Na de revolutie en de onafhankelijkheid in 1830 was België een natiestaat. De natie had een identiteitsbeleving die zich veruitwendigde in de hoge Franstalige burgerij die genoot van het cijnskiesrecht. De grondwettelijk verankerde taalvrijheid betekende de facto dat de Franstaligen zich de moeite konden getroosten om Nederlands te leren. De Vlaamse beweging hield zich toen vooral bezig met het definiëren van die Belgische identiteit. Hendrik Conscience, een belgicist die als vrijwilliger vocht in de revolutie, wou met het schrijven van de Leeuw van Vlaanderen zijn steentje bijdragen. In de eerste druk in 1838 stond in het voorwoord te lezen: ’Het staatsbestuur spant zich in om het verschil tussen de twee delen van het land te doen verdwijnen. Het middel is de verfransing. Indien het staatsbestuur dan toch een versmelting wil, dat men dan de meerderheid van de natie ervan tot grondslag neme! Of dat men elk het zijne laat.’

Het tij keerde in 1893 met de invoering van het algemeen stemrecht. De gewone Vlaming betrad de democratie. Dit zorgde voor een Franstalige tegenbeweging. De Vlaamse beweging evolueerde naar het cultiveren van een Vlaamse subnatie. Dit culmineerde in de ultieme clash in de jaren 70 met de ontdubbeling van België in ‘autonome’ Vlaamse en Franstalige entiteiten. Zelfbestuur werd door de unitaire partijen uitgekleed tot culturele autonomie voor de twee gemeenschappen en de Duitstalige minderheid. Alles werd gedaan om aan Vlaanderen de kenmerken van een echte staat te geven: één volk, één gebied, één taal, één cultuur. Infrastructuur en economie werden naar de drie gewesten verbannen.

Sociale zekerheid is een vangnet, geen hangmat

In elke discussie is er altijd wel een ‘slimmerik’ die zegt dat wij vroeger afhankelijk waren van Wallonië en dat onze economie ooit vierkant draaide. Nou moe! Die ongelijkheid werd gecreëerd door de Franse burgerij. In de eeuw na de onafhankelijkheid van België werden de Vlaamse nijverheden zoals textiel minder ondersteund dan de metaalindustrie in Wallonië. Er werden de helft meer staatsspoorwegen aangelegd in Wallonië dan in Vlaanderen. De grondbelastingen waren lange tijd ongelijk verdeeld. In 1864 was 43 procent van Vlaanderen geletterd tegenover 70 procent in Wallonië. De hogere – lees: verfranste – standen in Vlaanderen waren even rijk als in Wallonië maar de lagere stand was armer. Land van tegenstellingen; meer behoeftigen tegenover meer renteniers, meer analfabeten tegenover meer ontwikkelden, meer gemoord tegenover meer gebeden. De criminaliteit van het geweld wijkt en de criminaliteit van het bedrog stijgt met het beschavingspeil. Men kan gewag maken van een toenmalige culturele achterstand, sociale taalgrens, economische inzinking en menselijke verschrompeling. Stap nu terug in je DeLorean richting 21ste eeuw.

Vlaanderen haalt momenteel een werkzaamheidsgraad van 73 procent tegenover 63 procent in Wallonië. Wallonië slaagt er in om met 32 procent van de bevolking 23 procent van het bbp te produceren. Terwijl in Vlaanderen de vacatures stijgen, stijgen in Wallonië – met enige overdrijving – de ‘hangmatwerklozen’. Relatief gesproken telt Wallonië dubbel zoveel werkzoekende uitkeringsgerechtigden (cijfers RVA). Vlaanderen goed voor 58 procent van de bevolking heeft 26 procent leefloners, Wallonië met zijn 32 procent van de bevolking heeft 47 procent leefloners ( bij het typen corrigeerde mijn tekstverwerker dit steevast naar ‘leeglopers’). Die regionale verschillen worden meestal doodgezwegen in de tabellen. Wallonië hangt aan het infuus, waarbij transfers als shots morfine worden toegediend.

Mild despotisme

De bestaansredenen voor de Belgische federale structuren hebben niks te maken met een opwelling van ‘patriottisme’, maar alles met blanco cheques die vanuit het Noorden verzonden worden om de zuidelijke putten te vullen. Hiermee wordt Wallonië aan het infuus gelegd en wordt hen elke zelfredzaamheid ontnomen. De slechte leef- en woonomstandigheden bij onze Franstalige buren komen niet voort uit een tekort aan zorg, maar door een overdaad aan zorg. Het zacht democratisch mild despotisme doet het onmondige volk vervellen tot een volgzame, homogene groep kuddedieren verslaafd aan de transfers die druppelsgewijs worden toegediend. We hebben het zuiden van het land afhankelijk gemaakt van het Noorden zoals het middeleeuwse lijfeigenschap van een horige. Te verregaande wettelijk bijstand vormt een inperking op de persoonlijke vrijheid en draagt bij tot de toenemende ‘overheidsbureaucratisering’ en slaat bovendien iedere sokkel voor solidariteit weg, schreef De Tocqueville. Beide deelstaten zakken weg in het zompige moeras dat België heet. Zonder homogene bevoegdheden en transparante transfers is elke staatshervorming een kat in een zak. Jaarlijks stroomt er minstens 10 miljard euro van Noord naar Zuid en structureel levert het niks op. In‘The Road To Serfdom schreef Friedrich August von Hayek: ‘overheidsoptreden leidt altijd tot meer overheidsoptreden.’ Dat is het fundament waarop l’état PS en het cliëntelisme gestoeld zijn.

Oppositie creëert confederalisten

‘De heropstanding van de vele volksgemeenschappen op ons oude Europese continent, dat herboren nationalisme is ditmaal geen duistere of irrationele kracht. Wanneer ze gekoppeld wordt aan de beginselen van de liberale democratie en meer bepaald aan de grondwettelijke vergrendeling van de elementaire rechten en vrijheden van het individu, levert ze integendeel een bevrijdende energie,’ schreef Verhofstadt in zijn burgermanifesten. Van Rompuy vulde aan met: ’een doorgedreven staatshervorming is pas mogelijk als de Vlaamse partijen wegblijven van de onderhandelingstafel.’ Er was een tijd waarin Guy Spitaels met zijn PS de wind in de zeilen hield van het Waals regionalisme, toen verpersoonlijkt door de Voerense burgemeester José Happart. Johan Vande Lanotte had ooit het idee om de werkgelegenheidsbevoegdheden in hun geheel over te hevelen naar de gewesten. Wat hadden deze sujetten allemaal gemeen? Ze zaten in de oppositie. Eens uit de oppositie schreef Verhofstadt: ‘Identiteit leidt naar de gaskamers van Auschwitz’. Wiens brood men eet, diens woord men spreekt? Het kan verkeren, zei Bredero.

Sire, il n’y a pas de Belges

Leopold I schreef dat België, door de aard en de samenstelling van zijn bevolking, nooit tot een natie kon uitgroeien. Voortschrijdend inzicht heet dat. Baudelaire omschreef het Belgische volk als de verschillende bevolkingsgroepen: Vlamingen en Walen, die samen de inwoners van België vormen. Belg word je, volgens Baudelaire, omdat je gezondigd hebt.

‘De Walen mogen dan wel bewezen hebben dat ze voor alles Belg en unitair gezind zijn; wat maakt dat uit aangezien de meerderheid van de Vlamingen niet de minste neiging vertoont om daarin mee te gaan! Na de een of andere verkiezing zal het ongelukkige staatshoofd achter een onvindbare regering aanhollen. België kan dan door implosie verdwijnen. Wat zou de Vlamingen dan in de weg staan om unilateraal hun onafhankelijkheid te proclameren en zich tot natie te verklaren? Alle instrumenten voor hun toekomstige legitimiteit hebben zij al gecreëerd,’ schreef prof. François Perin alreeds in 1981.

Artikel 35

Frank Vandenbroucke – niet de gedopeerde coureur die zich God waande – maar de gewezen minister achter de Agusta-affaire en het Zilverfonds (ook een affaire) waant zich… nuja ook god. Hij schuimt de publieke opinie af om te verkondigen dat het confederalisme een fata morgana is. Herinnert Vandenbroucke zich dat hij in 1993 als sp.a-voorzitter grondwetsartikel 35 goedkeurde? Dat bewuste – nooit uitgevoerde – artikel is volgens wijlen Dehaene de grondslag voor een confederale staat. Artikel 35 zegt dat de federale overheid enkel die bevoegdheden mag uitoefenen die haar uitdrukkelijk zijn toegewezen door de grondwet en de gewone wetten. Alle andere, ‘residuaire’, bevoegdheden, worden dan automatisch aan de deelstaten toegewezen. Dit doet verdacht veel denken aan het confederale model van N-VA.

Niet alleen artikel 35 werd door de ‘tsjeven‘ in het leven geroepen, de vijf resoluties werden zes jaar later ook goedgekeurd. In deze resoluties werd onder meer gepleit voor een Vlaamse en een Franstalige deelstaat met daarnaast twee kleinere entiteiten: Brussel en de Duitstalige Gemeenschap. De institutionele band tussen Brussel en Vlaanderen moest versterkt worden met onder andere de rechtstreekse verkiezing van de Brusselse leden van het Vlaams Parlement. De fusie van Brusselse gemeenten moest ook onderzocht worden en het was hoog tijd voor fiscale autonomie en meer homogene bevoegdheidspakketten.

Conferalisme: un fédéralisme des cons

Bij het confederalisme belanden bijna alle bevoegdheden bij de deelstaten die zelf kunnen beslissen wat ze er mee doen en die dan ook zelf instaan voor hun inkomsten én uitgaven; weliswaar met onderlinge solidariteit gekoppeld aan afspraken en verantwoordelijkheid. Alleen die restbevoegdheden, waar beide deelstaten het over eens zijn dat ze best overkoepelend worden georganiseerd zoals veiligheid, defensie, het afbouwen van de staatsschuld en buitenlandse zaken blijven federale materie. Dit lijkt verdacht veel op grondwetsartikel 35.

Vandaag leven we in een ‘Belgo-co(n)federatie’. In dit huis met vele kamers vinden we alle centrifugale en centripetale krachten die België palliatief maken terug. We hebben evenwaardige gemeenschappen en gewesten (voor Vlaanderen positief, voor België centrifugaal). Alle wetten en decreten in dit landje zijn bovendien evenwaardig. Het in foro interno, in foro extrerno-principe geeft Vlaanderen de slagkracht om in het buitenland verdragen te sluiten die binnen de Vlaamse bevoegdheden vallen. Dit alles lijkt aan te tonen dat de deelstaten werkelijk mogen leven en handelen als kleine ‘republiekjes’. Niets is minder waar. België is verworden tot een institutioneel kluwen dat de volgzame burger een rad voor de ogen moet draaien en hen elke zin tot civil society of ondernemen moet ontnemen. Mobiliteitsministers Weyts en Bellot moeten telkenmale naar de Raad van State met de vraag wie nu bevoegd is voor wat. Herinner u de oneliner van Ben Weyts: ‘Een potvis in de zee? Federaal. Een potvis op het strand? Vlaams.’ Het gaat om een bewust gehouden complex systeem van de Franstalige minderheid in België. Dit gaat over dwingende centripetale elementen die België constitutioneel betonneren en Vlaanderen ‘afgrendelen’. De sloten zijn minzaam bekend; bijzondere meerderheidswetten, paritaire comités, de 60/40-regel enzovoort. De Gravensteengroep (waartoe wijlen professor Etienne Vermeersch behoorde) vroeg zich jaren geleden al af hoe ze deze grendels kunnen openen teneinde een einde te maken aan het democratisch deficit en de volkssoevereniteit terug in ere te herstellen.

Dit alles is de slotsom van een compromis à la Belge; een dwangdemocratie die in de weeromstuit meer afkeer dan liefde opwekt voor het Belgisch instituut.

Brussel

In ruil voor de splitsing van BHV ontvangt Brussel jaarlijks 2 miljard euro meer dan het Vlaams en Waals gewest. Dankzij de waardering van het vastgoed krijgen ze ook meer belastingontvangsten. In totaal beschikt Brussel over twee derde meer middelen dan de andere gewesten en daar krijgt de bevolking instortende tunnels voor terug. De splitsing van BHV had moeten gekoppeld worden aan de institutionele hervorming van de hoofdstad. Er is nood aan een grondige schoonmaak in tegenstelling tot het ‘geswiffer’ van de afgelopen jaren. Brussel is een amalgaam van 19 gemeenten, 19 burgemeesters – die elk hun eigen bal willen, 19 OCMW’s en zes politiezones. Een mooi voorbeeld is het Zuidstation dat gespreid ligt over drie politiezones. Performant kan dat toch niet zijn?!

Vandenbroucke gebruikt Brussel in elke confederale discussie als dooddoener. Maar dat is een achterhoedegevecht. In de Canadese provincie Québec hebben ze een ander systeem van sociale zekerheid dan in de rest van het land en dat werkt!

Een van de confederale pistes bezorgt de Brusselaars zelfs een ongeziene luxe. De Brusselse autonomie zou kunnen uitbreiden en meer Vlaamse investeringen genieten. Bovendien kunnen ze van deelstaat veranderen zonder fysiek zich te moeten verplaatsen. Naar analogie met de vijf resoluties kunnen de Brusselaars kiezen tussen het Vlaamse of Franstalige stelsel wat betreft de aanvullende takken (kinderbijslag en gezondheidszorg) en de inkomensvervangende takken (pensioenen en werkloosheidsuitkeringen). Dit is geen keuze à la carte. Confederalisme werkt met een all-in menu.

Als een Zwitsers horloge

Zwitserland, gidsland? In Zwitserland huizen vier taalgroepen waarbij decentralisatie heerst en veel macht bij de gemeenten en kantons ligt. De centrale overheid in Bern werkt als een stolp. Decentralisering doet de overheid krimpen. David Stadelmann toont in zijn onderzoek aan dat decentralisering ervoor zorgt dat de kantons zelf opdraaien voor hun schulden. Het vastgoed daalt namelijk in waarde naarmate de schulden van het kanton stijgen. Kiezers zullen twee keer nadenken vooraleer ze stemmen voor ‘gratispolitiek’ waarbij de schulden hoog oplopen.

De wereld verandert sneller dan ooit; globalisering, migratie, brexit, handelsoorlogen, klimaatproblematiek… Centrale overheden – wist, alweer, de Tocqueville – hollen altijd achter de feiten aan. Als boutade kan je stellen dat Monaco met 31.000 inwoners het ideale land is. Decentralisering zorgt voor beleid op maat en werkt zelfredzaamheid in de hand. Dit land kent twee verschillende economieën met verschillende snelheden en verschillende noden. Wallonië zou bijvoorbeeld kunnen genieten van een lage vennootschapsbelasting. Omdat ze vertrekken vanuit een klein aantal bedrijven verliezen ze weinig overheidsontvangsten.

Gedecentraliseerde landen lenen zich bovendien beter tot referenda. Hierdoor staat het volk dichter bij het beleid en de politieke macht. Via referenda heeft de wetgevende en uitvoerende macht voeling met wat er leeft bij de bevolking. Deze referenda kunnen gebruikt worden als barometer, niet als bindend drukkingsmiddel. Ze kunnen aberraties zoals de brexit of het massaal investeren in zonne-energie in het zonne-arm Vlaanderen en de bijbehorende Freyafactuur voorkomen. In referendumdemocratieën zijn mensen beter geïnformeerd, gelukkiger en welvarender.

Dit land smeekt om euthanasie

Geef Vlaanderen én Wallonië waar ze beiden recht op hebben. Wat je zelf doet, doe je zelf. Laat Vlaanderen zijn welvaart in eigen handen nemen. De schaal van de herverdeling, van de redistributie, van de hele sociale zekerheid, moet de schaal zijn van de gedevolueerde regio, van de geconfedereerde entiteiten zoals Jean-Pierre Rondas schrijft in een opiniestuk op Doorbraak. Splits de sociale zekerheid. Geef volle fiscale autonomie en homogene bevoegdheden.

Ik wil een lans breken voor een bedachtzame evolutie. Dat betekent geleidelijk en overzichtelijk. Een revolutie laat een vacuüm na en je weet niet wie of wat dat vacuüm zal vullen. Na de Franse Revolutie kwamen de Terreur van Robespierre en de dictatuur van Napoleon. De revolutie eet altijd haar eigen kinderen op. De juiste hervorming voorkomt revolutie, maar revolutie kan ook een hervorming voorkomen. Een staat die niet beschikt over de middelen tot verandering, beschikt niet over de middelen tot behoud, schreef Edmond Burke. Normaliter moet in de vorige legislatuur de grondwetsartikelen opengezet worden die in de volgende legislatuur voor herziening vatbaar zijn. Deze moeten dan door de regering, Senaat en Kamer worden goedgekeurd. Begin met het uitvoeren van artikel 35. Voor een staatshervorming is niet altijd een grondwetsherziening nodig. De absurde ondemocratische bijzonder meerderheid is wel van tel. Dat betekent een tweederdemeerderheid in de kamer en een meerderheid in elke taalgroep.

Recht zonder macht is machteloos, macht zonder recht is tirannie. We moeten zorgen dat wat rechtvaardig is machtig is en wat machtig is rechtvaardig is.

Edmond Burke

Ceci n’est pas un pays!