In 1964 maakte de Amerikaanse journalist Edward Behr een reportage in het China van Mao Zedong. Iedere keer als hij de door de autoriteiten toegewezen tolk een vraag wilde laten stellen aan een voorbijganger, zei deze man meteen: ‘Dat weet hij niet’. ‘Hoezo weet hij dat niet? Je hebt hem nog niks gevraagd!’ ‘Zulke vragen moet je niet stellen. Dat is niet gepast.’

In zijn boek Anyone here being raped and speaks English? beschrijft Behr hoe hij met moeite een andere tolk kreeg, die wél bereid was vragen te stellen. Wat vonden Chinezen bijvoorbeeld van de oorlog in Vietnam? Nog voor iemand klaar was met zijn antwoord, zei deze tolk: ‘Hij wil zijn diepe verontwaardiging uitspreken over de ongerechtvaardigde agressie van het imperialistische Amerika tegen het Vietnamese volk’. Later bleek dat het echte antwoord was: ‘Ach, Vietnam is ver weg. We weten alleen wat de krant erover schrijft. Dat is niet veel en bovendien altijd hetzelfde…’

Propaganda in de 21ste eeuw

De tijden zijn veranderd, maar de Chinese Communistische Partij (CCP) niet. Die probeert nog even hard de publieke opinie te manipuleren, zowel binnen als buiten China. In deze eeuw gebeurt dat vooral via de sociale media en de nieuwverworven economische macht.

In 2014 lekten duizenden interne mails uit van het partijbureau in Ganzhou, een middelgrote Chinese stad. Lokale partijsecretaris Shi — de burgemeester dus — bleek 300 zogeheten wangpingyuan in dienst te hebben. Dat zijn ‘internetcommentatoren’ die officieel daarvoor zijn opgeleid. Hun werk was het plaatsten van berichten op de Chinese sociale media. Zoals: ‘Partijsecretaris Shi is een uitmuntende Partijsecretaris! Het volk van Ganzhou staat achter u!’ Of: ‘Partijsecretaris Shi, ik vind u geweldig. U bent zo dapper en effectief in uw werk, en eerlijk tegen het volk! Ik hoop dat u ons nog vele jaren zult leiden, grote Partijsecretaris!’

Naar het voorbeeld van Hu Jintao

Al in 2007 was toenmalig Chinees leider Hu Jintao op nationaal niveau begonnen met dit soort propaganda. Grote Chinese websites kregen opdracht hem regelmatig te citeren en ‘kameraden van goede politieke kwaliteit’ werden aangespoord ’teams van internetcommentatoren’ te vormen.

In 2008 werden de sociale media binnen en buiten China al flink gemanipuleerd van bovenaf. Bijvoorbeeld over de demonstraties in Tibet en het geweld daar van het regime. Dat traditionele Tibetaanse dorpen met de grond gelijk werden gemaakt en de autochtone bevolking werd vervangen door geïmporteerde etnische Chinezen, was allemaal gelogen. Ondanks de beelden die daarvan opdoken. Rond de Olympische Spelen van 2008 ging het om de mensenrechtensituatie in China, die uiteraard boven iedere twijfel verheven was. Vorig jaar waren het eerst de islamitische Oeigoeren en later de protesten in Hongkong.

Op dit moment is het coronavirus trending. Alles wordt in het werk gesteld om China’s rol in het ontstaan van de pandemie te ontkennen. En om het land om te toveren tot gulle donor van testen en beschermingsmateriaal aan de rest van de wereld…

Vijftigcentleger van China

De Chinese machthebbers bouwen al jaren aan een gigantisch leger trollen, dat inmiddels naar schatting per jaar zo’n 500 miljoen pro-China-berichten op de sociale media zet. Maak kennis met het zogeheten ‘vijftigcentleger’, in het Chinees de ‘Wu Mao’. De term is inmiddels een scheldwoord geworden op het Chinese internet voor leugenaars en bedriegers. Een hardnekkig gerucht wil dat de partij hen een halve Yuan per bericht betaalt. Dat was misschien ooit ook zo, maar nu niet meer. De meeste Wu Mao zijn gewoon in overheidsdienst.

Harvard University deed er onderzoek naar en bevestigde dat het vooral om ambtenaren gaat, en om al dan niet op vrijwillige basis opererende soldaten en studenten. Op het internet doen ze zich voor als gewone burgers. Hoeveel het er precies zijn, blijft gissen. In hun rapport How the Chinese government fabricates social media posts for strategic distraction (pdf) noemen de onderzoekers een aantal van twee miljoen.

Twitter is het voornaamste doelwit van de internationaal actieve Wu Mao. Het bedrijf verwijdert net als Facebook soms duizenden Chinese nep-accounts tegelijk, maar loopt niet al te hard van stapel. Het zit in China achter de ‘Great Firewall’ van het regime, maar hoopt ooit wél toegang te krijgen tot Chinese klanten. Die behelpen zich nu met Weibo, een Chinese kloon van Twitter.

‘Fight for freedom, stand with Hong Kong’

Daryl Morey is de manager van de Houston Rockets — een professioneel Amerikaans basketbalteam. Hij trok zich na een verblijf in China het lot aan van de demonstranten in Hongkong en stuurde een tweet rond met het logo van de vrijheidsbeweging en de tekst Fight for freedom, stand with Hong Kong. Per ommegaande ontving hij al meer dan 16 000 agressieve reacties van Twitteraars die kennelijk het Chinese regime steunden. En een dringende waarschuwing van de Chinese consul in Houston om ‘de fout te corrigeren’.

De wedstrijden van de National Basketball Association worden in China goed bekeken. Een goudmijn van reclame-inkomsten. De tweet van Morey leidde daar tot een boycot van de NBA, een schadepost die al snel in de honderden miljoenen liep. De manager ging samen met de NBA diep door het stof, en verontschuldigde zich dat hij ‘de gevoelens van het Chinese volk had gekwetst’. Die woordkeuze is geen toeval en zeer waarschijnlijk niet de zijne. Het is letterlijk al sinds jaar en dag het standaard verwijt van de Chinese machthebbers aan iedereen van buiten die hen tegen de haren instrijkt.

Gekwetste gevoelens

Economische druk is een relatief nieuw pressiemiddel van China. Onlangs haalde hotelketen Marriott International zich de woede van Peking op de hals door in een lijst waarop gasten hun land van herkomst moeten aanvinken zomaar Taiwan en Hongkong te vermelden, twee van de grootste pijnpunten in China’s territoriale machtspolitiek. Het bedrijf maakte excuses en de lijst werd aangepast.

Apple, dat in China zijn op één na grootste markt heeft, moest een app terugtrekken die demonstranten in Hong Kong kon helpen de politie te ontwijken. Ook die app kwetste ‘de gevoelens van het Chinese volk,’ dat inmiddels wel fulltime gekwetst moet zijn.

China: bange, blinde bevolking

Volgens kunstenaar en filosoof Ai Weiwei handhaven de Chinese machthebbers zich door intimidatie en censuur: ‘The party’s power rests crucially on two cornerstones: intimidation and control of information. This is because a populace both frightened and blind is pliable’. (De macht van de partij steunt cruciaal op twee fundamenten: intimidatie en informatiecontrole. Omdat een bange en blinde bevolking volgzaam is.)

Met een bevolking die bang is en blind, kun je doen wat je wilt… Weiwei’s vader was dichter, de familie zat gevangen tijdens de Culturele Revolutie. Hij vertegenwoordigt een intellectuele elite die in één opzicht beter past bij de westerse cultuur dan bij de Chinese: de rol van het individu in de samenleving. Die is in China traditioneel onbeduidend. Dat zou kunnen betekenen dat het bewind van de Chinese Communistische Partij het Chinese volk op het lijf is geschreven…

Het blijft hoe dan ook triest dat er in het westen zoveel mensen en bedrijven zijn die vanwege financiële belangen in China bereid zijn dit bewind altijd maar goed te praten. Ze verloochenen daarmee niet alleen het Chinese volk, maar ook dat van Hongkong en Taiwan…

Edward Behr

Het vijftigcentleger van China