Ik zat aan een tafel op een Nederlands terras. Het was rond dezelfde periode van het jaar als nu. De zon scheen aarzelend en ik was blij dat ik mijn sjaal nog omhad. Maar de lente hing in de lucht en je merkte aan iedereen in de omgeving dat het vooruitzicht op beter weer moed schonk.

Op mijn terrastafel lag het boek ‘Oranje tegen Spanje’ van Edward De Maesschalk, een bijzonder toegankelijk relaas van wat we de Tachtigjarige Oorlog noemen. Een dienster bracht me een kop koffie. ‘O!’, zei ze. ‘Hoe leuk dat een Belg over een Nederlander leest.’ Ik verwijt de dame niets, maar ze slaagde erin om me in een fractie van een seconde bijzonder te irriteren. ‘Nou’, antwoordde ik nogal Hollands, ‘hij was eigenlijk een Duitser die werd opgevoed in Brussel. Hij sprak beter Frans dan Nederlands.’

Geheel in de war stapte ze weg van mijn tafel. Uiteindelijk wilde ze gewoon vriendelijk zijn en ik had meteen spijt van mijn geprikkelde antwoord.

Noord en Zuid

In het charmante Zuid-Hollandse stadje Brielle handelt het museum over de Tachtigjarige Oorlog. ‘Op 1 april verloor Alva zijn bril’ luidt een bekende Nederlandse spreuk. Het verwijst naar de inname van Den Briel door de Geuzen op 1 april 1572, een nederlaag voor de hertog van Alva, de landvoogd van de Nederlanden. Aan het hoofd van de Watergeuzen stond onder meer de wrede en extravagante Willem II van der Marck, de heer van Lumey. Dat is Lummen, in Limburg. Hoewel het museum van Brielle een mooie tentoonstelling biedt, is het in hetzelfde bedje ziek als de dienster die me aansprak op het zonnige terras: het doet alsof de Zuidelijke Nederlanden niets te maken hebben met het Noorden.

In 2021 vierde Nederland 440 jaar het ‘Plakkaat van Verlatinghe’, getekend op 26 juli 1581. De tekst werd opgesteld door de Staten-Generaal van de Nederlanden en erkende Filips II niet langer als koning over onze gewesten. Dit ‘Pronkstuk van Nederland’ wordt gezien als ‘s lands stichtingstekst. Een document waar bij de totstandkoming ervan de Antwerpenaar Jan van Asseliers een belangrijke rol speelde en waaronder ook vertegenwoordigers van de Zuidelijke Nederlanden hun handtekening plaatsten. Maar de moderne Nederlanders negeren dat graag.

Niks vandoen met elkaar

Die ontkennende of vooral onwetende houding vormt een rode draad, want enkele weken terug kreeg ik het bericht dat ik samen met striptekenaar Frodo De Decker genomineerd werd voor een prestigieuze Nederlandse stripprijs. Frodo en ik werkten aan de stripverhaalversie van het populaire tv-format ‘Het Verhaal van Vlaanderen’. Ik vond de nominatie een hele eer, … en toch werd ik opnieuw ietwat geïrriteerd. De uitleg die de Nederlanders ophingen over ‘Het Verhaal van Vlaanderen’ klonk alweer alsof zijzelf niks vandoen hadden met dat verhaal. De pagina’s over de Bourgondiërs, Karel V, Willem van Oranje, Filips II, Waterloo en het Koninkrijk der Nederlanden hadden ze kennelijk helemaal gemist. Nu goed, de prijs die uitgereikt werd in Groningen wonnen we niet. Maar de eer blijft.

In Groningen vind je de Martinikerk, ooit een katholieke Sint-Martinuskerk maar sinds de Reformatie een protestants gebouw. Het bezit een van de grootste barokorgels in de wereld. Een orgel ontworpen door onder meer een Gentenaar. Er bevindt zich nog een orgel in die kerk en dat werd vervaardigd door een Luikenaar. In de stad vind je woningen die onder invloed van de Fries Hans Vredeman de Vries werden ontworpen, een man die een tijdlang onder meer in Antwerpen en Mechelen werkte. In de laatste stad was hij in dienst van Pieter Coecke van Aelst. Vredeman de Fries was vol bewondering voor de architectuur van het stadhuis van Antwerpen. Hij ontvluchtte de Scheldestad na de inname door de hertog van Parma in 1585, samen met zovele anderen. De historische bril om het verhaal van de hele Nederlanden te vertellen, met oog voor de ‘zuiderlingen’, die is inmiddels al lang verloren.

Edward De Maesschalk

‘Op 1 april verloor Alva zijn bril’

Langs de aloude Vlaamse grens