Met de presidentsverkiezing van 2020 definitief achter de rug begint de volgende lading presidentskandidaten zich warm te lopen. Politici die over vier jaar hopen hun intrek te nemen in het Witte Huis denken al volop na over hun campagnestrategie. In gesprekken met hun adviseurs moeten zij evenwel rekening houden met de plannen van de huidige president en met die van zijn voorganger.

Richard Nixon

Democraten en Republikeinen ontzeggen een (voormalige) vicepresident maar zelden de partijnominatie. Richard Nixon, tussen 1953 en 1961 de nummer twee van president en voormalig generaal Dwight D. Eisenhouwer, kreeg de partijnominatie zelfs twee keer aangeboden. Dat Nixon in 1960 nog verloor van John F. Kennedy weerhield de Grand Old Party er niet van om hem in 1968 opnieuw als vaandeldrager naar voren te schuiven.

De laatste in het rijtje was Joe Biden, die van 2009 tot en met 2017 de trouwe rechterhand was van Barack Obama. Met zijn overwinning op zittend president Donald Trump in november van vorig jaar werd hij de vijftiende vicepresident die in het Oval Office mocht plaatsnemen (de laatste was George H.W. Bush in 1988).

Kamala en Mike

Dit historisch gegeven is vooral interessant voor twee politici waarvan weinigen beweren dat zij het presidentschap niet ambiëren: huidig vicepresident Kamala Harris en oud-vicepresident Mike Pence.

Harris wordt en Pence werd tijdens de uitoefening van het ambt geregeld beschuldigd van politiek opportunisme. Na Joe Biden verweten te hebben tijdens zijn carrière in de Senaat onder één hoedje te hebben gespeeld met voorstanders van raciale segregatie en in het midden te hebben gelaten of hij omwille van (vermeend) seksueel grensoverschrijdend gedrag nog kon deelnemen aan de verkiezing, aanvaardde zij met de glimlach zijn uitnodiging als running mate. De diepgelovige Pence van zijn kant draafde tijdens Donald Trumps presidentschap telkens weer op om de meest onverdedigbare uitspraken van de president te verdedigen. Uitspraken die Pence privé zonder twijfel afkeurde.

Maar beiden begrepen dat het vicepresidentschap hun beste kans was voor de ultieme promotie in de Amerikaanse republiek. Harris’ eigen presidentscampagne van 2020 was immers een regelrecht fiasco, waardoor zij uit de race moest stappen nog voor de inwoners van haar eigen thuisstaat, Californië, hun stem hadden uitgebracht. Pence was vijf jaar geleden als weinig charismatisch gouverneur van het vaak vergeten Indiana niet meteen de leider van de nationale GOP. Bovendien moest hij afrekenen met een Democratische uitdager die in het doorgaans Republikeinse Indiana een werkelijke kans maakte om een voortijdig einde te maken aan de politieke carrière van de gouverneur.

Wit privilege

Anno 2021 krijgen zowel Harris als Pence presidentiële ambities toegedicht. Wat die eerste betreft nogal wiedes: zij was in 2020 een van Joe Bidens tegenstanders voor de Democratische partijnominatie. Dat soort vuur dooft niet, zeker niet wanneer men ondanks het eigen falen toch een mooie promotie in de wacht weet te slepen. De in 2024 nog steeds relatief jonge Harris zal opnieuw de strijd aangaan voor de nominatie, dat is zeker.

Op voorwaarde natuurlijk dat er überhaupt een strijd komt. Als zittend vicepresident zullen mogelijke tegenstanders haar zien als moeilijk te verslaan. Heel wat blanke en/of mannelijke Democratische zwaargewichten zullen daarenboven afknappen op het idee dat zij de eerste vrouwelijke en zwarte vicepresident de partijnominatie zouden proberen te ontfutselen.

In een politieke partij die steeds meer gedomineerd wordt door identiteitspolitiek en intersectionaliteit zou dat immers vloeken in de kerk zijn. De aantijgingen van latent racisme, ‘wit privilege’ en/of ‘mansplaining’ zouden nooit ver weg zijn. Een betrekkelijk rustig bestaan in de Senaat of als gouverneur in de eigen staat lijkt dan een stuk aantrekkelijker dan de gegarandeerde karaktermoord door progressieve opiniemakers.

Machine

Een en ander zal afhangen van de vraag of Democraten lessen zullen trekken uit de voorverkiezingen van 2020. Democratische vedetten bleven toen uit de race en de partijtop schaarde zich al snel achter de figuur van Hillary Clinton, de oud-minister van Buitenlandse Zaken, Senator en First Lady van Bill. De politieke machinerie van de Clintons zou eventuele tegenstanders met de grond gelijk maken. Hillary iets in de weg proberen te leggen zou onbegonnen werk zijn en de familie nodeloos tot (politiek) vijand maken. En de Clintons, die vergeten niet.

Democratische hoogwaardigheidsbekleders – waaronder toenmalig vicepresident Joe Biden – kozen er bijgevolg voor om de confrontatie niet aan te gaan. Dat Clinton niet zo populair bleek als verwacht en dat haar politiek apparaat tanden miste zou blijken toen ene Bernard Sanders, een hoogbejaarde Sovjet-Unie-sympathisant uit het piepkleine Vermont, zijn hoed in de ring gooide en haar in de eerste werkelijke primary met meer dan twintig procentpunten verschil versloeg.

Vrees

Nu was het respect en/of de vrees voor Hillary Clinton nog enigszins te begrijpen. Zo had zij tijdens de Democratische voorverkiezingen van 2008 – de meest recente gecontesteerde primaries voor 2016 – haar mannetje gestaan tegen een uniek getalenteerde politicus in de vorm van Barack Obama. Strikt genomen verzamelde Clinton zelfs meer stemmen dan de man die uiteindelijk het presidentschap zou binnenhalen. Punt is dat de Clinton-clan meermaals haar electorale levensvatbaarheid had bewezen. Dat Democraten Clinton verkeerdelijk als incontournable beschouwden kan je hen dus vergeven.

Kamala Harris staat, ondanks het feit dat zij al een bureau in het Witte Huis heeft, een stuk zwakker dan Clinton. In donkerblauw Californië verloor ze in 2010 ei zo na de race tegen haar Republikeinse opponent om de volgende Attorney General van de staat te worden. In haar senaatsrace acht jaar later was de Grand Old Party nergens te bespeuren. Harris moest afrekenen met een onbekende en dus onbeminde partijgenoot, wat ervoor zorgde dat een echte tegenstander en een echte strijd ontbraken. In de presidentsverkiezing van 2020 zou blijken hoe onvoorbereid Harris was op een werkelijke electorale uitdaging toen zij weinig ceremonieel haar campagne beëindigde nog voor één stem uitgebracht werd.

Old Joe

Dat volop gespeculeerd wordt over Harris’ plannen voor 2024 is opmerkelijk. De president van haar eigen partij is over vier jaar immers herverkiesbaar. En het in de wacht slepen van de partijnominatie is voor een zittend president doorgaans slechts een formaliteit. In 2020 annuleerden verschillende lokale Republikeinse partijen zelfs hun voorverkiezing zodat een werkelijke uitdaging voor Donald Trump op voorhand in de kiem gesmoord werd. Niet dat dat nodig was: een president wordt maar zelden uitgedaagd door een partijgenoot.

Laat staan door zijn eigen vicepresident. Niemand denkt dan ook dat Kamala Harris plannen smeedt voor een vijandige overname van het Witte Huis. Waar daarentegen zowat iedereen vanuit gaat is dat President Joe Biden zich over drie jaar niet opnieuw verkiesbaar zal stellen. Biden gaat er zienderogen op achteruit. Zijn media-optredens blijven beperkt tot vooraf neergeschreven mededelingen (en zelfs daar lijkt hij het soms moeilijk mee te hebben) en zorgvuldig georkestreerde gesprekken met politieke bondgenoten. Sinds zijn aantreden gaf hij nog geen enkele persconferentie, een record. Het presidentschap is duidelijk de politieke baan te veel voor de 78-jarige Biden.

Lintjesknipper

Niet alleen weet Kamala Harris dat, ze rekent er ook op. Om welke andere reden zou ze haar prestigieus senaatszitje – wat voor een Democraat in Californië zo veel betekent als een levenslange benoeming – opgeven voor een tijdelijk en nutteloos ambt? De vicepresident heeft immers nagenoeg geen bevoegdheden en ziet men vaak als de ‘lintjesknipper’ van het Witte Huis.

Het vicepresidentschap is evenwel een typisch voorbeeld van ‘invloed boven macht’. In een gigantisch land als de Verenigde Staten is de VP naast de president de enige politicus of politica die op nationaal niveau verkozen wordt. Hij of zij kan rekenen op zichtbaarheid en naamsbekendheid die iedere senator of gouverneur jaloers maakt. Zonder al te veel ‘echt’ werk en toch in het centrum van de macht heeft Harris vier jaar lang de tijd om het publiek te bespelen en zich politiek heruit te vinden. En geen tv-zender, krant of magazine zal deze veep een media-optreden weigeren.

President Harris?

Harris zal zich in 2024 kandidaat stellen voor het presidentschap. En het is voor de Democratische Partij te hopen dat de overige partijprominenten niet dezelfde fout maken als in 2016, toen zij Clinton een vrijgeleide gaven naar de partijnominatie.

De huidige vicepresident is immers een radicaal-linkse politica. In 2018 was Harris volgens het niet-partijgebonden GovTrack de vierde meest progressieve senator (van de 100), links van bijvoorbeeld Elizabeth Warren, die doorgaans het etiket opgeplakt krijgt van vrouwelijke Bernie Sanders. In 2019, het jaar van haar presidentscampagne, deed ze zelfs die laatste in het stof bijten en riep GovTrack haar uit tot het meest progressieve lid van de Amerikaanse Senaat.

Joe Biden werd president omdat hij een gematigd gezicht kon geven aan (naar Amerikaanse maatstaven) zeer linkse beleidsvoorstellen. De waarschuwingen voor nakend ‘socialisme’ onder een President Biden bleven niet ‘plakken’. In vergelijking met de volatiele Donald Trump aan zijn rechterkant en stokebrand Bernie Sanders aan zijn linkerkant leek Joe Biden een aangename terugkeer naar het politieke centrum. Maar met Harris als vaandeldrager zou die façade verdwijnen. En het is maar de vraag of het Amerikaanse volk klaar is voor de post-Biden Democratische Partij.

Eisenhouwer

Is Amerika klaar voor president Kamala Harris?