President Macron maakt een goede beurt met een wereldprimeur: een wet tegen influencers. Maar in de strijd tegen internetoplichterij is het een druppel op een gloeiende plaat.

Als eerste land ter wereld heeft Frankrijk vorige week een wetsvoorstel aangenomen tegen oplichting op internet door ‘influencers’: mensen die hun aanzien bij miljoenen volgers op sociale media gebruiken om geld te verdienen, soms heel veel geld. In goed Frans: ‘influenceurs’, onder te verdelen in ‘youtubeurs’, ‘instagrammeurs’, tiktokineus’, enzovoort. De meest succesvolle ‘influenceur’ van België schijnt zich overigens ‘Enzo Voort’ te noemen, maar dit terzijde.

Het Franse wetsvoorstel werd gepresenteerd als ‘gericht op het tegengaan van oplichting en misbruik door influencers op sociale netwerken’. Die kunnen nu een boete tot 300.000 euro tegemoetzien, dan wel een gevangenisstraf tot twee jaar.

Kankercapsules en ‘vaginaverjongers’

Het liep ook de spuigaten uit. Influencers brachten alles aan de man waar een luchtje aan zit. Zoals ene Dylan Thiry met 1,6 miljoen volgers alleen al op Instagram, die eind vorig jaar met video’s reclame maakte voor ‘capsules tegen kanker’. Een nieuw product dat gegarandeerd kankercellen doodt, zei hij. Maar de medische wereld wil daar niet aan omdat ze ‘zoveel verdienen aan ziekenhuisopnames.’

Waardeloze cryptomunten en andere dubieuze financiële producten, een zalf tegen buikvet waar je ook een wasbord van krijgt, plastische chirurgie om je vagina te ‘verjongen’, ‘vermageringsthee’ van meer dan 100 euro per zakje, je kunt het zo gek niet bedenken of het is via influencers te bestellen.

‘Via’ betekent hier dat de meeste influencers zich bedienen van zogeheten dropshipping. Ze hebben zelf niets in huis maar sturen bestellingen door naar een leverancier die dan het product aan de klant levert. Als alles goed gaat. Maar dat gaat het vaak niet en klachten werden niet in behandeling genomen. Al struikelen influencers nu de nieuwe wet er is plotseling over elkaar om die garantie wel te beloven.

Rijke tokkies in Dubai

Het probleem voor de Franse justitie was dat veel top-influencers zich hebben genesteld in Dubai, een magneet voor criminelen en andere rijke tokkies (asociale mensen, nvdr.) uit de hele wereld. De krakkemikkige uitleveringsverdragen met de Verenigde Arabische Emiraten zijn aantrekkelijk, en het belastingklimaat al helemaal. Het hoogste tarief is er 9%. Bovendien is Dubai een ongeëvenaard universum van blingbling. Er is zelfs een serie op Netflix die ‘Dubai Bling’ heet, een reality-tv serie over het leven van de rijksten in die stad.

Door de nieuwe wet zullen Franse influencers zich niet langer veilig kunnen voelen in Dubai: alles wat ze nog in Frankrijk bezitten kan hen in principe worden afgenomen, en mochten ze er ooit nog een voet zetten, dan worden ze in de kraag gevat. Het Franse Ministerie van Economie en Financiën zit er met zijn beruchte Directoraat-Generaal Mededinging, Consumentenzaken en Fraudepreventie bovenop. Bovendien is er een nieuw ‘strijdplan tegen fiscale, sociale en douanefraude’ aangekondigd door ditzelfde ministerie, dat onder meer dropshipping met 20% BTW zal belasten.

De wet verbiedt ook influencers reclame te maken voor financiële producten, medicijnen en zaken als plastische chirurgie.

Reality TV

Wie zijn die influencers? Vrijwel altijd jonge mannen en vrouwen die bekendheid verwierven in één van de razend populaire reality game shows op de Franse tv. Afvalraces als Koh-Lanta, de bekendste. Dylan Thiry van de antikanker capsules deed daaraan mee.

Ook veel voormalige schoonheidskoninginnen met uitgesproken lichaamsvormen, wanstaltig opgespoten lippen en ordinaire praatjes stappen al snel in deze twijfelachtige internet business. Een lichaam vol tattoos lijkt zowel voor vrouwen als mannen een conditio sine qua non in dit ‘vak’.

Vooral het wat minder hoogopgeleide deel van de bevolking neemt deze types serieus en lijkt ze op hun woord te geloven. Dat gaat vaak mis.

Kinderporno

Een handvol agentschappen met kantoren in Parijs bemiddelt tussen het bedrijfsleven en influencers om producten te promoten, te verkopen of op slinkse wijze onder de aandacht te brengen. ‘Het bedrijfsleven’ moet in de ruimste zin van het woord worden genomen: iedere oplichter die een goudmijn wil verkopen en de rekening van het agentschap kan voldoen, komt in aanmerking. De influencers lijken gewetenloos. Laatst werd in Rouen ‘Poupette Kenza’ aangeklaagd wegens het mogelijk verspreiden van kinderporno. Ze zat zelfs kort vast omdat ze beelden van haar éénjarige peuter had gebruikt voor product placement.

De wet tegen influencers werd aangenomen met alle stemmen van de aanwezige afgevaardigden, een in de Assemblée vrijwel ongeziene gebeurtenis. Hij was ingebracht door een socialistisch kamerlid en een afgevaardigde van de regeringscoalitie, en werd gesteund door alle politieke richtingen. President Macron liet er geen gras over groeien en maakte reclame voor ‘de belofte die hij had waargemaakt’.

Booba

Maar de wet is vooral te danken aan één man: een immens populaire Franse rapper die luistert naar de artiestennaam Booba. Zijn echte naam is Élie Yaffa. Hij is de zoon van een Senegalese vader en een Franse moeder uit een voorstad van Parijs. De imposant gespierde Booba staat behalve om zijn muziek ook bekend om legio conflicten met collega’s, die zelfs tot openbare vechtpartijen hebben geleid. Zoals in 2018, toen de rapper en zijn gevolg op de vuist gingen met collega Kaaris en diens gevolg, midden tussen winkelend publiek op luchthaven Orly in Parijs. Destijds voorpaginanieuws.

Toch lijkt de rapper oprecht: hij verklaarde influencers de oorlog vanuit de overtuiging dat hun oplichtingspraktijken vooral zijn miljoenen fans uit armlastige banlieues treffen. Niet geheel onterecht. Maar wat misschien ook een rol speelde, was een persoonlijk conflict met één van de bekendere influencers, een gladjakker genaamd Marc Blata. Laatstgenoemde had onder meer een nieuwe cryptomunt gepromoot die uiteindelijk nul euro waard bleek. Was Booba daar zelf ingetrapt?

Anti-stralingstickers

De rapper ziet zichzelf vooral als klokkenluider, zei hij vorig jaar in dagblad Libération. Maar omdat hij zo heftig tekeer ging tegen de ‘influvoleurs’ zoals hij ze pleegt te noemen, de influ-dieven, werd hij onder meer van Instagram gegooid. Daar had hij miljoenen volgers. Het maakte hem alleen maar vastbeslotener. Booba ging ook achter een zekere Magali Berdah aan, eigenares van het grootste agentschap voor influencers. Hij noemt haar de ‘reine de la futilité’, de koningin van de oppervlakkigheid.

Mevrouw Berdah klaagde de rapper aan wegens bedreiging en intimidatie, waarna hij haar aanklaagde wegens laster. Justitie heeft het er maar druk mee. Saillant detail is dat Berdah privé met het echtpaar Macron schijnt om te gaan. Ze mocht vorig jaar de president interviewen voor haar YouTube kanaal.

Het lijkt erop dat het fenomeen influencer in Frankrijk zijn langste tijd heeft gehad. Al drie dagen na het aannemen van de wet nam eerdergenoemd directoraat-generaal van het Ministerie van Economie en Financiën een zestal bekende influencers in het vizier, wegens ‘bedrieglijke commerciële praktijken’. Er werd er bijvoorbeeld eentje aangepakt die stickers verkocht tegen straling, om op je smartphone te plakken als je geen kanker van het ding wil krijgen. Dat is tenminste het verkooppraatje. Maar die stickers zijn ook gewoon te koop op Amazon Frankrijk. En op veel internetsites staan ook dubieuze tot zeer dubieuze advertenties, die er via Google of andere bemiddelaars opgezet worden.

Daarmee lijkt de wet tegen influencers helaas niet meer dan een goed begin.

Elie 'Booba' Yaffa

Frankrijk wil oplichting door influencers stoppen