Guy Verhofstadt (Renew) stal zonder twijfel de show in het grote Chinadebat. Eerst kreeg hij het aan de stok met gelegenheidsvoorzitter Rainer Wieland (EVP) over het niet handhaven van de spreektijdsgrens. Hij kreeg lik op stuk toen hij vanuit de zaal Orwelliaans uitriep: ‘Alle parlementsleden zijn gelijk!’ (‘Maar sommigen zijn gelijker dan anderen’, dacht hij waarschijnlijk erbij).

Wieland sneerde dat Verhofstadt als voormalige fractieleider van de liberalen vaak heel wat meer tijd kreeg toebedeeld dan andere leden. Dan pakte Verhofstadt in zijn tussenkomst Josep Borrell aan, de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlands Beleid. ‘Ik was echt blij dat je covid hebt gekregen’, zei hij enkele keren. ‘Zo kon je je reis naar Peking niet maken, en maar best ook. De Europese kakofonie over China was al beschamend genoeg.’

Gestage uitverkoop van Europa

Verhofstadt kreeg onverwachte steun uit socialistische hoek, en wel van Kathleen Van Brempt (S&D). Zij hekelde de machtsdrang van China en de valse concurrentievoorwaarden. ‘China is onbetrouwbaar geworden, wij als EU moeten niet alleen aan economisch kortetermijndenken doen.’ Ze vertolkte meteen een standpunt waarmee vrijwel alle parlementsleden het eens konden zijn: ‘Europa mag nooit toelaten dat we Taiwan in de steek laten als het tot een open conflict komt.’

Er werd danig over en weer gescholden op wie nu eigenlijk verantwoordelijk is voor de gestage uitverkoop van Europa, zijn technologie, zijn industrie, zijn bedrijfsgeheimen, zijn eigen ontwikkeling. Kop van jut was de Franse president Macron. Die had na zijn bezoek aan China met Commissievoorzitster Ursula Von der Leyen koudweg gezegd: ‘Taiwan is een zaak tussen de VS en China, Europa moet zich daar niet mee bemoeien.’ Verontwaardiging alom, bij uiterst links (GUE/NGL) in de eerste plaats, maar ook bij S&D en Groen en zelfs bij de grootste fractie, de EVP. Manfred Weber, EVP-fractievoorzitter, bleef beleefd en noemde Macrons eenmansstandpunt ‘naïef’. ‘Het is, integendeel, van het grootste belang de machtshonger van China te dijken. Dat is niet alleen van groot economisch belang, maar ook voor de democratische vrijheden die Peking steeds agressiever met voeten treedt.’

Meegesleept door Amerika’s geopolitieke strijd

‘Maar wiens schuld is dat?’, wierp Manon Aubry (GUE) op. Van Macron, zeker. Maar veel meer nog van de NAVO en van de collaborerende EVP zelf. ‘Alleen een ongebonden status kan de EU op de kaart zetten. We moeten zelf defensie en buitenlandse zaken in handen nemen. En de christendemocraten moeten niet klagen. Zij hebben onze grote afhankelijkheid van China zelf met overgave bevorderd, altijd in naam van de vrije markt en geldgewin.’

Daarin kon zelfs uiterst rechts zich vinden. Gerolf Annemans van Vlaams Belang: ‘Ik ben dan wel Amerikaansgezind, maar ik wil ook kritisch blijven. De Amerikanen slepen ons mee in hun verhaal, niet alleen in Oekraïne, maar vooral in de Stille Oceaan. Wij moeten onze eigen keuken beredderen, en alleen ingrijpen bij een bedreiging van onze grenzen.’

Veronachtzaming van Europese belangen

ECR, de conservatieven, gaven ook een blaam aan Von der Leyen. Zij heeft de belangen van Europa danig toegetakeld, verluidde het. Het is door goedgelovigheid en het gebrek aan alertheid van Merkel, Macron en Von der Leyen dat de Unie zich heeft geschikt in een onderdanige rol. We hebben onze technologische kennis onder druk overgedragen, geïnvesteerd in China, terwijl zij onze havens opkopen (Piraeus, Hamburg, Zeebrugge zelfs), de hand leggen op schaarse ertsen en grondstoffen, spoorwegen doortrekken. China wordt steeds opdringeriger in Afrika, Azië en Midden-Amerika. ‘De handel met China moeten en kunnen we niet afbreken’, aldus Geert Bourgeois (N-VA). ‘Maar het moet gedaan zijn met delokalisering van onze bedrijven naar goedkope arbeidslanden, en de verwaarlozing van onze eigen industrie. Ook daarom kunnen we het trans-Atlantisch bondgenootschap niet afbouwen.’

‘Mercantilistische kortzichtigheid, ons waanbeeld dat we plots onbeperkte toegang zouden krijgen tot een grote markt en ze zouden veroveren’, waarschuwde namens Groen Philippe Lamberts. ‘Die hoogmoed ging gepaard met verwaarlozing van democratische waarden en met zelfbewieroking. Een radicale breuk is onzinnig. We moeten wel snel diversifiëren, en de geopolitieke ambities van China inperken. Europese eensgezindheid én diplomatie bieden de enige oplossing, willen we de verdeeldheid zoals bij de Irakoorlog vermijden.’ ‘En geen nieuwe overeenkomsten met China afsluiten zolang de mensenrechten niet gerespecteerd worden’, voegde de liberaal Stéphane Séjourné (Renew) eraan toe.

Eisen aan China stellen

Hilde Vautmans (Renew), al jarenlang pleitbezorgster van een eigen Europees leger, vatte de hele stemming samen: ‘De voorbije maanden zijn geen toonbeeld geweest van een sterk en verenigd Europa. Wat een stoet Europese gezagsdragers is in gespreide slagorde naar Peking afgereisd! Beter ware het vooraf een duidelijk, onwrikbaar standpunt vast te leggen en samen in Peking te gaan onderhandelen.’

Ze verwees naar haar eigen rapport over een Nieuwe Strategie voor China om de vier pijlers van het Europees Pakket te verwezenlijken: China moet alle steun aan Rusland in Oekraïne stoppen; geweld tegen Taiwan is uitgesloten; de systematische uitholling van vrijheden en rechtszekerheid moet ophouden; en samenwerking moet blijven op cruciale uitdagingen, zoals de strijd tegen de klimaatomslag.

Het onderling gekrakeel in Europa is daarom oliedom, vond Bert-Jan Ruissen van de Staatkundig Gereformeerde Partij (ECR). ‘China intimideert journalisten, spioneert op grote schaal, verknecht minderheden. Een vraag aan Borrell: wanneer gaat er een gezant naar Peking om de godsdienstvrijheid af te dwingen?’ Hij kreeg veel bijval van die andere religieuze partij, de ChristenUnie (EVP). ‘Er zijn in dit Huis meer volgelingen van de koopman dan van de dominee’, bezwoer Peter Van Dalen het halfrond. ‘Het enige waarmee we China kunnen treffen is er niets meer te kopen. Koop Europees, dat versterkt onze eigen economie. Handel is geen heilig huisje. Versterkt elkaar, koopt Europese waar.’

Tot een vergelijk gekomen

Toch is het niet allemaal kommer en kwel, houdt Van Brempt vol. ‘Het EP is een democratische instelling, het is goed dat er rijke verscheidenheid van meningen is. Maar in crisissen tonen we dat een vergelijk mogelijk is, voor Oekraïne of de pandemiebestrijding. Dat moet ook lukken met Taiwan. Er is al een ruime meerderheid om een handelsakkoord af te sluiten. De Commissie moedigt ons aan, het kan de eerste stap zijn naar volledige erkenning van het land. Ik wijs ook op Fit for 55 en de Green Deal. We hebben alweer flinke aanvullingen goedgekeurd: afschaffing van de uitstoothandel, aangescherpte beperking van broeikasgassen in zeewezen en luchtvaart, een opgedreven koolstofgrenscorrectie, de lancering van een sociaal klimaatfonds, de Net-Zero Industry Act om een klimaatneutrale industrie te realiseren. Dat is niet niks en uniek in de wereld.’

Fundamentele verandering van de wereldorde

Maar ondertussen vergroten de bewapeningsuitgaven zich. Van Brempt ziet het met lede ogen aan, maar blijft realistisch. Alleen een stap-voor-stapbeveiliging van Europa is zinvol; eerst een betere integratie van nationale inspanningen, ons niet laten meeslepen door Amerikaanse druk, pas later een echte Europese defensiemacht. Annemans kan dat volgen. ‘We moeten niet ver van ons bed gaan vechten of produceren. Toen we in de jaren ’80 kritiek hadden op de rush naar China, verweet men ons bekrompenheid. Bedrijven hebben alleen aan eigen winst gedacht, Janssen, Bell, de havens, grote Vlaamse ondernemingen. Nu zien ze de weerslag.’

Het is uitkijken hoe ver we zijn geïnfiltreerd, zo waarschuwde Jonathan Holslag al: de vrachtschepen die de Chinese staatsbedrijven inzetten kunnen ook voor niet-economische opdrachten gebruikt worden. Lees: ze kunnen oorlogsdaden verrichten. Je zou voor minder argwanend worden.

Wat nodig is, besluit Van Brempt, is een fundamentele verandering van de wereldorde. ‘Ik spiegel me aan 1947: hier begint het heden, het pleidooi van de Zweedse Elisabeth Åsbrink. Na WO II hebben we rond de VN het hele landschap hertekend. Ook nu zijn we op weg naar een herschikking, alleen zo kunnen de VS, China, Afrika, de EU samen de wereldvrede handhaven. Naïef? Mag ik dromen?’

Elisabeth Åsbrink

China splijt het Europese Parlement