Drie nieuwtjes in de marge

Ik weet dat de zogenaamde staatsgreep van een paar verklede maar verblinde mensen die het Capitool in Washington bestormden al uw aandacht heeft opgezogen, zodat u misschien heel wat leuke nieuwtjes heeft gemist. Zo van die details die ons plots doen zien wat onder onze verblinde ogen allang bezig was. Zo was er, om in de Verenigde Staten te blijven, die Democratische afgevaardigde in het Amerikaanse Congres die als methodist het gebed bij de opening mocht uitspreken en die dit gebed niet zomaar met ‘amen’ besloot, in het Engels a-men, maar wel met a-men and a-woman, kwestie van niet alleen mannen te vermelden maar ook vrouwen. Net zoals het Europese parlement had ook het Amerikaanse immers aangedrongen op inclusief en genderneutraal taalgebruik.

Of dat verhaal over het Schots maritiem museum dat besliste om van nu af aan het woord ship (schip) als een onzijdig woord te behandelen en er dus naar te verwijzen met it en niet meer door she. Want schepen hebben in het Engels altijd weerstand geboden aan de veronzijdiging van de woorden, tot vandaag de feministen er storm tegen lopen. En dan wordt dat Engelstalige ship beslist it, daar kan je donder op zeggen.

Of, eentje voor onderweg, ook van vorig jaar, over die Engelse vrouw die online een transgendere vrouw een ‘man’ had genoemd – ze had haar dus misgendered – en die daarvoor zeven uur in een politiecel heeft moeten doorbrengen. En dat doet u dan weer beslist denken aan de auteur van Harry Potter, J.K. Rowling, die het bestaan had om vrouwen biologisch en niet gegendered te definiëren als menstruerende wezens en die daarom, we zijn nu toch in het Engels bezig, in een shitstorm, een schijtstorm terechtkwam.

Tegen het gezonde mensenverstand

Wat deze drie voorvalletjes kenmerkt is dat ze telkens een belediging betekenen niet voor de transgenders, maar voor het gezond verstand in het algemeen. Dit gezond verstand kan er niet bij dat deze taalvitterij au sérieux wordt genomen en dat ze praktische gevolgen heeft in het dagelijks leven, tot gerechtelijke vervolging toe. Maar de politiek correcte activisten van hun kant, die dit er allemaal door krijgen bij media en universiteiten, zij doen dit ook zelf expres om dat gezonde mensenverstand uit te dagen en voor voldongen feiten te stellen. Het gaat om treitersymboliek.

De kwestie is dus niet alleen of een ouderwets woord door een nieuwer en juister of minder kwetsend woord mag vervangen worden. Het gaat niet meer om de tredmolen van eufemismen alleen, die van de trotse neger en trotse negroe een trotse zwarte maakte, en van die zwarte een trotse kleurling en van deze laatste een trotse Afro-Amerikaan – gewoon omdat een vernieuwend woord na een tijd niet meer voldoet en omdat ook vervangingen al snel als beledigingen worden opgevat, denk aan het lot van het goedbedoelde ‘allochtoon’.

De politiek-correcte taaltechnologie staat immers nooit stil, ze houdt geen halt bij woorden alleen, ze breidt almaar uit, zodanig dat geen enkel taalelement nog zeker kan zijn voor zijn ontwrichting. De taaljacht dringt dieper het spreken en het schrijven binnen, tot in de voornaamwoorden, de voor- en achtervoegsels, tot in de leesbare maar niet hoorbare spelling. In Frankrijk is men al een tijd aan het vitten over die zogenaamd aartsmoeilijke accord du participe passé, waar men dat verleden deelwoord met é, ée, és, ées moet schrijven afhankelijk van het hulpwerkwoord être of avoir, en van de plaats van het lijdend voorwerp. Dit wordt aangevochten niet omdat (ik wik mijn woorden) de taal in haar ontwikkeling het zo wil, maar omdat feministische activisten het zo willen. Of de -Innen in het Duits, waar teksten ontsierd worden door de eindeloze herhaling van Bürger und BürgerInnen, met een hoofdletter I in het midden van dat woord. Of de nieuwe voornaamwoorden in net Engels: ze en zir, zhe en zhir, allemaal omwille van genderneutraliteit en inclusiviteit – wat deze twee woorden ook mogen betekenen.

De t van LGBTQ++

Ik kom daarop, omdat de Noord-Belgische krant De Standaard het oude jaar 2020 heeft afgesloten met een journalistiek jaarverslag over haar eigen reilen en zeilen in een aparte brochure van 56 bladzijden onder de titel Een kwestie van vertrouwen. Daarin zeggen de journalisten ook wat ze minder goed hebben gedaan en wat beter kan. Openhartig maar ietwat hypocriet. Een van de stukjes heet ‘Transtaal, trans taal’, ondertekend door de chef eindredactie. Twee keer hetzelfde? Neen, de eerste keer aaneen geschreven, de tweede keer uiteen. Een spellingkwestie dus want je hoort het verschil niet. Hier is iets aan de hand, want van voren af aan schrijft de auteur dat de discussies over genderinclusief taalgebruik het afgelopen jaar flink zijn toegenomen.

Het gaat over trans. Trans is de t in de ijzeren uitdrukking LGTBQ++, en slaat op personen die zich niet goed voelen in hun biologisch geslacht en die willen overstappen naar een ander gender. En gender, dat is ‘het geslacht waarvan je het gevoel hebt deel uit te maken’, zo staat het in de dikke Van Dale. Trans gaat over die andere kant waar men dan naartoe wil, zoals in Transjordanië: over de Jordaan. Blijf je waar je bent, dan ben je in Cisjordanië, aan deze kant van de Jordaan. Mensen die willen blijven wat ze biologisch zijn, worden dan ook cisgenders genoemd.

Wat is nu het onderwerp van die zogenaamd talrijke redactionele discussies? Wel, of we woorden als transman, transvrouw en transgenderpersoon nu aaneen of uiteen gaan schrijven. De spellingregels zijn duidelijk: het voorvoegsel trans wordt gewoon aan het daaropvolgende adjectief geplakt. Transatlantisch, transcultureel, transoceanisch, transcontinentaal. Simpel, dat is de regel. Maar dat is buiten de politiek correcte transactivisten gerekend. Drukkingsgroepen als Transgender Infopunt en Çavaria vragen om trans / man, trans / vrouw en transgender / persoon apart te schrijven, want als je transman, transvrouw en transgenderpersoon aaneenschrijft dan is dat stigmatiserend. Vaneen is niet stigmatiserend. De taalraadsmannen zijn het daarmee eens. Transman aaneen zegt dat de kwaliteit van transman zijn belangrijkste kenmerk is. Trans man uiteen kijkt veel breder. Zeggen ze.

Trans is een adjectief, zegt Çavaria. Maar dan toch weer niet zo’n adjectief dat we een transe man of een transe vrouw zouden mogen schrijven en in dit geval zeggen en horen. Neen, dat zou ridicuul zijn. Ook hier weer een uitzondering op een uitzondering. En dan zie je plots wat er echt aan de hand is: wat de activisten interesseert is dat het Nederlands zich volledig plooit naar het Engels: a trans man, a trans woman, a transgender person. Dat maakt het allemaal wat mondialer en globaler ziet u, en alle beetjes helpen.

Voor wie zijn afdoende argumenten afdoend?

Vraagje: wat dan met transgenderneutraal? Dat zouden zelfs de activisten niet vaneen schrijven. En wat doen we met die cisgenders? Een cis man, een cis vrouw apart geschreven? Dat zou consequent, logisch en volledig parallel met een trans/man en trans/vrouw zijn, maar dat zie ik de activisten nog niet zo snel voorstellen. Zoiets vind ik een afdoend argument om transman aaneen te behouden: cisman blijft immers wat het is, waarom voor transman een uitzondering ? Probleem met die activisten is dat afdoende argumenten op hen afketsen. Tegen afdoende argumenten zijn ze goed bestand. Ze omhelzen liever het absurde, dat valt meer op. Of, om het met een versgebakken politiek correct eufemisme te zeggen: hierin handelen ze als attentie-sekswerkers. Vertaalt u dit maar naar goed Nederlands.

En dat is precies wat net boven het bewuste artikel in de DS-bijlage stond, namelijk een citaat uit een andere bijdrage van Tom Naegels, ik citeer: ‘onze activisten lijken vooral bezig met representatie’ – en dat is een eufemisme van jewelste. En een week later schreef Alicja Gescinska haar opiniestuk over ‘transfobie in de filosofie’. Daarin staat het woord transgenderactivist nog aaneen geschreven. Inhoudelijk heeft ze het dan ook over, ik citeer, fanatieke transgenderactivisten die dreigen met boycotacties tegen al wie het niet met hen eens is.

Maar hoe besluit nu de auteur van het stuk over transtaal? Wel, ze stelt dat we de door de transactivisten geëiste spelling trans man steeds vaker zullen zien opduiken in de krant. Dat komt er zo vanzelf nietwaar. Daar kunnen wij niets aan doen, nietwaar. Het taalgebruik in de krant moet mee met de maatschappelijke ontwikkeling nietwaar. Eigenlijk pleit ze voor het afschaffen van een serieuze eindredactie, maar dit geheel terzijde. Want de hele discussie over een spatie meer of minder toont perfect aan hoever het met de poco taaltechnologie gekomen is.

Emanuel Cleaver

Toppunt van politiek-correcte taalvitterij: een spatie