De Europese ministers voor Leefmilieu hebben in Luxemburg striktere normen afgesproken voor luchtvervuiling. Ze beloven zero pollution tegen 2050. Met die nulverontreiniging willen ze ‘vroegtijdige doden’ door luchtvervuiling voorkomen. Voortaan kunnen EU-burgers ook schadevergoeding eisen van de overheid als hun gezondheid last heeft van luchtvervuiling.

De Europese Commissie wil al sinds 2022 een herziening van de Ambient Air Quality Directive. Daarbij draait alles om twaalf zogezegde ‘polluenten’ of vervuilende stoffen. De belangrijkste is stikstof.

Die herziene richtlijn zou dan de drempelwaarden in overeenstemming moeten brengen met de adviezen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Dat gaat vooral over fijn stof, en over solfer- en stikstofoxides. Uitstoot die in verband gebracht wordt met het autoverkeer, de industrie en de verwarming van woningen met fossiele brandstoffen.

Al deze regels komen niet uit de lucht vallen. Ze zijn het werk van de machtige drukkingsgroep ClientEarth. Deze ngo betaalt bijvoorbeeld de juridische campagnes tegen de nieuwe ethaankraker van chemiereus Ineos in de Antwerpse haven. Andere ngo’s of milieuverenigingen hoeven daarbij alleen de dagvaarding te tekenen, de rest doet ClientEarth.

Klimaatzaak

Dit keer lobbyde Emma Bud, de beruchte advocate van ClientEarth, bij de regeringen van België, Duitsland, Italië en Polen. Bud is specialiste lawfare: procederen om een politiek-ideologische agenda via de rechter af te dwingen. Een bekend voorbeeld daarvan was de klimaatzaak, maar het gaat ook over vergunningen van landbouwers, industrie, bouwsector, enzovoort.

ClientEarth heeft in dit luchtverontreinigingsdossier een belangrijke slag thuisgehaald. Burgers en verenigingen krijgen de mogelijkheid naar de rechter te stappen tegen de eigen overheid als die faalt in het beschermen tegen luchtvervuiling. De overheid moet in voorkomend geval schadevergoeding betalen.

De lidstaten moeten na de beslissing van maandag de richtlijn eerst nog omzetten in nationale wetgeving. De deadline is 2030, maar Duitsland heeft in bepaalde gevallen alvast uitstel gekregen tot 2040. Bijvoorbeeld als de luchtvervuiling van over de grens komt. Op zich is dat ironisch want het Duitse Ruhrgebied is al ruim een eeuw lang de grootste ‘grensoverschrijdende vervuiler’. En misschien nog veelzeggender: de Duitsers krijgen ook uitstel als het vervangen van verwarmingsinstallaties in woningen ‘niet beheersbare proporties’ zou aannemen.

Rijverbod

Dat ze in Berlijn goed beseffen wat de gevolgen van de nieuwe regels zijn is dat de Duitse regering ook niet wil dat de Europese Commissie een rijverbod of de sluiting van fabrieken kan opleggen.

Drie opmerkelijke uitzonderingssituaties, bedongen door een minister die lid is van de groene partij. De Duitse regering geeft op zijn minst de indruk dat ze de regelgeving totaal onhaalbaar vindt.

Emma Bud

EU eist nul luchtverontreiniging in 2050: Duitsers vrezen rijverbod en stilvallen industrie