De laatste jaren zijn onderwerpen als ‘cancel culture’ en ‘identiteitspolitiek’ steeds vaker aan de orde in het publieke debat. Eerst vooral een zaak van de Angelsaksische wereld, lijken ze nu ook op het Europese vasteland in opmars.

‘Cancel culture’ komt neer op een moderne manier om mensen uit te sluiten, waarbij iemand uit bepaalde sociale- of professionele kringen wordt geweerd omdat hij iets heeft gezegd of gedaan. Het probleem is hier niet zozeer dat mensen worden uitgestoten wegens ‘onaanvaardbaar’ gedrag. Het probleem is veeleer de definitie van wat ‘onaanvaardbaar’ is.

Tien recente voorbeelden

Eerder dit jaar publiceerde The Washington Times ’tien recente voorbeelden van cancel-cultuur’, een lijst die duidelijk maakt hoe volkomen legitieme meningen soms worden verguisd. Een voorbeeld is J.K. Rowling, de beroemde schrijfster van de Harry Potter-boeken. Zij werd aangevallen omdat ze kritiek had op een artikel waarin de uitdrukking ‘mensen die menstrueren’ werd gebruikt, en ‘vrouwen die menstrueren’. Rowling’s verklaring: ‘Ik ken en hou van transmensen, maar met het uitwissen van het concept van geslacht verdwijnt voor velen de mogelijkheid om op zinvolle wijze over hun leven te praten.’

Onlangs raakte bekend dat J.K. Rowling omwille van deze uitspraken ‘niet welkom’ is bij de langverwachte Harry Potter-reünie. Verschillende Harry Potter-castleden, onder wie Daniel Radcliffe (Harry Potter) en Emma Watson (Hermelien Griffel) distantieerden zich van haar uitspraken. Het geeft aan wat voor een losgeslagen intellectuele terreur er heerst in sommige kringen.

Cancel culture aan de kaak

In juli sloot Rowling zich aan bij 150 andere auteurs en academici die in een open brief ‘cancel culture’ aan de kaak stelden. Onder de ondertekenaars van deze brief bevonden zich de Russische schaakgrootmeester Garry Kasparov, de cognitieve wetenschapper Noam Chomsky, en de romanschrijver Salman Rushdie. Zij betreurden daarbij het feit dat ‘de vrije uitwisseling van informatie en ideeën, het levenssap van een liberale samenleving, dagelijks aan banden wordt gelegd’. Jammer genoeg.

Rowan Atkinson – de beroemde acteur die ‘Mr. Bean’ speelt – haalde eveneens al uit naar ‘cancel culture’ en vergeleek het met een ‘middeleeuwse menigte op zoek naar iemand om te verbranden‘.

Kern van het probleem

De kern van het probleem ligt in de academische wereld, die al jaren berucht is om haar onevenwichtigheid op vlak van de acceptatie van verschillende politieke ideologieën. Uit een nieuwe studie van Harvard onder politicologen over de hele wereld blijkt dat 72% van hen naar links neigt, waarvan 14% naar radicaal links. In de Verenigde Staten is 80% van de politicologen links georiënteerd. Deze gegevens wijzen erop dat het probleem daar alomtegenwoordiger is dan misschien in Europa.

Zelfcensuur

Wanneer mensen in een ideologische ‘echokamer’ leven, moedigt dat hen aan om intoleranter te worden voor wat anderen denken. Dat geldt ook voor academici, ook al beschikken zij over een eerder hoge intelligentie. In het Verenigd Koninkrijk gaf één op de drie academici (35%) al toe aan ‘zelfcensuur’ te doen, uit angst voor negatieve gevolgen van anderen – zoals het verlies van privileges, degradatie of zelfs lichamelijk letsel. In het Verenigd Koninkrijk is 25% van de studenten bang om openlijk voor hun mening uit te komen en 12% hoorde reeds van incidenten waarbij de academische vrijheid werd belemmerd.

Onlangs herinnerde de Britse academicus Matt Goodwin er aan hoe een Professor aan Royal Holloway, University of London, ‘zijn baan opgaf wegens bezorgdheid over dogmatisch denken, publieke vernedering, het deplatformen, en pogingen om andere academici te laten ontslaan’. Een ander voorbeeld betreft een Britse academicus die ‘door de universiteit was vrijgesproken van islamofobie, maar na protesten van studenten zijn vak toch zag geschrapt worden’. De verontwaardiging was zo groot dat hij ‘zijn huis moest ontvluchten wegens bedreigingen’.

Geen vrijheid van meningsuiting aan de linkerzijde

Het verbaast op dat vlak allicht niet dat velen aan de linkerzijde geen probleem hebben met autoritaire en intimiderende zaken zoals ‘vaccinpaspoorten’, ondanks het feit dat dit volgens veel deskundigen een ineffectieve aanpak is om de volksgezondheid te beschermen.

Vrijheid van meningsuiting’ is nooit een kenmerk geweest van ‘uiterst links’. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat velen aan die kant van het politieke spectrum er niet voor terugdeinzen om meningen die in feite heel redelijk en zelfs gematigd zijn, te veroordelen, af te doen als pervers en extreem, en ze te gebruiken om andersdenkenden te belasteren, uit te sluiten en te schrappen.

Opheffingscultuur

Sommigen beweren dat het idee van de ‘opheffingscultuur’ een ‘mythe’ is. Uit een onderzoek van de Foundation for Individual Rights in Education in de VS bleek echter dat in vijf jaar tijd 426 academici het doelwit hiervan waren geweest, waarbij in 74% van de gevallen een of andere vorm van sanctie werd opgelegd.

Dat we een probleem hebben, wordt wel meer en meer erkend. In september stond in The Economist op de voorpagina een artikel over ‘De dreiging van onliberaal links’, waarin lezers werden gewaarschuwd ‘het gevaar van een linkse identiteitspolitiek niet te onderschatten’.

Identiteitspolitiek

Identiteitspolitiek verbindt de linkse autoritairen met identitaire extremisten, zoals het Franse ‘Génération identitaire’, dat in maart van dit jaar buiten de wet werd gesteld. Voor beide staat ras centraal bij het classificeren van anderen. Net als hun extreem-rechtse tegenhangers, heeft ‘woke’ links, zoals ze bekend zijn geworden, een obsessie voor ras. ‘Woke’ of ‘wakker’ zijn verwijst daarbij naar de idee dat alleen degenen die voldoende ‘alert zijn voor raciale vooroordelen’ echt ‘wakker’ zijn.

Een voorbeeld daarvan in onze contreien is de Zwarte Piet – discussie. In de Verenigde Staten was er vroeger de ‘blackface’ traditie, een gebruik waarbij blanken zich voor theatervoorstellingen zwart schminkten met als bedoeling om zwarten te kwetsen en belachelijk te maken. Bij ons is die traditie er niet, net zomin als in Iran, waar de zwartgeschminkte Hadji Firoez er net zoals onze Zwarte Piet enkel is om kinderen te vermaken, zonder racistische bijbedoeling. Ook bij Balthazar van de Drie Koningen is dat het geval. De linkerzijde in Europa maakte echter maar al te gretig misbruik van de verwarring van de Amerikanen door te beweren dat het hele opzet van Zwarte Piet racistisch is, een feitelijke onwaarheid.

Blank versus wit

In dezelfde trend is er het gebruik om niet langer het woord ‘blank’ maar het woord ‘wit’ te gebruiken om de huidskleur van blanken aan te duiden. Niemand beschouwde het woord ‘blank’ ooit als een superieure aanduiding. Denk maar aan het liedje van Isabelle A, ‘blank of zwart’, net bedoeld als aanklacht tegen racisme. Toch boog zelfs de openbare omroep, de VRT, voor deze obsessie voor ras en gebruikt men er nu de term ‘wit’.

Bizar genoeg ontaardt verzet tegen racisme bij sommigen tot regelrecht racisme. Zo was er een incident aan een Amerikaanse universiteit waarbij ‘er zijn hier gewoon te veel blanke mensen’ geroepen werd naar blanke studenten – door niet-blanke studenten. Ook essays met als titel ‘Waarom mensen van kleur ruimtes nodig hebben zonder blanke mensen’, behoren tot het repertoire. Ook flirtend met racisme zijn zogenaamde ‘black-only spaces‘, zoals het ‘zwarte feministische festival’ dat in 2017 in Parijs plaatsvond. Zie ook deze video: ‘When Wokes and Racists Actually Agree on Everything’: https://www.youtube.com/watch?v=Ev373c7wSRg .

‘Vrije meningsuiting’

Ook al zijn dit vulgair racistische uitwassen, het betekent natuurlijk niet dat zulke zaken door de overheid verboden zouden moeten worden. Het idee van ‘vrije meningsuiting’ houdt net in dat dergelijke perversiteiten worden toegestaan. De vrije meningsuiting is er nu eenmaal niet enkel voor gematigde meningen, die niemand kwetsen. Alle meningen moeten kunnen worden geuit, want alleen wanneer dingen in het openbaar worden gezegd, kunnen zij worden aangevochten.

Op dat vlak is het ook een goede zaak dat de pogingen van de federale Vivaldi-coalitie om een grondwettelijk verbod op ‘haatspraak’ in te voeren, mislukt zijn. Op dit moment zijn enkel racisme en discriminatie voor een correctionele rechtbank strafbaar. Andere ‘hate speech’ moet zoals alle drukpersmisdrijven voor een Hof van Assisen gebracht, wat concreet vaak betekent dat het niet vervolgd wordt. Dat is een goede zaak. ‘Haat’ is subjectief en hoort om die reden niet strafbaar te zijn.

Religiekritiek

Dat bewijst ook het recente Mechelse vonnis waarbij een spandoek met ‘Stop islamisering’ er op door de rechter als ‘haatzaaiend’ werd beschouwd. Daarbij werden vier leden van ‘Voorpost’ veroordeeld tot zes maanden cel wegens het aanzetten tot haat en geweld. Voor één persoon was het zelfs effectief. De Mechelse rechtbank interpreteerde religiekritiek bijzonder breed, als racisme, waardoor ze dus bevoegd was. Gelukkig was er nog hoger beroep mogelijk. Als religiekritiek niet meer kan, wordt ook de godsdienstvrijheid in ons land begraven.

Zoals N-VA Bart De Wever toen stelde: ‘De vrijheid kan niet verdedigd worden door haar te beperken. De regering wil nog verder gaan op dit pad. Dat is totaal fout.’

‘Racisme’ zo strafbaar mogelijk maken en zelf aan ‘positief racisme’ gaan doen: het maakt allemaal deel uit van de wereldvisie van ‘woke’ links.

Niets meer dan reactionair tribalisme

Een interessante vraag op dat vlak is dan wel nog hoe zeker men er van kan zijn dat iemand deel uitmaakt van een bepaald ras. Gaan aanhangers van identiteitspolitiek potloodtesten doen, zoals het apartheidsregime in Zuid-Afrika deed? Of hebben de ‘wokisten’ andere methoden in gedachten, misschien een pigmentatietest? De wetenschap is nochtans duidelijk: ‘Er bestaat geen wetenschappelijke basis voor ras.’ Martin Luther King was kleurenblind en zo hoort het ook.

Een blik op ‘identiteitspolitiek’ onthult al snel haar ware aard: het is niets meer dan reactionair tribalisme. Net als andere vormen van bekrompen tribalisme verwijzen we dit best naar de vuilnisbak van de geschiedenis.

Emma Watson

Identiteitspolitiek en ‘cancel culture’