Er was een tijd dat de uitbreiding van Brussel een constante en breed gedragen Franstalige eis was. Er was een constante politieke agitatie in de Rand. En natuurlijk waren er ook de gekende pesterijen in de faciliteitengemeenten.

Vandaag lijkt het of er heel wat olie op de golven gegooid is. Het discours milderde fors, en waarom ook niet? De zo verfoeide Brusselse olievlek van weleer is simpelweg van vrees tot feit geëvolueerd. Cijfers en straatbeeld leveren eenzelfde congruent beeld op in een brede gordel rond de hoofdstad. Nooit was de impact van Brussel op haar ommeland groter. Niet door uitbreidingen of aanhechtingen, maar door een laks migratiebeleid.

Hoofdredacteur

In het recentste nummer van Le Vif valt François De Smet, voorzitter van Défi, de eer te beurt ‘hoofdredacteur voor één dag’ te zijn van het magazine. Dit verschaft hem de mogelijkheid wat ruimte te vullen met onderwerpen die hem nauw aan het hart liggen. Het levert alvast een verrassend resultaat op van iemand die een partij leidt wiens DNA gekenmerkt wordt door een extreme francofone lijn, of is dat niet langer het geval?

De filosoof van opleiding mijmert wat over de rol van de staat in de samenleving, het geweld in Oost-Congo en het belang van ‘la laïcité’ en de strakke (religieuze) neutraliteit die de staat moet aanhouden. Wat verscholen achter een grote ‘6%’ vinden we dan toch een communautair geladen stukje. Het gaat hier over de ‘Flamands francophones’, geschat op zo’n 310.000 waarvan het grootste deel in de ‘périphérie bruxelloise’. En natuurlijk zou deze minderheid beschermd moeten worden en roept hij op tot de ratificatie van minderhedenverdrag – er zijn dus toch nog zekerheden, maar enkele jaren geleden kon je er donder op zeggen dat het gros van de aangeboden ruimte voor een dergelijk onderwerp aangewend zou worden.

Eerder dan een communautaire stokebrand, ontpopt De Smet zich als vurig militant voor de seculiere staat. Zopas nog, toen hij betrokken raakte in een polemiek met de Luikse geestelijke Eric de Beukelaer (ook columnist in La Libre) rond het recht op abortus, om de ernst van de ingreep te verdoezelen in de taal van Molière eufemistisch ‘interruoption volontaire de grosesse’ (IVG) genoemd, het is een discussie op zich.

Bij het lezen van een interview met De Smet zijn voorganger Olivier Maingain in Paris-Match eind maart zou men haast echt gaan twijfelen. Gent, Leuven, het is bijna een liefdesverklaring aan het adres van Vlaanderen. Hebben we te maken met voortschrijdend inzicht? Hebben de jaren iemand als Maingan milder gemaakt? En is dit een andere partij dan degene die door figuren als Outers, Spaak of Defossez naar een hoogtepunt werd gebracht? Men kan dit vermoeden, of op zijn minst hopen. Men kan ook grenzeloos naïef zijn.

Demografische stromen

Objectief zijn er natuurlijk een aantal dingen veranderd voor Défi, waarvan naar verluidt vroeger ruim één derde van haar leden in die ‘périferie’ woonde. Het FDF was de drijvende kracht achter het Union des Francophones-verhaal. Er was het volstrekt illegale blad Carrefour dat met geld van de belastingbetaler door de Franse gemeenschap in de Rand verspreid werd. Aanhechting bij Brussel, uitbreiding van het aantal faciliteitengemeenten, het was jarenlang het gekende discours.

Feit is dat vandaag het draagvlak hiervoor geslonken is. Die Brusselaars die de stad verlaten, weten waarvoor ze het ene gewest voor het andere ruilen. Aanhechting is net het laatste wat ze willen. Ander probleem voor Défi: de splitsing van BHV, wat het electorale avontuur in de Rand herschreven heeft. Ondanks Franstalige druk, breidde Brussel de voorbije zeventig jaar niet uit. De spanning in de faciliteitengemeenten lijkt in belangrijke mate weggeëbd, niet in het minst door het aantreden van een nieuwe generatie burgemeesters met meer zin voor pragmatisme dan militantisme. Maar dat is slechts een deel van het verhaal. Het spook van de founding fathers van het FDF waart nog lustig rond.

Feitelijke olievlek

De voorbije decennia is Brussel steeds internationaler en minder Belgisch geworden, wat de (ruime) Rand steeds meer minder Vlaams en meer Brussels heeft gemaakt. Een administratieve uitbreiding van Brussel was hiervoor niet nodig, een opengrenzenbeleid met alle afgeleiden – demografie, sociologie – deed het werk.

Nadat de Brusselse bevolking jarenlang afnam, schoot ze sinds de eeuwwende de lucht in. Meer dan 200.000 extra inwoners op amper 20 jaar is een hele brok voor een stad van deze omvang. De bevolkingsstromen laten aan duidelijkheid niets te wensen over: een pak meer mensen verlaat Brussel dan ze uit andere gewesten naar de stad trekken, wat betekent dat deze toename grotendeels op conto van internationale migratie geschreven moet worden. Deze trend zet zich onverminderd voort, zij het dat de bevolking van het Brussels Gewest aan het stagneren is. De druk op de Rand zal met andere woorden nog toenemen.

Misschien wel de beste barometer van de situatie zijn de cijfers van Kind & Gezin. Haarfijn wordt in kaart gebracht welke de huistaal is bij de borelingen, wat dan een resultaat oplevert met een minderheid aan Nederlandstalige kinderen in verschillende randgemeenten. De situatie is zonder meer te complex om het louter over verfransing te hebben, maar ont-Nederlandsing is wel een juiste omschrijving en een aanzienlijk deel van de ontstane leemte wordt door het Frans ingenomen.

‘L’association pour la promotion de la francophonie en Flandre’, jawel, dat clubje bestaat nog steeds, pronkt met de vaststelling op basis van deze gegevens dat het aantal borelingen met het Frans als moedertaal de voorbije 15 jaar met de helft gestegen is, en dat cijfer ligt natuurlijk een pak hoger als we realiteit van de Rand isoleren. Ze maken zich ook vrolijk met ‘mooie’ cijfers voor plaatsen als Ninove en Aalst. Zelfs in Willebroek, zoals overgenomen in een artikel in Moustique in 2021, is de kaap van de 10% overschreden. Nee, de uitbreiding van Brussel, agglomeratie en later gewest, kwam en komt er niet. Maar de feitelijk olievlek waar men in de jaren ’60 en ’70 zo beducht voor was, is er wel gekomen. Met dank aan het migratiebeleid van de voorbije decennia en zij die daar hand- en spandiensten aan verleend hebben, rechtstreeks of impliciet. Spaak, Outers & co lachen zich een kriek aan de toog van het hiernamaals.

Eric de Beukelaer

‘Le tout grand Bruxelles’ is vandaag een feit geworden