Een Waalse regering mét de PTB is voor de Waalse ondernemers een ‘no pasarán’, stelt Olivier de Wasseige, topman van de Waalse werkgeversorganisatie UWE (Union Wallonne des Entreprises). De Wasseige erkent dat de Waalse economie nog altijd ondermaats presteert, maar hij pleit voor wat meer geduld.

Voor het Waalse bedrijfsleven waren de verkiezingen van 26 mei wellicht een pijnlijk ontwaken: hoe duidt u de stevige ruk naar links in Wallonië?

Olivier de Wasseige: Niemand kan blind of doof blijven voor het signaal dat de Waalse kiezer gegeven heeft. Heel wat Walen hebben het lastig om de eindjes aan elkaar te knopen en moeten in een vaak precaire situatie zien te overleven. Wallonië stemt overwegend links, Vlaanderen helt nadrukkelijk over naar rechts. Die vaststelling duwt ons nog maar eens met de neus op de feiten: Vlaanderen is een heel stuk welstellender dan Wallonië en dat vertaalt zich ook in het stemgedrag.

Ik heb de cijfers nog even opgezocht: als het gemiddelde Europese BNP vandaag 100 is, dan zit Wallonië op 79 en Vlaanderen op 113. Die kloof is dus gigantisch, en wie het lastig heeft om te overleven, stemt nu eenmaal overwegend links. In tegenstelling tot de campagne in Vlaanderen, was het Waalse bedrijfsleven amper aanwezig in de aanloop naar de verkiezingen. Dat is bijzonder jammer, want de enige manier om uit het economische moeras te raken, is de werkzaamheidsgraad in Wallonië drastisch op te krikken. Die ligt vandaag op 63 procent, terwijl jullie in Vlaanderen op 73 procent zitten.

Onderwijs

Het verhaal dat er dringend meer mensen aan de bak moeten in Wallonië, horen we al minstens tien jaar. Waarom lijkt dit maar niet te lukken?

Ik ben ervan overtuigd dat die boodschap intussen ook echt wel doorgedrongen is, maar het gaat niet snel genoeg vooruit. Er is in Wallonië nog altijd te weinig aandacht voor stimuli die het ondernemerschap, de export en het bedrijfsleven in het algemeen ten goede komen. Een gemiddeld bedrijf telt vandaag in Wallonië 9 werknemers, in Vlaanderen zitten jullie al aan gemiddeld 11,9 werknemers. Dat is een verschil van dertig procent.

Een van de allergrootste uitdagingen waar Waalse bedrijven vandaag mee kampen, is het feit dat ze niet voldoende gekwalificeerde en goed opgeleide werknemers vinden. Het Franstalige onderwijs presteert vandaag ondermaats, en ook de opleiding en herkwalificatie van werkzoekenden moeten stukken beter. De impact daarvan is enorm, als je weet dat 47 procent van alle Waalse werkzoekenden anno 2019 zelfs geen diploma hoger middelbaar kunnen voorleggen. We hebben in Wallonië dus een reserve aan werkzoekenden die nog bijzonder lastig in te schakelen is op de arbeidsmarkt. Terwijl we wel 28.000 openstaande vacatures hebben.

Het nieuwe pacte d’excellence voor het Franstalige onderwijs is absoluut een stap in de goede richting, maar het zal helaas nog flink wat jaren duren alvorens we daar ook echt de impact van zien op de arbeidsmarkt. Ook hier gaat het dus niet snel genoeg. De meest recente PISA-cijfers tonen aan dat een vijftienjarige Vlaming qua kennis al een volledig jaar voorsprong heeft op een Waalse scholier van dezelfde leeftijd. Dat verschil cijfer je niet zomaar weg.

PS

De PS is in Wallonië al decennialang aan de macht en is ook nu opnieuw aan zet om een nieuwe Waalse regering te vormen. Het valt dus te vrezen voor dat jullie opnieuw meer van hetzelfde gaan krijgen?

Ik zit natuurlijk niet in de positie om uitspraken te doen over welke coalitie wij nu het liefst aan de macht zouden zien. En het moet ook gezegd: zonder het Marshallplan dat de voorbije jaren werd doorgevoerd, waren we er nu economisch wellicht nog veel slechter aan toe. Tegelijk kan je er natuurlijk niet omheen dat 640.000 Walen op arbeidsgerechtigde leeftijd vandaag niet aan het werk zijn en dat 46 procent van de Waalse werkzoekenden al meer dan twee jaar zonder job zitten. Er moet dus dringend een tandje worden bijgestoken.

U wijst op de ondermaatse kwaliteit van het onderwijs, maar dit kan toch niet de enige factor zijn die de bijzonder beperkte groei van de Waalse economie de voorbije jaren kan verklaren? We komen uit een periode van hoogconjunctuur?

Er spelen ook andere factoren: het sociale klimaat is hier een stuk lastiger dan in Vlaanderen bijvoorbeeld, daarover moeten we niet flauw doen. Het aantal stakingsdagen per duizend werknemers en per jaar loopt in Wallonië op tot 110, in Vlaanderen zijn dat er maar 37. Die cijfers spreken boekdelen. Bovendien gaat het bij ons heel vaak om puur politieke stakingen, waarbij bedrijven lamgelegd worden omwille van motieven die weinig of niets met het bedrijf zelf te maken hebben. Bijvoorbeeld omdat de vakbonden het niet eens zijn met een regeringsbeslissing.

PTB

In die optiek is de score van de communistische PTB hier niet bepaald goed nieuws: vakbondsacties dreigen de komende jaren nog een stuk activistischer te worden?

Op dat vlak zijn we heel duidelijk: het economische programma van de PTB is voor de Waalse ondernemers totaal onverteerbaar. Ik vrees dat heel wat kiezers uit ontevredenheid over het beleid van de PS overgestapt zijn op de PTB, zonder echt te beseffen wat het programma van die partij precies inhoudt. In Vlaanderen is wellicht hetzelfde gebeurd, maar dan op rechts. Kiezers willen verandering en stemmen dus extremer. Dit gezegd zijnde: ik ben er lang niet van overtuigd dat we in Wallonië naar een zeer linkse regering met PS, PTB en Ecolo zullen gaan. Nu de PTB de deur min of meer dichtgeslagen heeft, komt er wellicht ruimte voor alternatieven.

U zat de voorbije weken zelf ook aan tafel met Elio Di Rupo en Paul Magnette: heeft u het gevoel dat er bij hen nu ook een echte sense of urgency leeft rond de weinig riante economische situatie? En lijk het eindelijk doorgedrongen dat een structurele koerswijziging zich opdringt?

Ik had in ieder geval wel de indruk dat ze goed begrijpen wat er op het spel staat, maar financieel zullen ze uiteraard moeten roeien met de riemen die ze hebben. Maar nogmaals: het PTB-programma is voor de Waalse ondernemers totaal onaanvaardbaar. Vanuit de UWE hebben we de voorbije weken ook al enkele keren gewaarschuwd dat een Waalse regering mét de PTB meteen ook het vertrek van een aantal bedrijven uit Wallonië zal inluiden. Bijvoorbeeld richting Vlaanderen. Tegelijk zullen een aantal geplande Vlaamse of buitenlandse investeringen hier dan niet doorgaan, terwijl de creatie van nieuwe banen net essentieel is voor het economische herstel van de regio. Enkel zo zullen er ook meer middelen vrijkomen om bijvoorbeeld de pensioenen en het onderwijs te financieren.

Competitiviteit

De Waalse regering zette de voorbije jaren al zwaar in op de zogenaamde pôles de competitivité. Hebben die inspanningen ook vruchten afgeworpen?

We zien nu de eerste resultaten. In de regio Charleroi bijvoorbeeld groeit er stilaan een indrukwekkend ecosysteem van zeer innovatieve biotech-bedrijven. Het komt er nu vooral op aan om dat soort innovatieve industrieën sneller te laten groeien, zodat ze ook meer mensen gaan aanwerven. Bijvoorbeeld door risicokapitaal een stuk vlotter beschikbaar te maken in Wallonië. Net hierin schuilt de kern van de oplossing: we moeten hier veel meer inzetten op nieuwe industrieën en op zeer innovatieve bedrijven.

In een cynische bui zouden we kunnen opwerpen dat een voldoende groot aantal kiezers dat zijn inkomen vooral uit een sociale uitkering haalt nog altijd de beste levensverzekering vormt voor linkse partijen?

Ik hoor dat argument natuurlijk ook weleens, maar u zal begrijpen dat ik me daar vanuit mijn positie moeilijk over kan uitspreken. Persoonlijk hoop ik wel dat iedereen stilaan beseft dat een goede baan de beste garantie is op persoonlijke economische welvaart. Ik kan dus enkel maar hopen dat er hier stilaan een consensus groeit tussen politieke partijen, werkgevers en vakbonden dat we het geweer dringend van schouder moeten veranderen.

Rechts in Wallonië

Mist Wallonië een partij zoals de N-VA, die ondernemers én werknemers kan samenbrengen rond een rechts economisch programma?

Dat denk ik niet. Het idee alsof enkel de MR hier de belangen van de ondernemers zou vertegenwoordigen, klopt niet. Ook de CDH en sommige PS-politici nemen het op voor de ondernemers. Ik denk dat je Vlaanderen en Wallonië niet zomaar kan vergelijken.

De verkiezingsresultaten liegen ook niet: politici zoals Mischaël Modrikamen of Alain Destexhe die zich rechts van de MR profileerden, hebben het er bijzonder belabberd vanaf gebracht. Ik heb dus niet het gevoel dat Wallonië zit te wachten op een rechtser alternatief voor de MR. Wat wél klopt: er is nog te weinig ondernemerschap in Wallonië, en te weinig mensen lijken te beseffen dat meer bedrijven ook meer economische groei en welvaart betekent.

Tweelandenstaat

U kent de analyse die in Vlaanderen almaar meer gemaakt wordt: we leven in twee verschillende landen. En federaal een beleid uittekenen op maat van die twee verschillende landen wordt na elke stemgang iets moeilijker?

Het staat Vlaamse ondernemers en politici vrij die analyse te maken, maar hoeveel bedrijven hebben geen vestiging in Vlaanderen én Wallonië? En hoe lastig hebben zij het vaak al niet met regels en procedures die in beide landsdelen verschillend zijn? Nog meer bevoegdheden regionaliseren lijkt me dan toch niet de juiste oplossing te zijn.

Begrijpt u dan wel dat er almaar meer mensen zijn die zich vragen stellen bij de aanhoudende geldstromen van Vlaanderen naar Wallonië? En die zich afvragen wat daarvan nu precies de meerwaarde is?

Die solidariteit is een feit, dat klopt, maar in welke mate belet ze Vlaamse bedrijven om hun eigen weg te gaan en hun eigen prioriteiten te stellen? We leven vandaag nog altijd in een Belgische context, en de toekomst zal moeten uitwijzen of de meerderheid van de Vlamingen dat ook zo wil houden.

Interne kritiek

De kritiek komt niet enkel uit Vlaanderen. Ook gewezen UWE-voorzitter Eric Domb (ook bekend als de oprichter van het dierenpark Pairi Daiza, FMI) verklaarde enige tijd geleden dat ‘het Waalse ecosysteem mensen tot middelmatigheid aanzet’. En Philippe Destatte, directeur van de denktank Jules Destrée, toonde zich onlangs vernietigend voor de Waalse economische aanpak: ‘We overleven enkel dankzij de geldstromen uit Vlaanderen en Europa.’

Ik denk dat ze overdrijven. Dat is ook een typisch Waalse kwaal: we hebben de neiging om het negatieve altijd opnieuw te benadrukken. Al moeten we natuurlijk beseffen dat die transfers inderdaad een belangrijke bron van inkomsten zijn, maar ook niet eeuwig zullen blijven voortduren. Terwijl ik wel degelijk een nieuwe wind zie waaien.

De cijfers lijken hen wel gelijk te geven?

Dat klopt, we staan er nog altijd verre van schitterend voor, maar de werkzaamheidsgraad bijvoorbeeld verhoog je ook niet zomaar eventjes met vijf procent op twee jaar. Tegelijk werden er in 2017 bijvoorbeeld netto wel al 20.000 extra banen gecreëerd in de regio, in 2018 komen we wellicht op 15.000 nieuwe jobs netto uit. We doen het de voorbije jaren wel degelijk beter, maar het tempo moet gevoelig de hoogte in.

Eric Domb

‘De kloof tussen Wallonië en Vlaanderen blijft gigantisch’