Moet de Vlaamse belastingbetaler de verlieslatende Antwerpse luchthaven die door een Franse multinational wordt uitgebaat, blijven subsidiëren? Momenteel lopen er juridische processen tegen de luchthaven. De volgende maanden worden beslissend voor de luchthaven van Deurne.

Franse uitbaters

De Antwerpse luchthaven is allang geen zakenluchthaven meer. Amper 6% van de reizigers van ‘Antwerp international airport’ zijn zakenmensen. De Franse luchthavenuitbater Egis probeert te overleven door een low cost-toerismeluchthaven uit te bouwen. De Vlaamse manager van Egis werd onlangs vervangen door de Fransman Eric Dumas. Deze Franse privémanager mikt op nog meer vakantievluchten van firma’s als TUI. Hij droomt er zelfs van op langere termijn 2,5 keer zo veel passagiers via Deurne te laten opstijgen. Maar liefst 750.000 tegen 2039. Intussen pompt de Vlaamse overheid miljoenen euro’s per jaar in de verlieslatende luchthaven. Terwijl het Franse Egis amper 250.000 euro per jaar betaalt voor de concessie.

Zware toerismevluchten

Ik woon zelf naast de luchthaven. Die is een heel andere is geworden dan toen ik een decennium geleden op die plek kwam wonen. Onder meer omdat ik de nachtvluchten over mijn Brusselse woning beu was. In de zomer met de ramen open slapen was aanvankelijk geen enkel probleem — een opluchting voor iemand die jarenlang onder de kanaalroute van de luchthaven van Zaventem woonde.

Sinds enkele jaren stijgen er echter op vroege uren zo’n grote passagierstoestellen op dat het in de zomer kiezen is tussen ramen sluiten of voor dag en dauw wakker schieten. Dichtbevolkte wijken van Berchem en Deurne liggen pal onder de landingsbaan. Landende vliegtuigen scheren er rakelings over de daken. Het staat in de kerosinedampen geschreven dat door het huidige beleid de conflicten alleen maar gaan toenemen.

Van luchthaven tot groene long?

De Vlaamse overheid en de luchthaven verdedigen zich via onderzoeksrapporten van de KULeuven. Het aantal vliegbewegingen daalt in Antwerpen al jaren. Onder meer door de drastische daling van de ‘trainingsvluchten’. Ook het aantal personen dat binnen hogere geluidshindercontouren rond de luchthaven valt, blijft volgens dat onderzoek binnen de door de milieuvergunning opgelegde perken. Bij die jaarlijkse analyse naar de overlast van de luchthaven wordt er echter gefocust op gemiddelde geluidsbelasting. Het zijn echter geen gemiddelden, maar geluidspieken die mensen het meest hinderen. De zware passagiersvliegtuigen spelen daarbij een belangrijke rol.

Protesten tegen de Antwerpse luchthaven groeien evenredig met de toename van het aantal toeristische passagiersvluchten. Een nieuwe website van burgerbewegingen over een alternatieve ontwikkeling van de luchthavensite werd onlangs gelanceerd. De actiecomités van het burgerplatform Vliegerplein laten zich inspireren door het park- en recreatiegebied van de vroegere Berlijnse luchthaven Tempelhof. Vandaag een bekende groene long in de dichtbevolkte Kreuzberg-wijk.

Juridische strijd

De actiegroepen en omliggende gemeenten dromen niet alleen over duurzame alternatieven. Ze voeren ook processen tegen de volgens hen en de stedenbouwkundige inspectie illegale uitbreiding van de luchthaven in landbouwgebied bij de ondertunneling van de R11. In 2020 werden de Vlaamse overheid en de luchthaveneigenaar vrijgesproken. De procureur én de actiegroepen gingen in december 2020 echter in beroep.

Dit is niet de enige juridische onzekerheid die de Vlaamse luchthaveneigenaars en de Franse uitbaters boven het hoofd hangt. Samen met de gemeenten Mortsel en Borsbeek loopt er ook een procedure tegen de voor de luchthaven nog steeds cruciale ‘trainingsvluchten’. Hierover wordt er in juni een uitspraak verwacht. Alsof dit alles nog niet genoeg is, voert de Europese Commissie ook een onderzoek naar mogelijke illegale staatssteun van de Vlaamse overheid aan privébedrijven die de luchthaven bestieren.

Vliegroute Vlaamse regering?

De Vlaamse Regering zal zich de volgende jaren over de toekomst van de luchthaven van Deurne moeten uitspreken. Ook al omdat de huidige omgevingsvergunning slechts geldig is tot 2024. De regering kondigde dit jaar aan over te gaan tot het opmaken van een maatschappelijke kosten-batenanalyse en een nieuwe visienota 2040.

Men wil onder meer onderzoeken welke publieke investeringen er nodig zijn om de luchthaven rendabel en leefbaar te maken. Hopelijk heeft de Vlaamse Regering de moed om een alternatief zonder Antwerpse luchthaven te onderzoeken. Een kwakkelende luchthaven uitbouwen op enkele honderden meters van dichtbevolkt stedelijk gebied en op enkele tientallen kilometers van de luchthaven van Zaventem lijkt een anachronisme in tijden waarin men de burger richting CO2-arm transport tracht te porren.

Eric Dumas

Verlieslatende Antwerpse luchthaven onder druk