De uitbaters van restaurant Julia in Mechelen zijn niet akkoord met de huidige coronamaatregelen. Met name de verplichting om elke klant te onderwerpen aan een controle van de QR-code. Ze bedachten een plan om open te blijven zonder hun klanten te discrimineren en te controleren. Erik Poortmans en Wendy De Cuyper besloten enkel nog privé-evenementen te organiseren, waarvoor een Covid Safe Ticket (CST) of QR code niet vereist is.

‘Na voorlegging van ons plan aan onze advocaat en de juridische dienst van het Neutraal Syndicaat voor Zelfstandigen (NSZ),’ verklaart Poortmans, ‘kregen we groen licht. Die toetsten het af aan het KB van 28 oktober 2021, dat de pandemiewet inroept.’ De aankondiging van hun initiatief ging viraal op sociale media en werd door de pers opgepikt. Dat was niet naar de zin van waarnemend burgemeester van Mechelen Alexander Vandersmissen (Open VLD) en zijn politiekorps. Zij besloten de restaurantuitbaters zogenaamd te ‘sensibiliseren’, waarna een interventieteam van de politie tot twee maal toe een razzia uitvoerde. Nationaal voorzitter van politievakbond NSPV Carlo Médo is niet te spreken over de gang van zaken. Hij wijst op de toegenomen polarisatie en het gebrekkig wettelijk kader waardoor rechtsonzekerheid en willekeur dreigen.

Principieel tegen discriminatie

‘Wij besloten enkel nog evenementen te organiseren die kaderen in het KB van 28 oktober’, verklaart Poortmans, ‘met respect voor alle covidmaatregelen die daarvoor gelden. We deden zelfs meer dan dat. Zo droegen we mondmaskers, wat volgens het KB zelfs niet moet. We deden dat omdat we ons gezond verstand gebruiken.’

‘We hebben ons duidelijk geprofileerd door te stellen dat ons initiatief geen énkel ander doel had dan het CST tegen te gaan. We weigeren in onze zaak mensen te discrimineren. Je weigert geen mensen aan je voordeur, op basis van welk criterium dan ook. Daar ben ik geen horeca-ondernemer voor geworden. Daar is mijn vrouw geen gastvrouw voor geworden.’

Wanneer sensibiliseren intimideren wordt

‘Wij hebben ons initiatief bekend gemaak en verassend genoeg – niet tot onze spijt, voor alle duidelijkheid – hebben de media dat opgepikt en is het viraal gegaan. Op dat moment hebben ze, vermoed ik, beslist om de kleine restauranthouder Julia publiekelijk tot voorbeeld te stellen. Op een manier die zo grotesk is dat de mensen angst krijgen om nog eender wat te ondernemen.’

Julia

Sympatisanten leggen bloemen neer bij de ingang van Restaurant Julia

‘De zogenaamde sensibilisering is niet verlopen zoals het moet. Ik heb een eenmanszaak, waardoor het restaurant buiten de openingsuren tot mijn privédomein behoort. De agenten hebben zich ‘ s morgens toegang verschaft, zonder aan te kloppen of te bellen. De deur was niet gesloten omdat ik op dat moment leveranciers verwachtte. Plots stonden ze met drie man binnen. Ik wees er hen op dat ze zich moesten aanbellen en zich bekend maken, voor ik kan beslissen om hen in mijn privéruimte binnen te laten. Met een “ah, gaan we zo beginnen of hoe zit dat, ventje?” was de denigrerende en intimiderende toon gezet. Op dat moment is elke mogelijkheid tot dialoog verdwenen.’

‘Ik heb ogenblikkelijk mijn advocaat gebeld. Zij hebben aan hem uitgelegd wat ze kwamen doen. Daarna begon de zogenaamde sensibilisering.’

Wat hield die ‘sensibilisering’ in?

‘Ze riepen: ‘ga hiermee door en we pakken u! ‘. Ik heb op dat moment gezegd dat ik niets fout deed, dat ik de wet aan mijn kant had. Maar dat hielp niet. Zij bleven op intimiderende toon herhalen dat ze me gingen pakken en hebben dan de zaak verlaten.’

‘Om tien voor zes, even voor opening, is een van de agenten, in burger en zonder zich te identificeren, teruggekomen. Ik herkende hem van de ‘sensibilisering’. Hij kwam nogmaals benadrukken dat ze gingen binnenvallen indien we met ons plan zouden doorgaan. Hij is blijven rondhangen in het voorportaal en begon letterlijk elke passant aan te spreken en te bedreigen met boetes en arrestatie indien ze zouden binnenkomen. Toen ik zijn actie begon te filmen, is hij ogenblikkelijk gestopt. Waarschijnlijk omdat hij besefte dat hij zijn boekje ver te buiten ging.’

Zware middelen ingezet

Hebben ze die avond hun dreigement dan uitgevoerd?

‘Ze zijn inderdaad binnengevallen, met een team “Botinnekes”, zeven man sterk. Op dat moment zat hier een publiek dat ons steunde, bestaande uit allerlei mensen, ook juristen en zelfs een inspecteur van de gerechtelijke politie op rust. Die hebben uitvoerig en herhaaldelijk tegen de gang van zaken geprotesteerd. Zij wezen er op dat het een privé-evenement was en dat onze rechten werden geschonden.

Die wisten waar de klepel hing en lieten zich niet doen. Dat werd beantwoord met dreigen met boetes en arrestatie. Op elk argument was hun antwoord “wij mogen alles”. Uiteindelijk is iedere aanwezige onder druk geplooid.’

‘Op het moment dat een van hen de keuken wou betreden, wees mijn partner Wendy er op dat dat niet mocht. Weer datzelfde antwoord: “wij mogen alles”. Geconfronteerd met het antwoord dat het voedselagentschap daar toch anders over denkt, heeft die agent een stap terug gezet.’

Het bleef niet bij één inval?

‘Voor ons was het duidelijk. Dit hele verhaal escaleerde buiten proportie. De volgende dag ontvingen we een brief van de burgemeester, enkele minuten voor openingstijd, met het dreigement om onze zaak bestuurlijk te sluiten en te verzegelen. Volgens hem was dit geen privé-evenement, omdat er geen persoonlijke band zou zijn. Dit is onze privéwoning. We kunnen ons een verzegeling niet permitteren. We hebben dan alle deelnemers afgebeld. Het evenement is niet doorgegaan.’

‘De zaak was duidelijk gesloten, maar de politie hield observatie. Ze zijn hier herhaaldelijk voorbij gewandeld en er stonden ook minstens twee observatieteams in wagens opgesteld. Om zeven uur ging ik beneden, zichtbaar vanop straat, koken voor het gezin, want wij gebruiken de keuken ook privé. Na twee minuten stonden ze terug met zeven “botinnekes” binnen. En de toon loog er weer niet om: “waar gaan we ze vinden? Zitten ze onder de vloer?” Die toespellingen op duistere tijden vonden ze duidelijk grappig. Ze moesten daar zelf nogal om lachen.’

‘Ze wilden doordringen maar de privévertrekken boven, waar mijn gezin zat. Daar heb ik me fysiek tegen verzet. Dat is niet doorgegaan. Ze eisten een deelnemerslijst, die er niet was, want er was op dat moment helemaal geen evenement. Toen werd het me te veel en heb ik hen gezegd dat ze het moesten afbollen, omdat ze mijn rechten niet respecteerden. Uiteindelijk dropen ze af.’

Veel steun, nog geen klacht

Hebben jullie tegen dit optreden klacht ingediend, bij het Comité P, bijvoorbeeld?

‘Wij hebben nog niets ondernomen, maar alles zit bij onze advocaten. Wij zetten geen stappen meer zonder degelijk juridisch advies. Want blijkbaar kan de overheid zich alles permitteren. Wij blijven nu dicht, want onder de discriminerende voorwaarden van het CST willen wij niet opereren.’

Uit de getuigenissen blijkt dat de agenten die de inval uitvoerden geanonimiseerd waren met een persoonsnummer, aangebracht op een armband. Dit is een techniek die wordt toegepast bij interventies tegen zwaar banditisme en terreur, om de identiteit van de deelnemers te beschermen. Het is een aanwijzing voor de prioriteit die aan dit optreden werd gegeven. De invallers gaven zich uit voor gerechtelijke politie.

Reactie burgemeester en politie

Doorbraak vroeg een reactie aan burgemeester Vandersmissen. Zijn kabinet verwees ons door naar het perscommuniqué van de politiezone Mechelen-Willebroek. Wij citeren:

‘Als politie handelen wij, en dit samen met onze overheid en parket, bij het invoeren van nieuwe maatregelen steeds via een stapsgewijze aanpak waarbij we in stap 1 sensibiliseren, en in stap 2 waarschuwen vooraleer we in een derde stap repressief optreden. Dit doen we al sinds we met deze gezondheidscrisis worden geconfronteerd consequent uit begrip voor alle betrokkenen om hen zo de kans te geven de nieuwe maatregelen correct toe te passen en te respecteren.

Tegen uitbaters die creatief (zouden willen) omspringen met de regelgeving zullen we steeds via deze trapsgewijze aanpak optreden en ook strikter opvolgen. We bevinden ons nog steeds in een situatie waarin we de volksgezondheid als absolute prioriteit hebben. (…)

De burgemeester werd door politie van de vaststellingen van woensdagavond ingelicht. In het raam van de bevoegdheden en verantwoordelijkheden werd donderdag aan de uitbater van de zaak een formele waarschuwing betekend waarin hem gevraagd werd de geldende maatregelen te respecteren. Voor alle duidelijkheid; het restaurant werd nooit gesloten en de uitbater kan met respect van de geldende maatregelen zijn zaak gewoon openen.’

Politievakbond NSPV klaagt polarisatie en willekeur aan

Carlo Médo, voorzitter van het NSPV, wil zich over de specifieke zaak niet uitspreken. ‘Het is moeilijk om collega’s te beoordelen in een situatie waar ik het fijne niet van ken. Zij doen gewoon hun job. Uiteindelijk is er de administratieve verantwoordelijkheid van de burgemeester en een juridische verantwoordelijkheid van het parket. Die geven de opdracht. Die jongens vallen niet op eigen initiatief voor hun plezier ergens binnen.’

‘Er moet me wel iets van het hart. De beleidsmakers laten de federale politie stilaan doodbloeden, en dit in het voordeel van de lokale korpsen. Ik zie het zwaartepunt steeds meer verschuiven naar de lokale entiteiten, waardoor een machtsstructuur wordt opgebouwd binnen de stads- en gemeentegrenzen, waar de lokale vazal het alleenrecht uitoefent. Ik vind dat een gevaarlijke tendens.’

Bedoelt u dat dit leidt tot rechtsonzekerheid en willekeur? Plaatselijke potentaten die harde acties opzetten terwijl elders milder wordt opgetreden?

‘Zij hebben die bevoegdheid. Maar je mag de vraag stellen of dat wel gezond is voor een samenleving. Als burgemeester moet je verschillende prioriteiten kunnen leggen, maar elke burger heeft, waar die zich ook bevindt in het land, recht op dezelfde behandeling. Dat is hoe langer hoe minder het geval. Ik stel me de vraag of ze op het hele grondgebied op deze manier zouden optreden, want overal krijg je verschillende interpretaties.’

Wat vindt u van de herhaalde uitspraak ‘wij mogen alles’?

‘U moet begrijpen dat ik daar geen uitspraak over kan doen. Maar -en dat wil ik wel kwijt- we zijn terecht gekomen in een extreem gepolariseerde maatschappij. Dat zorgt er voor dat er over inhoud geen degelijk debat meer kan gevoerd worden. Ieder trekt zich terug in zijn grote gelijk. Dat geldt voor alles: voor of tegen het klimaat, voor of tegen de politie, voor of tegen vaccinatie, voor of tegen het CST. Dat kan niet in een complexe maatschappij die steeds verandert. Sommige van die standpunten worden nu stilaan gecriminaliseerd. Ze hebben geprobeerd om de mensen mee te krijgen in een verhaal, maar zij die het niet willen slikken, moeten nu een stempel krijgen en uitgesloten worden.’

‘Wat het circus met het CST betreft, daar bestaat te veel onduidelijkheid over voor de mensen op het terrein. Nergens is in de wet de politiebevoegdheid om identiteitspapieren te controleren overgedragen aan de HoReCa. Ja, er staat dat ze eventueel de identiteit kunnen controleren via een ID of rijbewijs. Maar zij mogen dat wettelijk gezien niet. Wat moeten zij doen indien iemand weigert zijn identiteit te bewijzen? Wat dan? Niet binnen laten? En op welke wettelijke basis weigeren ze je dan?’

‘Er moet duidelijkheid zijn en die is er niet. Dat mogen we toch verwachten van een intelligente overheid? Maar of het een goed idee is om nu plots gewone burgers politiebevoegdheid te geven? Dat denk ik niet! Maar nu wentelen ze de verantwoordelijkheid wel af op de burgers, die zo ook tegen elkaar worden opgezet. Fraai! Ik herinner me nog films over dat soort maatschappij ,waar burgers elkaar moesten controleren. Daar probeerden ze met alle moeite over de Muur te klimmen om weg te raken.

Erik Poortmans

Voorzitter politievakbond niet te spreken over polarisatie en willekeur bij handhaving covid maatregelen