Canada blijft buiten de Noord Amerikaanse hedendaagse aandacht met de verkiezingen bij de buren. Voor de Amerikanen zijn de Canadezen de ‘good neighbours’, vandaar ook dat de Canadese ambassade de eer heeft om het kortst bij het Congres in Washington DC te zetelen. De Canadezen vinden zichzelf ‘the most educated and civilized North Americans‘.

Verkiezingen 2019

De uitslag van de federale verkiezingen van 21 oktober 2019 was de volgende voor het Lagerhuis: liberalen (LPC) 157 (-20), Conservatieven (CPC) 121 (+26), de CAQ (Coalition Avenir Québec) 32 (+22), de NDP (New Democratic Party) 24 (-15) en de Groenen 3 (+1). Het resultaat was dat de liberalen met eerste minister Justin Trudeau hun meerderheid kwijtspeelden. Toch bleven ze de grootste partij en vormden een minderheidsregering. De volgende federale verkiezingen zijn er pas in 2023, tenzij het minderheidskabinet naar huis wordt gestemd. Maar staan er veel partijen te wachten op vervroegde federale verkiezingen in Canada?

De peilingen tussen 1 oktober en begin november 2020 geven het volgende beeld: de liberalen worden gepeild tussen de 35% en 38%, de conservatieven tussen 29% en 34%, de NDP tussen 13% en 21%, het CAQ tussen 5% en 8% en de groenen tussen 4% en 7%. Maar die peilingen hebben niet zoveel waarde omdat de zetels in het politiek dominerende Lagerhuis te Ottawa worden verkozen op basis van evenveel kiesdistricten als er zetels zijn. In Canada is het Britse ‘first past the post‘ van toepassing.

Van west…

De afgelopen maanden zijn er vele verkiezingen gehouden voor de Provinciale Raden en die geven wel een beter beeld van de electorale gezindheid der kiezers. Deze reis brengt ons van west naar oost in dit zeer uitgebreide territoriale land.

British Columbia trok op 24 oktober 2020 naar de stembus. De NDP, de Canadese sociaaldemocraten, behaalden hier een gigantisch succes. Met 55 zetels op 87 in het parlement in Victoria (+14) werd de minderheidsregering een meerderheidsregering. De liberalen verloren 12 zetels en vielen terug tot 29. De Groenen gingen van 2 naar 3 zetels. De conservatieven behaalden amper 2%! Deze meest westelijk gelegen provincie is ook per capita de rijkste van de Canadese federatie.

Alberta trok op 16 april 2019 naar de stembus met als resultaat een complete politieke ommezwaai. De conservatieven behaalden 63 (+28) zetels op 87. De NDP verloor er evenveel en ging met 24 zetels naar de oppositie. CPC loste de NDP-regering af.

Saskatchewan trok op 26 oktober 2020 naar de stembus met als resultaat dat de Saskatchewan Party (SP) haar meerderheid behoudt met 50 zetels op 61 in het Parlement te Regina. De NDP mag de andere 11 oppositiezetels bemannen. De SP is een sinds 1997 afgescheurde partij van de conservatieven en bestuurt de provincie al jaren.

Manitoba kende verkiezingen op 10 september 2019. Opnieuw werd het een conservatief bestuur. De CPC heeft 36 zetels op 57. De NDP is goed voor 18 zetels en de LPC heeft er nog drie.

…naar oost

Ontario is de meest belangrijke provincie en de verkiezingen van 2018 zorgden ook daar voor een ommezwaai. De liberalen verhuisden naar de oppositie en de CPC kwam aan de macht in Toronto. Met 76 zetels op 124 leidt Doug Ford, de zelfverklaarde Donald Trump van Canada, de provinciale regering.

Na veel interne ruzies is een Franstalige regionale partij in 2018 terug aan de macht gekomen in Québec. Ook daar verhuisden de liberalen naar de oppositiebanken. De CAQ met François Légault bestuurt deze provincie met een meerderheid van 76 op 125 zetels.

New-Brunswick trok op 14 september 2020 naar de stembus met als resultaat dat de CPC van haar minderheidskabinet een meerderheid kon maken. Met 27 (+7) op 49 besturen de conservatieven nu alleen deze oostelijke provincie. De liberalen, met 17 zetels (-3) en de groenen met 3 (behoud), alsook wat lokale partijen vormen de oppositie.

Nova-Scotia trok in 2017 naar de stembus en is in 2021 de eerstvolgende provinciale verkiezing. De regering in Halifax is liberaal (26 op 51 zetels ). Deze rijke provincie is tezamen met het armere Newfoundland & Labrador in handen van de partij van Trudeau. Bij de verkiezingen van 16 mei 2019 verloor de LPC elf zetels en viel ze terug tot 20 zetels in het parlement te Saint John’s. Daardoor hebben de liberalen nog 20 zetels op 40 en vormen ze op heden een minderheidskabinet. De conservatieven stegen van 7 naar 15, net als de NDP van 2 naar 3 zetels. De twee resterende zetels zijn in handen van lokale partijen.

Ten slotte de allerkleinste provincie: Prince Edward Island. Daar draaiden op 23 april 2020 de verkiezingen uit op een vervanging van het liberale meerderheidskabinet door een conservatieve minderheidsregering. De CPC heeft op heden 13 (+5) zetels op een totaal van 27 zitjes in het provinciaal Parlement. De groenen 8 (+6) en de liberalen 6 (-10) vormen de oppositie.

Vervroegde federale verkiezingen weinig aanlokkelijk

De conclusie van al deze provinciale verkiezingen is dat de macht van de NDP is geslonken tot één deelstaatregering van de tien. Vooral de liberalen deelden in de politieke klappen en zien hun regeringsmacht dalen tot twee besturen. In Québec zien we de opkomst van de CAQ. Uiteindelijk zijn de conservatieven al in zeven provinciale regeringen aan zet en zijn zo de dominerende partij geworden in het provinciaal bestuur.

Al die peilingen en provinciale verkiezingen verleiden politieke partijen tot de overweging om vervroegde federale verkiezingen te houden. De liberalen staan het er beste voor in de peilingen, maar de provinciale verkiezingen waren een ramp. Als men weer geen meerderheid behaalt, dan dreigt de exit voor Trudeau.

Bij de conservatieven is er na de mislukte verkiezingsslag van 2019 heel wat intern geruzie geweest. Pas afgelopen augustus is partijleider Andrew Scheer vervangen door Erin O’Toole. Dit parlementslid uit Ontario, gewezen minister en oud-militair is nu de voornaamste tegenstander voor Trudeau. De provinciale uitslagen zitten overwegend mee. Maar de conservatieven blijven problemen hebben met de conservatief-liberale People’s Party of Canada (PPC). Dat is een afgescheurde groep met Maxime Bernier, die voortdurend peilt op 2 à 4 procent. Deze laatste percentages zijn een probleem voor de CPC om over de liberalen te gaan !

De sociaaldemocraten hebben er de laatste tijd , alleen maar electoraal iets van gebakken in hun ‘home state’: British Colombia. Partijleider Jagmeet Singh wil niet opstappen en de partij is verdeeld over een opvolger. Als er een wijziging gaat komen aan de top van de NDP dan zal de druk uit Victoria moeten komen en meer bepaald van Minister President John Horgan.

Wat met de Québécois

Rest dan nog de enige partij die klaar staat om onmiddellijk verkiezingen te houden: de Franstaligen uit Québec. Partijleider Légault kan alleen maar winnen en er moet ook op gewezen worden dat er Franstaligen wonen in de tweetalige provincies Ontario, Manitoba en New-Brunswick. De 32 huidige zetels in het Lagerhuis worden nu al eens gebruikt om Trudeau te redden. Justin Trudeau is verkozen in Montréal en kan een grootschalige ruzie met de CAQ missen als kiespijn. Voorlopig zal Justin Trudeau nog wel enige tijd de leiding hebben over de bekendste plaats in Ottawa: Parliament Hill of Colline du Parlement.

Erin O'Toole

Trudeau heeft gegokt. En nu?

Canada naar de stembus

Intussen in Canada