Op 10 oktober 1930 wordt de volledige vernederlandste universiteit van Gent plechtig geopend. Ze was de eerste in België, nadat de oorspronkelijk universiteit van Gent, gesticht door koning Willem I van de Verenigde Nederlanden, in 1830 volledig was verfranst en de vernederlandsing tijdens de Eerste Wereldoorlog in 1918 volledig was teruggedraaid.

De vernederlandsing was niet van een leien dakje gelopen, de weerstand was fel. Als de Vlaamse Beweging zich steeds meer roert om eindelijk een Nederlandstalige universiteit te krijgen in Vlaanderen, wordt in 1910 de Union pour la défense de la langue française à l’université de Gand gesticht met als doel de vernederlandsing van de Gentse universiteit tegen te gaan. Deze franskiljonse organisatie is een initiatief van de Association flamande pour la Vulgarisation de la Langue française die zich al sinds haar oprichting in 1898 hevig verzet tegen de vernederlandsing van het openbaar leven in Vlaanderen in het algemeen en vooral dan van de Gentse universiteit.

De aanleiding is de gemeenschappelijke stellingname van 8 oktober 1898 van de ‘drie kraaiende hanen’ – de parlementariërs Louis Franck (liberaal), Camille Huysmans (socialist) en Frans van Cauwelaert (katholiek) – om de vernederlandsing van de Gentse universiteit zo snel mogelijk door te voeren. De initiatiefnemers van de Nederlands-vijandige Union zijn de voormalige Gentse rector Polynice van Wetter (1844-1925) en de hoogleraar handelsrecht Eugène Dauge (1858-1939). In 1914, met de Eerste Wereldoorlog, houdt de Union op te bestaan.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog zorgt het activisme voor politieke opwinding. De Vlaamse universiteit die op 24 oktober 1916 wordt geopend, groeit uit tot een boegbeeld van het activisme, maar overleeft precies daarom de Eerste Wereldoorlog niet.

De taalstrijd barst weer voor goed los in 1922, als in het parlement het debat over de vernederlandsing van de Gentse universiteit wordt gevoerd. Dit gaat met heftige straatagitatie gepaard, waarbij vooral de Franstalige tegenstanders fel tekeergaan. Op 19 oktober 1922 keurt de Kamer met nipte meerderheid dan toch een nieuw wetsvoorstel goed over een geleidelijke invoering van het Nederlands.

Op 21 oktober 1930 wordt het rectoraat van de eindelijk vernederlandste Rijksuniversiteit Gent overgedragen aan de socialistische hoogleraar August Vermeylen. Bij het einde van de openingszitting, bij het aanheffen van de Brabançonne, verkiezen de studenten massaal het ‘Belgisch volkslied’ te overstemmen met de Vlaamse Leeuw en het Wilhelmus.

Eugène Dauge

Vandaag 1930: volledig vernederlandste universiteit Gent geopend