Maandag, 1 juni 2015 lanceert filosoof Thierry Baudet de denktank ‘Forum voor Democratie’ te Amsterdam. De persmededeling luidt: ‘Het Forum voor Democratie is niet-partijgebonden en geheel onafhankelijk. Het brengt monetair economen, juristen, econometristen, filosofen en ondernemers bij elkaar om nieuwe oplossingen te vinden voor de problemen die de veroorzaakt worden door Europese Unie en de euro. Forum voor Democratie gelooft in een onafhankelijk en democratisch Nederland dat internationaal gericht is, dat samenwerkt en handel drijft zonder soevereiniteitsverlies.’

De Euro-upper class

Het is een teken des tijds dat de Europese Unie alsmaar kritischer wordt bekeken door haar inwoners. Voorlopig wordt deze kritische blik op een hautain wegwuivend gebaar onthaald door de EU-elite. Het boek van voormalig europarlementslid Derk Jan Eppink staat bol van de anekdotes die deze meewarige houding illustreren. Nochtans doen de leiders van de EU er goed aan om te luisteren naar de groeiende verzuchtingen nu in het oosten van de EU niet alleen Viktor Orbán in Hongarije, maar ook sinds kort de eurokritische Andrzej Duda in Polen de plak zwaait als president. Duda’s partij, Recht en Rechtvaardigheid, maakt overigens deel uit van European Conservatives and Reformists Group (ECR) in het Europees Parlement, een fractie waartoe ook de Tories en de N-VA horen.

Voorbije week las Elizabeth II vanonder haar diamanten kroon de beleidsverklaring voor van de nieuwe Britse regering. ‘Mijn regering zal de relatie van het Verenigd Koninkrijk met de Europese Unie heronderhandelen en zal de hervorming van de Europese Unie nastreven in het belang van alle lidstaten’, het klonk profijtig maar het is wel degelijk een politieke bom die de Britten droppen in Brussel. De Euro ‘upper class’ kan het zich niet permitteren om hier arrogant te gaan handelen. Je kunt je overigens de vraag stellen of het wel mentaal gezond is om elke zweem van kritiek op de Europese instellingen meteen te kapittelen als gek of gevaarlijk. Al te vlug worden de protesten vanuit Londen in Brussel afgedaan als die ‘lastige Britten’. Wat een geluk dat er nog iemand protesteert tegen de evidentie van de EU-macht.

Europese collega’s

De deur staat alvast in Amsterdam op een kier. Hervormingen? Ja, graag. Een nieuw verdrag? Neen, bedankt, klinkt het daar. Cameron ontmoette premier Mark Rutte op 28 mei 2015. De Nederlanders zien het Verenigd Koninkrijk als een tegenwicht tegen de Duits-Franse as die gaat voor almaar meer macht naar Brussel. Net als Cameron vindt Rutte dat de EU zich moet concentreren op een aantal kerntaken en zich niet moet moeien in pure nationale aangelegenheden. Op nrc.nl noteerde de parlementaire verslaggever Mark Kranenburg wel een kanttekening: ‘Cameron wil uitzonderingsbepalingen voor zijn eigen land afspreken. Daarvoor voelt Rutte niets. Als er afspraken worden gemaakt om bepaalde zaken niet meer Europees te regelen, moeten die gelden voor alle lidstaten, niet alleen voor de Britten.’ ‘In het streven naar een beter Europa is het volgens het kabinet het effectiefst om de ruimte binnen het huidige verdrag optimaal te benutten’, schreef Rutte na het bezoek van Cameron op Facebook.

De andere Europese regeringsleiders klinken minder voorzichtig, met een kabinetsmedewerker van de Poolse premier Ewa Kopacz die zich liet ontvallen dat Cameron ‘niet ver zal geraken’ en een Franse regering die de plannen van de Britten ‘gevaarlijk’ en een ‘ontmanteling’ noemt. Ja, het volk raadplegen is gevaarlijk.

De Britse regering maakt zich sterk dat de Europese collega’s hun tegenkanting zullen laten varen, net zoals toen in 2010 Angela Merkel stoer verklaarde dat de EU niet borg zou staan voor de zinkende banken of voor zinkende lidstaten. Een jaar later werd de Europese overeenkomst toch gewijzigd om miljarden in banken en landen te pompen. Zo’n nieuwe wijziging om de tweede grootste economie binnen de EU te houden is toch de moeite waard? Of is men Londen dan toch liever kwijt dan rijk? Moet de kritische noot dan nog enkel en alleen vanuit het sceptische Hongarije komen? Of van Marine Le Pen die kandidaat is voor het Franse presidentschap in 2017?

Reken niet op peilingen

Op donderdag 28 mei 2015 werd de wet in het Britse parlement gepresenteerd die tegen einde 2017 een volksreferendum zal mogelijk maken met de vraag: ‘Wilt u dat het VK lid blijft van de EU?’. De peilingen mogen dan wel aantonen dat 60% van de Britten pro-EU zijn, men mag niet vergeten dat een zelfde soort peilingen in 2014 aanvankelijk aangaven dat de Schotten overweldigend voor de Britse Unie zouden stemmen of dat de Britse kiezer Cameron naar huis zouden sturen in 2015.

De peilingen toonden vooral aan dat de kiezer een eigen wil heeft. Die wil is niet altijd naar de zin van zij die denken te weten wat goed is en wat slecht. De campagne in het VK over het EU-lidmaatschap zal zijn weerslag kennen in de buurlanden. Welke garen zal een initiatief als dat van Baudet niet spinnen in Nederland met het aanstormende Britse debat? Of de campagne van Le Pen?

Het lijkt wijs dat de top van de EU de moeite neemt om de aanmerkingen op het systeem ernstig te pakken. Zoniet, dan gaat ze een nog grotere politieke crisis tegemoet.

Ewa Kopacz

Wilt u de EU?