Met alle heisa rond de lokale coalitievorming zouden we bijna vergeten dat ook elders in Europa verkiezingen plaatsvonden. In Oostenrijk bijvoorbeeld, waar de afgetekende winnaar en grootste partij -de FPÖ- tegen de traditie in niet aan zet is om een regering te vormen. Wat betekent dit en heeft dit ook impact naar Europa toe? Een gesprek met woordvoerder van FPÖ-Tirol Fabian Walch.

Walch is historicus, afkomstig uit het bij Vlamingen populaire Lechtal, en zetelt momenteel in de gemeenteraad van de Tiroolse hoofdstad Innsbruck. Met zijn 35 jaar is hij al tien jaar actief voor de FPÖ en exemplarisch voor de aanstormende jonge generatie. Aanvankelijk bijzonder tevreden met de overwinning, overheerst nu teleurstelling bij het nieuws dat de opdracht om een regering te vormen niet naar FPÖ-lijstrekker Herbert Kickl gaat.

Niet Kickl, maar wel Karl Nehammer van de christendemocratische ÖVP krijgt van president Alexander van der Bellen de regeringsvorming in handen. Wat betekent dit voor Oostenrijk?

‘Eerst en vooral breekt president Van der Bellen met de traditie van de Tweede Oostenrijkse Republiek (sinds 1945, nvdr.) om de kopman van de grootste partij met die opdracht te belasten. Let wel, het gaat hier om een traditie, geen grondwettelijk vastgelegd principe. Van der Bellen zinspeelde daar al op tijdens zijn korte toespraak op verkiezingsavond, toen de uitslag duidelijk was. Toen zei hij al dat de partijen die binnen de Nationalrat -ons parlement- een meerderheid vinden, een regering kunnen vormen.’

We zijn geen radicale partij. Onze standpunten worden ruim gedeeld door de bevolking

‘De president wordt in Oostenrijk verondersteld boven de partijpolitiek te staan. Hij maakt nu toch een opmerkelijke keuze door van de traditie af te wijken en de regeringsvormingsopdracht in handen te leggen van de grote verliezer, Nehammer en de ÖVP. Die voert nu gesprekken met Andreas Babler van de socialistische SPÖ. Daardoor zal Oostenrijk een regering van verliezers krijgen. Want Nehammer verloor als bondskanselier 11,19 procentpunten. En Babler kon vanuit de oppositie tegen deze onpopulaire regering -in tegenstelling tot de FPÖ- geen electorale vooruitgang boeken. Ze zullen overigens nog op zoek moeten naar een derde partner, want samen hebben ze slechts één zetel op overschot. Te krap, want één afwezig parlementslid volstaat om hun meerderheid op de helling te zetten. Waarschijnlijk zullen ze daarvoor naar NEOS kijken, want niemand heeft nog zin om met de groenen in zee te gaan.’

Niemand heeft ook zin om met FPÖ in zee te gaan: waar Nehammer vooral een probleem heeft met Kickl als persoon, sluit Babler resoluut FPÖ als partij uit. Extreem-rechts en ondemocratisch, zo heet het. Herkent u zich in die typering?

‘Nee, absoluut niet. De FPÖ is ontegensprekelijk een rechtse partij, maar met extremisme hebben wij niets te maken. Binnen de politieke wetenschappen definieert men drie kenmerken van extremisme. Het eerste is de bereidheid om geweld te gebruiken om het politieke doel te bereiken. Het tweede is de verwerping van de grondwet en als laatste geldt het streven naar het omverwerpen van het democratisch bestel. Geen van die drie kenmerken zijn bij ons aanwezig.’

‘We zijn ook geen radicale partij. Onze standpunten worden ruim gedeeld door de bevolking. We staan in het midden van de maatschappij. Het probleem is dat binnen de media en aan de universiteiten de grondstroom eerder links is. Vanuit die positie is alles wat rechtser is, al snel radicaal. Vanuit die hoek worden we ook als extreem geframed, om ons in diskrediet te brengen. Als ik dan toch een etiket moet kleven, zou ik kiezen voor nationaal-liberaal. Maar eigenlijk zijn wij gewoon de partij van het gezond verstand, met duidelijke standpunten die we ook consequent aanhouden. Wij staan met beide voeten in de rechtstaat en respecteren de grondwet. Dat hebben we ook tijdens de coronacrisis bewezen: wij waren de enige partij die opkwam voor de grondrechten van de bevolking.’

Met welke standpunten wist u bijna 30 procent van de Oostenrijkse kiezers te overtuigen?

‘Zoals gezegd: de verdediging van onze rechten en vrijheden, die tijdens corona sterk onder druk stonden. Dat thema heeft veel Oostenrijkers beroerd. We willen de directe democratie uitbouwen, naar Zwitsers model. Dat gaat natuurlijk niet van de ene dag op de andere, maar we willen in elk geval bindende referenda invoeren om de bevolking onder bepaalde voorwaarden over wetgevende initiatieven te laten beslissen. Ook de mogelijkheid om bijzonder onpopulaire ministers af te zetten via een volksinitiatief staat in ons programma. We moeten de macht terug dichter bij het volk brengen.’

Algemeen moet werken terug lonen en moeten we de druk op de werkenden wat wegnemen, zodat de mensen terug wat vrijer kunnen ademen

‘Daarnaast hebben we een zeer duidelijke en strikte visie op asiel en migratie. We willen een asielstop, samen met een remigratiebeleid waarbij diegenen die geen verblijfsrecht in Oostenrijk hebben, moeten terugkeren. Samen met migranten die bij ons criminele feiten hebben gepleegd of zich weigeren te integreren en zich alleen nestelen in onze sociale zekerheid.’

‘Op sociaal-economisch gebied staan wij voor een drastische belastingvermindering. Oostenrijk heeft de derde hoogste belastingdruk binnen de EU, na België (lacht). Zo willen we de belasting op overuren afschaffen en gepensioneerden belastingvrij laten bijverdienen. Algemeen moet werken terug lonen en moeten we de druk op de werkenden wat wegnemen, zodat de mensen terug wat vrijer kunnen ademen. En als laatste punt willen we een grote hervorming van ons gezondheidssysteem. Dat staat op instorten.’

‘Eigenlijk zijn dat allemaal punten waar de ÖVP ook brood in ziet, zelfs wat migratie betreft. Ten minste, als we hun campagne mogen geloven. In het verleden hebben ze laten zien dat hun standpunten snel kunnen wisselen, afhankelijk van waar de wind komt.’

Hoe is die campagne verlopen? We vangen al wel eens op dat geweld en intimidatie niet van de lucht zijn in Oostenrijk.

‘Dat is vooral een stedelijk fenomeen -zeker in studentensteden- waar inderdaad de FPÖ het slachtoffer van is. Onze verkiezingsmeetings worden regelmatig verstoord. Gevels van partijlokalen worden beklad. Kandidaten worden bespuwd en fysiek aangevallen. Je moet er niet aan denken om als FPÖ-kandidaat je wagen te bestickeren, want dat loopt niet goed af. Ikzelf ben vier keer aangevallen. En in de laatste week voor de verkiezingen hing er een briefje op mijn deur met de duidelijke boodschap: “We weten waar je woont, jij nazi-zwijn”. De agressiviteit vanuit de linkerzijde was nog nooit zo groot. En onze politieke concurrenten doen er het zwijgen toe.’

Het bekladden van onze gevels met swastika’s wordt steevast geklasseerd als een extreemrechts misdrijf. Tamelijk absurd, als je het mij vraagt

‘Zoals gezegd keuren wij elke vorm van politiek geweld af, of het nu komt vanuit linkse, islamitische of rechtse hoek. Want ook dat laatste bestaat. Al kan je je vragen stellen bij de statistieken. Zo wordt het bekladden van onze gevels met swastika’s steevast geklasseerd als een extreemrechts misdrijf. Tamelijk absurd, als je het mij vraagt. Maar het gerecht lijkt stilaan in actie te komen. Zo doekten ze in de laatste week voor de verkiezingen een extreem-linkse cel op, waarvan de leden worden aangeklaagd wegens vandalisme en het vormen van een criminele vereniging. Pittig detail: zij hadden ook hun pijlen op de ÖVP gericht. Dat heeft het gerecht misschien gemotiveerd om op te treden.’

Ondanks de overeenkomsten met de ÖVP zit er toch geen regering met de FPÖ aan te komen. Omdat jullie vasthouden aan Herbert Kickl als kandidaat-bondskanselier. Is het niet verstandiger om iemand anders naar voor te schuiven?

‘Daar kan voor ons geen sprake van zijn. Wij hebben ons niet te bemoeien met de personeelskeuze van andere partijen. Omgekeerd aanvaarden wij ook niet dat anderen ons gaan dicteren wie we naar voor moeten schuiven. Wij willen met iedereen praten, ook met de Groenen. Wij sluiten niemand op voorhand uit en zijn wat dat betreft de enige partij. Wij willen onderhandelen op basis van standpunten, niet over personen.’

Door die principiële houding grijpen jullie naast regeringsdeelname. Dan rest alleen de oppositie. Wat zijn jullie plannen?

‘We zien nu inderdaad dat Nehammer een regering wil met de socialisten van Babler. Daarnaast zullen ze, zoals gezegd, een derde partner nodig hebben. Dat zal naar alle waarschijnlijkheid NEOS worden. En daar schuilt wel degelijk een groot gevaar in voor de toekomst van Oostenrijk.’

‘NEOS staat voor een Verenigde Staten van Europa. Die partij wil de soevereiniteit van Oostenrijk afbouwen. Daarnaast willen ze Oostenrijk ook bij de NAVO. Wij staan voor net het tegenovergestelde: we willen minder gecentraliseerde macht in Brussel. Wij willen net bevoegdheden terugbrengen op het nationale niveau. Volgens ons is het democratisch geen goede zaak dat er zoveel beslissingsmacht in Brussel ligt. Elk land heeft binnen Europa zijn eigenheid en moet naar eigen goeddunken kunnen beslissen hoe het problemen aanpakt. Wat werkt voor Hongarije, hoeft dat niet per se te doen voor Frankrijk. Die soevereiniteit en vrijheid om te handelen en beslissen is voor ons cruciaal.’

We moeten de plannen voor de invoering van het vreemdelingenstemrecht tegen elke prijs verhinderen. Als dat er door komt, is het gedaan met Oostenrijk als soeverein land

‘We gaan vanuit de oppositie nauwlettend toezien op wat de toekomstige regering allemaal wil bekokstoven. Er zijn namelijk plannen voor grondwetsherzieningen en we beschikken, ondanks onze goede score van bijna 30 procent, niet over een blokkeringsminderheid. Wel zullen we het voorzitterschap van bepaalde commissies kunnen claimen. Van daaruit kunnen we wel invloed uitoefenen. Zo moeten we de plannen voor de invoering van het vreemdelingenstemrecht, waarvoor een grondwetswijziging nodig is, tegen elke prijs verhinderen. Als dat er door komt, is het gedaan met Oostenrijk als soeverein land.’

‘In elk geval worden het spannende en boeiende tijden. We moeten vanuit de oppositie onze stempel zien te drukken. En dan hopen dat we bij de volgende verkiezingen niet meer opzij gezet kunnen worden. Want nu lijkt dat te lukken, ondanks het feit dat de Oostenrijkse burger duidelijk voor verandering heeft gestemd. De stemmen die de ÖVP verloor, zijn quasi allemaal naar ons gegaan. En nooit was de opkomst zo hoog, met bijna 80 procent van de stemgerechtigden. Een stijging met bijna 10 procent. Die nieuwe kiezers hebben ook massaal voor ons gestemd.’

‘Op dit moment heerst er dus bij een groot deel van de bevolking woede en teleurstelling. Ze kunnen ons niet eeuwig van de macht houden. Dit is alleen maar uitstel. Bij de volgende verkiezingen reken ik er op dat ons een nieuwe en nog grotere overwinning te wachten staat.’

Fabian Walch

Fabian Walch (FPÖ) over de Oostenrijkse verkiezingen: ‘Ze kunnen ons niet eeuwig van de macht houden’