In Rusland ontstond voor het eerst sinds het begin van de oorlog in Oekraïne een massale demonstratie voor de vrijlating van een gevangene. Een inwoner van de autonome republiek Basjkirië werd veroordeeld wegens belediging van migranten.

Massale protesten

Op 15 januari reisden duizenden mensen uit de hele republiek naar het gerechtsgebouw in het stadje Bajmak waar de activist Fail Alsynov terechtstond. De politie zette versperringen op om documenten te controleren. De rechtszaak zou achter gesloten deuren plaatsvinden. De ongeveer vijfduizend demonstranten verzamelden zich ondanks de vrieskou van -30 voor de rechtbank en eisten zijn vrijlating. De rechter besloot wegens de massale protesten de zaak met twee dagen te verdagen.

Op 17 januari werd de zaak alsnog besloten. Alsynov die in oktober 2023 werd gearresteerd, kreeg vier jaar gevangenisstraf. Vijf maanden voor zijn arrestatie had hij een toespraak gehouden in zijn moedertaal, het Basjkiers. Hij zou zich daarbij negatief hebben uitgelaten over migranten uit de Kaukasus, Centraal-Azië en Armenië die in de lokale goud- en kalksteenwinning werken. Alsynov werd het ‘aanzetten tot haat, vijandschap en vernedering van de menselijke waardigheid’ ten laste gelegd.

Verkeerd vertaald

De demonstranten waren woedend over de beslissing van de rechtbank. Volgens de verdediging klopte de Russische versie van de toenmalige toespraak niet. Het Basjkierse woord voor ‘eenvoudig volk’ werd vervangen door een belediging.

Zijn gewraakte rede hield de Basjkier in april 2023 tijdens een protest voor het behoud van de berg Koesjtaoe. De plek wordt volgens hem bedreigd door de kalksteen- en goudwinning. Ondanks felle protesten en een speciale beschermende status als natuurgebied werd begonnen met de ontbossing van de berg. De inwoners zien de verheffing in het landschap als symbool van Basjkirië. In de autonome republiek vindt de afgelopen jaren een intensieve en vaak ook illegale winning van grondstoffen plaats.

Terrorisme

Het Kremlin en de bijbehorende Russische media zitten flink in hun maag met de protesten in de autonome republiek. Alsynov was voorzitter van de organisatie ‘Basjkort’ die in 2020 als extremistische groepering werd verboden door de overheid. In feite was er weinig extreems aan Basjkort. De organisatie komt op voor het behoud van de Basjkierse taal en cultuur. Maar in de Russische media werd de achtergrond van Alsynov en zijn organisatie nergens toegelicht. Men sprak eensgezind over een ‘veroordeelde terrorist’.

Alsynov maakte zich niet alleen zorgen om het voortbestaan van de taal en cultuur van zijn volk. In februari 2023 publiceerde hij een overzichtskaart van het aantal gesneuvelde Russische soldaten per regio. Ook voorzag hij een officieel bericht over de strafmaat op desertie van commentaar: ‘Ik hoop van harte dat de kinderen van afgevaardigden, ambtenaren en oligarchen ons het goede voorbeeld zullen tonen. Ik zou zeggen, haal ze terug uit het buitenland, druk ze een wapen in de hand en vooruit met de geit!’

Kremlin in angst

De reden voor het uitschakelen van de charismatische vader van vier kinderen is daarom zeker niet zijn zogenaamde belediging van migranten. Het is het explosieve mengsel van een nieuw volksbewustzijn en anti-oorlogsretoriek dat in Moskou angst verspreidt. Gemeten aan de massale demonstratie kunnen deze sentimenten op grote sympathie rekenen onder de Basjkieren die 30% van de bevolking van de republiek uitmaken. Pas na twee dagen kon een enorme politiemacht met stengranaten, traangas en extreem geweld de mensenmassa uiteendrijven. Russische media kondigden aan dat ‘deelnemers aan de massale ongeregeldheden de staatsveiligheid ondermijnen en tot 15 jaar kampstraf riskeren’.

Aan de vooravond van het vonnis, nam Alsynovs vrouw Galiya in tranen een videoboodschap op. Ze sprak daarin haar dank uit aan de demonstranten die haar man ondersteunden. Eveneens vroeg ze de president van de republiek te ‘stoppen zich te gedragen als een idioot’. Hij zou haar man in oktober persoonlijk hebben aangegeven bij de openbaar aanklager.

Dat de angst van het Kremlin voor nationalistische gevoelens in de autonome republiek niet ongegrond is, bleek in december 2022. Sinds die tijd vecht een groep Basjkieren binnen het Internationale Legioen van het Oekraïense leger. In herinnering aan de verboden organisatie van Alsynov werd de vrijwilligerseenheid ‘Basjkort’ gedoopt.

Fail Alsynov

Massaal protest in Rusland voor vrijlating gevangene