In 2018 raakt bekend dat huurlingen van de Wagner Group ook in Afrika worden ingezet. Normaal gesproken zou dit voor de wereldgeschiedenis verborgen zijn gebleven. Ware het niet dat een groep van drie Russische journalisten naar de Centraal-Afrikaanse Republiek reisde. Ze zouden er voor het Investigations Management Centre (IMC) met financiële steun van ex-oligarch Michail Chodorkovski, een documentaire maken over de activiteiten van de privémilitie in het door burgeroorlog geteisterde land. Eenmaal daar werden de journalisten vakkundig van kant gemaakt.

Journalistenmoord in de Centraal-Afrikaanse Republiek

Het drietal rijdt ’s avonds over een afgelegen weg buiten de stad Sibut in de Centraal-Afrikaanse Republiek. Daar worden zij door tien mannen doodgeschoten. De mannen sprongen uit de struiken en zouden Arabisch hebben gesproken. De chauffeur van de drie overleefde de aanval. Hij verdween later echter spoorloos.

Waarschijnlijk waren de reporters onderweg naar een goudmijn in het oosten van het land. Daarvoor hadden ze in de hoofdstad met Russische instructeurs gesproken. Rusland ondersteunt de voormalige rebellenleider Touadéra. Die greep in 2013 de macht. Zijn invloed reikt in de praktijk echter niet verder dan de hoofdstad Bangui. Het Kremlin levert Touadéra in overeenstemming met een speciale VN-machtiging wapens, munitie en militaire instructeurs. De Wagner Group houdt zich volgens Business Insider bezig met het heroveren en bewaken van goudmijnen die steeds weer door rebellen worden bezet.

De apparatuur van de drie journalisten bleef onaangeroerd. Uit de autopsie bleek voorts dat de moorden ‘opzettelijk en professioneel’ waren uitgevoerd. De chauffeur bleef zoals gezegd ongedeerd en verdween korte tijd later. Desondanks stelt het het Russische Openbaar Ministerie dat de filmploeg het slachtoffer geworden is van een ‘ordinaire roofoverval’.

kremlin.ru CC BY 4.0

Vladimir Poetin en Omar al-Bashir kwamen eind 2017 samen in Moskou, waar al-Bashir Poetin vroeg om bescherming tegen de VS.

Goud, uranium en diamanten in Soedan

Huurlingen van de Wagner Group werden in januari 2018 voor het eerst naar Soedan gestuurd. Daar zouden ze de regering van president Omar al-Bashir ‘militair te ondersteunen en gunstige voorwaarden voor de Russische bedrijven uitwerken’. Dat zegt Sergej Suchankin, militair expert verbonden aan het ICPS in Kiev. ‘De Russische paramilitairen beschermen goud-, uranium- en diamantmijnen. Vladimir Poetin heeft al sedert lange tijd een zeer goede relatie met dictator al-Bashir. De twee leiders kwamen eind 2017 samen in Moskou. Daar vroeg al-Bashir Poetin om bescherming tegen de VS.’ Het Internationaal Gerechtshof in Den Haag vaardigde in 2009 een arrestatiebevel uit tegen al-Bashir wegens misdaden tegen de menselijkheid.

Gas in Mozambique

Begin september 2019 legt Filipe Nyusi, president van Mozambique, een bezoek af aan Vladimir Poetin. Er wordt een overeenkomst bereikt over samenwerking op economisch en militair gebied. Volgens de Moscow Times arriveert enkele weken later een groep van 200 huurlingen van de Wagner Group in Cabo Delgado. ‘Bij het in opdracht geven van de tender nam de Wagner Group door dumpingprijzen en een uitzonderlijke relatie met de machthebbers van het land een onverslaanbare positie in.’ Zo bevestigt Dolf Dorfling, voormalig kolonel in het Zuid-Afrikaanse leger en oprichter van privémilitie Black Hawk.

Uitgerust met drones en hypermoderne wapens worden de Russen ingezet bij de herovering van gasvelden in het noordoosten van het land. Na grote verliezen tegen islamitische milities moeten de Russische huurlingen zich na slechts enkele weken terugtrekken. De Sovjet-Unie trainde vijftig jaar geleden in dezelfde regio de ZIPRA-rebellen tijdens de Zimbabwaanse onafhankelijkheidsoorlog. Dat bleek echter onder de huidige omstandigheden geen gewicht meer in de schaal te leggen. ‘De Russen begrijpen de plaatselijke cultuur niet. Ze kunnen de Mozambikaanse soldaten met wie ze moeten samenwerken niet vertrouwen. Dat alles tegenover een vijand die steeds meer aan terrein wint. Ze zitten dik in de problemen,’ aldus Jasmine Opperman, Zuid-Afrikaans expert voor terrorisme.

fontanka.ru

Dmitri Oetkin, alias Wagner, tijdens een ceremonie op het Kremlin. Volgens één van zijn commandanten is hij ‘een keiharde vent’, maar ‘niet de leider van de organisatie’.

Anoniem interview

De site svoboda.org publiceerde in maart 2018 een interview met drie commandanten van de Wagner Group op basis van anonimiteit. Het gesprek geeft een goede indruk van dagelijkse omstandigheden, motivatie en werkwijze binnen de paramilitaire groep.

‘Wagner (Dmitri Oetkin) is een keiharde vent’, aldus een van de commandanten. ‘Hij arriveerde op onze positie bij Palmyra. Hij trok zijn T-shirt uit. Op zijn schouder heeft hij een tatoeage van een hakenkruis. Hij draagt een helm met twee horens. Hij is een ‘rodnovér‘ (slavische neo-paganist). Maar Oetkin is niet de leider van de organisatie, hij is slechts één van de commandanten.’

Selectieprocedure

‘Gedurende de selectieprocedure worden de kandidaten aan de leugendetector gezet. Daar ondervraagt men hen over een eventueel crimineel verleden, werk voor de geheime dienst, samenwerking met concurrerende organisaties. Daarna volgt een gesprek met een psycholoog. Die kan vragen stellen zoals: Hoelang moet je nadenken voordat je iemand vermoordt? Zou je iemand ook in leven laten? Er wordt gecheckt in hoeverre je een echte soldaat bent.’

‘Je hebt ook van die lui die miljoenen willen verdienen. Ze staan dan voor hun eerste gevecht en dan zeggen ze: och, nee, toch maar niet. Ik hoef geen geld meer. Breng me terug naar Rusland. In Syrië bevinden zich meerdere Russische organisaties. Wagner is echter de enige met een zuiver militaire opdracht. Er zijn op het moment ongeveer 2.000 man van de Wagner Group in Syrië (nvda: volgens andere bronnen 4.000. Ter vergelijking: in 2019 namen 698 Belgische militairen deel aan operaties in binnen- en buitenland). Bovendien staat de divisie ‘Karpaty’ (Karpaten) die bestaat uit 300 Oekraïense kozakken, onder ons commando.’

Homo’s en angsthazen

Van de Syrische soldaten hebben de huurlingen geen hoge pet op: ‘De Syriërs kunnen niet vechten en waren vreselijk bang voor ISIS. Ik heb het al heel vaak meegemaakt. Als er ook maar het minste of geringste gebeurt, geven ze hun positie op. “Go, Russia, go,” schreeuwen ze dan. Ik schreeuw terug: “Verdedigen, godverdomme!” Soms hadden we overdag een gebouw verover en Syrische soldaten neergezet om het te bewaken. Komen we de volgende morgen, is het weer in handen van de islamisten! Homoseksualiteit tiert ook welig. Een van mijn mannen was net aangekomen in Latakia. Hij zei dat een Syrische soldaat had gevraagd het met hem te doen voor een fles whisky en een slof sigaretten. Ik zei voor de gein: Doe maar, dan gaan we het vanavond op een zuipen zetten.’

In dienst van het vaderland

Over het aantal huurlingen in Syrië dat weer heelhuids naar huis kon gaan, zegt een van de geïnterviewden: ‘Vanaf 2015 zijn er zeker 400 Russen gedood in de Syrische burgeroorlog. Soms worden de lijken niet naar Rusland getransporteerd. In ons contract staat dat overledenen ook ter plekke begraven mogen worden. Voor een in de strijd gevallen medewerker betaalt Wagner Group tot 3 miljoen roebel (34.000 euro) aan de nabestaanden.’

Volgens de commandanten staat het geld zeker niet voorop: ‘De eerste keer dat ik naar Syrië vertrok, zou ik 30.000 roebel (340 euro) per maand krijgen. Uiteindelijk kreeg ik veel meer, maar toch… Ik vind dat als je onder de Russische vlag met een Russisch automatisch geweer vecht, zelfs met verschimmeld proviand en 10.000 km van Rusland verwijderd, je toch voor Rusland vecht… Het vaderland heeft je ernaar toe gebracht. En dan zeggen sommigen: Syrië is ver weg, wat hebben wij daarmee te maken… We hebben overal wat mee te maken! Misschien is er bij ons wel geen oorlog, juist omdat er in Syrië oorlog is!’

Toekomst

Het lijkt er inmiddels op dat het tij begint te keren voor de Wagner Group. Aangezien een groot aantal medewerkers voor oorlogsmisdaden in Oost-Oekraïne wordt gezocht en andere landen zullen volgen, is voor de privémilitie, na de mislukte operatie van de SBOe in Wit-Rusland, nog meer voorzichtigheid geboden. Bovendien is bij het vinden van nieuwe huurlingen op de Russische markt de spoeling dun geworden. Ook heeft het imago van de paramilitaire groep sterk geleden onder de mislukte operatie in Mozambique. Het is daarom niet uit te sluiten dat de Wagner Group een langzame, maar stille dood zal sterven. Met nalatenschap van duizenden vierkante kilometers verschroeide aarde.

Dit is een tweede bijdrage over de Wagner Group. De eerste vindt u hier.

Faustin-Archange Touadéra

Wagner Group: Russische huurlingen in Afrika