Op 3 juni 1924 overlijdt in een sanatorium in Kierling, even buiten Wenen, Franz Kafka (40). Deze Duitstalige Tsjechische auteur wordt in Praag geboren als zoon van Hermann Kafka, een Joodse handelaar die in Praag een bloeiende zaak van modeartikelen uitbaat. Vader hoopt dat zijn zoon de firma later van hem zal overnemen. In de ‘schrijverij’ van Franz ziet hij niet meer dan waardeloos tijdverdrijf.

Studeren dan maar, aan de Duitse Universiteit in Praag. Franz doctoreert in de rechten en leidt een burgerlijk leven. Hij loopt altijd goed gekleed, drinkt niet en is een verstokte hypochonder. Zijn hele leven werkt hij voor hetzelfde bedrijf, een verzekeringsmaatschappij. Schrijven doet hij in zijn vrije tijd.

Vandaag wordt Kafka gezien als een van de belangrijkste auteurs van de 20ste eeuw, met werken als onder meer Het proces, Het slot, Amerika, Het vonnis, De gedaanteverwisseling. Zijn hoofdthema is de absurditeit van vele levenssituaties. Zo goed als al zijn werken verschijnen na zijn dood, hoewel hij de instructie had nagelaten dat al zijn manuscripten moesten worden verbrand.

Relaties liggen hem moeilijk en hij worstelt met de liefde. Tweemaal verlooft hij zich met Felice Bauer (1887-1960), maar telkens verbreekt hij de relatie. Kafka is bang dat de liefde zijn kunst in de weg zou kunnen staan. Dat blijkt duidelijk uit de 600 brieven die hij aan Felice schrijft: ‘Je was niet in staat de immense macht te begrijpen die mijn werk over mij heeft. Je begreep het deels, maar niet volledig’.

In het laatste jaar van zijn leven vindt de gekwelde schrijver dan toch de liefde bij de 16 jaar jongere actrice Dora Diamant (1900-1952). De twee blijven samen tot Franz Kafka op 3 juni 1924 sterft aan tuberculose. Hij is pas 40 jaar.

Franz Kafka laat een testament na, met een uitdrukkelijke vraag aan zijn vriend Max Brod: ‘Liefste Max, mijn laatste wens: verbrand al mijn nagelaten papieren, dagboeken, manuscripten, brieven van anderen en mijzelf, tekeningen enzovoort, zonder uitzondering en ongelezen’. Maar Brod volgt die instructie niet op. Kort na Kafka’s dood begint Brod aan het sorteren van de 3000 pagina’s die de schrijver naliet. Hij bewerkt en publiceert zes van Kafka’s werken. Daaronder Het slot en Het proces, die Franz Kafka wereldberoemd maken. De Nederlandse taal heeft twee adjectieven die aan hem herinneren: kafkaësk en kafkaiaans.

Felice Bauer

Vandaag 1924: Franz Kafka overleden, wil dat al zijn geschriften worden verbrand