Welke Vlaamse verenigingen en instellingen zijn actief in Frans-Vlaanderen? Die vraag wordt me dikwijls gesteld. Hier volgt een selectie, in het besef dat zo’n lijst een onvolledige momentopname blijft. Noem het een persoonlijke, en dus suggestieve, keuze over wat beweegt rond de Vlaamse identiteit en de Nederlandse gedachte in Frankrijk.

Instellingen

Huis van de Slag, museum en informatiecentrum in Noordpene. Wil je meer weten over de Slag aan de Pene die de aanhechting van Frans-Vlaanderen bij Frankrijk tot gevolg had? Dan moet je beslist het Museum of Huis van de Slag in Noordpene bezoeken. Je kan er de permanente en thematische tentoonstellingen zien. En ook meer vernemen over de historische achtergrond van de slag aan de Pene.

Vlamingen en Nederlanders worden er vriendelijk verwelkomd in het Frans-Vlaams van de streek door voorzitster Jocelyne Willencourt. En Philippe Ducourant gidst u, ook in het Nederlands, door de geschiedenis van de slag en van de streek. Het museum beschikt over een boekenstand. Van hieruit vertrekken verschillende wandelingen rond het slagveld. Meer info op musée-noordpeene.eu.

Elk jaar in april wordt de Mars van de Pene, een tien kilometer lange wandeling rond het slagveld, georganiseerd. Dit jaar heeft de mars plaats op 22 april 2023.

Huis van het Nederlands, in Belle. Sinds jaar en dag is de stad Belle begaan met het onderwijs van de Nederlandse taal. Deze instelling zag het licht in 1999, op initiatief van de toenmalige burgemeester Jean Delobel geholpen door pioniers als Camille Taccoen en Jérôme Steenkiste. En met de hulp van het Komitee voor Frans-Vlaanderen.

Het resulteerde in de oprichting van dit Huis van het Nederlands/ Maison du néerlandais waar honderden belangstellenden Nederlands leren. Het Huis van het Nederlands wordt momenteel geleid door Armand Heroguel, ere-docent Nederlands aan de Rijselse universiteit. Het huis heeft ook afdelingen in Duinkerke en Rijsel. Te volgen op internet: mnl-bailleul.fr.

Pers en audiovisueel

Een overzicht van regionale kranten en tijdschriften zou ons te ver leiden. Uiteraard brengen deze dagbladen wel eens nieuws over de cultuur en taal van de Frans-Vlamingen. Maar het kan beter. Veel beter. Je moet weten dat de belangrijkste regionale krantengroep, La Voix du Nord, in handen is van de Franstalig Belgische groep Rossel. Dat heeft, zo te zien, zijn beperkingen. Ik noem hier slechts enkele bijzondere initiatieven.

Radio Uylenspiegel, in Kassel. Dit is de stek van Radio Uylenspiegel met studio op de grote markt. Je kan er niet naast kijken. Bruno Lobert, de dynamische directeur van de programma’s, is een grote kenner van de Vlaamse en Europese volksmuziek. Radio Uilenspiegel noemt zich een folk-radio en hanteert een slogan die voor zich spreekt: ‘De stem van Vlaanderen’.

Het avontuur van Radio Uylenspiegel begon op 1 januari 1978 met heel primitief materiaal. De uitzending was op dat moment nog illegaal. Pascal Vanbremeersch, de toenmalige animator, werd prompt door de rijkswacht meegenomen voor ondervraging. Kort nadien werd het zendmateriaal tot twee keer toe in beslag genomen. De liberalisering volgde decennia later. Sindsdien zendt de radio vrij en vrank uit, met regelmaat ook programma’s in de streektaal en in het Nederlands. De stem van Vlaanderen is te beluisteren op 91,8 FM en via internet.

Radio Plus, Douvrin. Een radiozender in Artesië die sinds 2018 het wekelijks programma l’heure flamande uitzendt. Dat is een uitzending over cultuur, geschiedenis en actualiteit. Niet alleen in en over Frans-Vlaanderen maar ook over heel Vlaanderen. In één uur tijd hoor je op Radio plus meer Nederlandstalige muziek dan op de VRT op een hele dag. Het geheim: het programma wordt verzorgd door twee bekende Vlaamse activisten, oudgedienden van de vrije radio’s : Michel en Marie-Jo Lieven. Ze hebben al meer dan 200 uitzendingen op hun actief. L’Heure flamande is te beluisteren op 104.3 FM en ook via internet.

Le Miroir du Nord is een nieuwkomer in het digitale medialandschap. Het brengt dagelijks nieuws – in het Frans – over de Nederlanden in Frankrijk. Ook over Bretoenen, Corsicanen en andere volkeren in Frankrijk is Le Miroir du Nord opvallend goed geïnformeerd. Veel aandacht gaat naar de Vlaamse en Nederlandse cultuur.

De animatoren van Le Miroir du Nord zijn voetballiefhebbers en hun inzet — met veel leeuwenvlaggen — viel internationaal op n.a.v. de bekerwedstrijd Kassel-Paris Saint-Germain. Recent brachten ze nog een mooie en zeer uitgebreide recensie over het Zangfeest in Antwerpen. Onze Vlaamse pers kan nog iets van hen leren. Voor meer info: lemiroirdunord.fr

Video-opnames

Een speciale melding verdienen de video-opnames van de West-Vlaming Mark Ingelaere. Ooit in de leer bij de befaamde taalkundige Cyriel Moeyaert en dat helpt. M. Ingelaere heeft zich tot doel gesteld opnames te maken van de laatste Frans-Vlamingen die nog het Frans-Vlaams spreken. Inmiddels is dit initiatief gegroeid tot meer dan 400 opnames.

Een unieke verzameling van uitzonderlijke sociologische, heemkundige en taalkundige waarde. Mark kreeg voor zijn werk een pluim van de Nederlandse taalkundige en dialectoloog Marc van Oostendorp. De video opnames van Mark Ingelaere zijn te vinden op YouTube.

Frans-Vlaamse verenigingen

Comité Flamand de France (CFF) in Hazebroek. Voorzitter is Philippe Masingarde. De ouderdomsdeken van de regionalistische verenigingen werd opgericht in 1853. Het CFF evolueerde tot een eerbiedwaardige vereniging van kamergeleerden. Ze beschikt in Hazebroek over een interessante bibliotheek en archief en geeft een tijdschrift alsook een jaarboek uit. Meer info op comiteflamanddefrance.fr

Michiel de Swaenkring, Kassel. Opgericht in 1970. Voorzitter is Patrick Blanckaert. Het is in Vlaanderen een van de meest bekende Frans-Vlaamse verenigingen voor de verdediging van de Nederlandse taal en cultuur. De kring kende zijn glorietijd eind van de jaren ’70. Al treedt het tegenwoordig minder naar buiten, de heel-Nederlandse inspiratie bleef. Tot vandaag een kweekvijver van Vlaamse activisten in Frans-Vlaanderen. Contact: michieldeswaen.eu

Andries Stevenkring, Kassel. Voorzitter is Damien Top. Het is een nieuwe vereniging vernoemd naar Andries Steven, de achttiende-eeuwse onderwijzer, schrijver en verdediger van de Nederlandse taal in de scholen. De vereniging is actief rond de Nederlandse taal en cultuurpolitiek. In de geest van Steven streeft de vereniging naar de erkenning van het Nederlands als regionale taal en taal van de buren, naast de Frans-Vlaamse streektaal. Ze organiseert poëzieavonden en conferenties, over taal, cultuur, muziek en geschiedenis. De Andries Stevenkring publiceert maandelijks een volledig tweetalige digitale nieuwsbrief en is ook te volgen op Facebook.

Euvo. De naam staat voor Europa der Volkeren. Voorzitter is Karel Appelmans. De vereniging, opgericht in 1984, heeft als doel het Vlaamse karakter van Frans-Vlaanderen te vrijwaren. Euvo specialiseerde zich in het plaatsen van Nederlandstalige opschriften en borden op huizen, gemeentehuizen en gebouwen. Ook de restauratie van Nederlandstalige opschriften behoort tot haar kernactiviteiten. Je kan er niet meer naast kijken: overal in Frans-Vlaanderen zie je de zwart-gele Nederlandstalige bordjes met Vlaamse Leeuw van Euvo. Inmiddels zijn er meer dan 1.000 geplaatst en er blijft vraag naar. Een groot succes. EUVO is te volgen op euvo.eu.

Yserhouck, in Volkerinkhove. Voorzitter is Felix Boutu. De vereniging beschermt het Vlaams landschap, alsook het architecturaal patrimonium van Frans-Vlaanderen. Biodiversiteit, fauna, flora en waardevolle landschappen staan centraal. Toegepaste activiteiten zijn de bouw van traditionele landelijke gebouwen en bouwkundige elementen met traditionele technieken en materialen.

De vereniging was aanvankelijk actief in een kerngebied rond de gemeenten aan de bron van de IJzer. Tegenwoordig draagt haar invloed over de hele streek. De activiteiten, projecten en publicaties van Yserhouck zijn te volgen in het tijdschrift met dezelfde naam, en op hun webstek yserhouck.org.

Akademie voor Nuuze Vlaemsche Taele (ANVT), Kassel. Bezieler is Jean-Paul Couché. De vereniging staat voor de promotie en het onderwijs van de Frans-Vlaamse streektaal. Ze wordt met forse subsidies van de regio Hauts-de-France gesteund en onder meer belast met de tweetaligheid van de gemeenteborden. De soms fantasierijke keuzen en standpunten inzake taal zijn controversieel. Zie ook op internet bij anvt.org.

Vlaamse en Nederlandse verenigingen

De verenigingen aan deze kant van de schreve die rond Frans-Vlaanderen actief zijn heb ik hier buiten beschouwing gelaten. Dit betekent niet dat hun werking inzake Frans-Vlaanderen te verwaarlozen is. Integendeel. Ik noem ze, tot slot, even op: het Komitee voor Frans-Vlaanderen, De Lage Landen (vroeger Ons Erfdeel), de stichting / vereniging Zannekin het Volkstoneel van Frans-Vlaanderen, het Algemeen Nederlands Verbond, de Marnixring. Ook deze opsomming is niet exhaustief.

Félix Boutu

Het rijke Frans-Vlaamse verenigingsleven

Een frisse wind in de Franse Nederlanden