Opus Dei spreekt tot de verbeelding, allemaal de schuld van Dan Brown die ze een rol gaf in De Da Vincicode. De realiteit is iets prozaïscher dan Browns proza. De officiële benaming van Opus Dei is Prelatura Sanctae Crucis et Operis Dei (Prelatuur van het Heilig Kruis en Gods Werk). De organisatie werd gesticht in 1928 door Josémaria Escrivá. De bedoeling was om leken te verenigen die in hun gewone leven het geloof uitdragen en beleven, zeg maar het ‘bevorderen van een met overgave beleefd christendom midden in het dagelijks werk’. Ondertussen bestaat er ook een tak met priesters. De organisatie kon op de belangstelling rekenen van paus Johannes-Paulus II, die van Opus Dei een ‘personele prelatuur maakte’ de enige in de kerk. Dat wil zeggen dat Opus Dei rechtstreeks onder het gezag van de paus valt.

Macht

Is Opus Dei machtig? Het heeft dat aura, omdat de organisatie baadt in een sfeer van raadselachtigheid. Een beetje zoals de loge, weet niemand echt wie er lid van is en worden leden geacht geen lidmaatschap van anderen prijs te geven. Maar een aura is geen realiteit. Volgens de website van Opus Dei zijn er op dit moment in België zo’n 350 gelovigen, waaronder 12 priesters. Opus Dei is aanwezig in enkele studentenhuizen in Leuven en heeft vormingscentra waar het allerlei activiteiten organiseert. Wereldwijd zou Opus Dei zo’n 92000 leden tellen, waaronder 2100 priesters. Opus Dei is vooral groot in Spanje en in Spaanstalige landen.

Rechts

Is Opus Dei rechts? Het heeft dat aura, verbonden met de stichter die na zijn ervaringen van antikatholiek geweld in de Spaanse Burgeroorlog, Franco niet ongenegen zou geweest zijn. Het Opus Dei was duidelijk hiërarchisch georganiseerd en verschillende ministers van Franco zouden Opus Dei-leden geweest zijn. Ook zou er een band geweest zijn met rechtse regimes in Zuid-Amerika. Dat alles past natuurlijk ook in een bepaalde tijdsgeest. Paus Johannes Paulus II zou in Opus Dei een bondgenoot gezien hebben in de strijd tegen het communisme. Volgens bepaalde critici streeft Opus Dei naar politieke macht. Maar dat leden van Opus Dei ook politiek actief zijn, is natuurlijk geen bewijs van een of ander rechts complot gesmeed in het Vaticaan. Al is het aantal believers van dergelijke theorieën sinds Dan Brown wel toegenomen. Het Opus Dei behoort niet tot de progressieve kant van de kerk, maar conservatief zijn is niet verboden en hoeft ook niet verdacht te zijn. Opus Dei lijkt eerder een plaats gevonden te hebben in het geheel van de Rooms-Katholieke Kerk, zoals Caritas of een religieuze orde of communauteit.

Nieuwe prelaat

Nadat in december 2016 prelaat Javier Echevarria is overleden kwamen in Rome in januari 2017 156 afgevaardigden uit de hele wereld samen om een opvolger te kiezen. Onafhankelijk daarvan en voorafgaand aan de bijeenkomst van de 156 stemmen eerst 38 vrouwelijke afgevaardigden. De stemmen van de vrouwen worden dan geopend op het generaal congres van de 156 mannelijke afgevaardigden, waar de stemmen van de vrouwen als advies worden binnengebracht. 62 van die afgevaardigden zijn leken en niet verkiesbaar de andere 94 waren mogelijk kandidaten. Volgens de regels van Opus Dei moet de prelaat een priester zijn, boven de 40 jaar, ten minste 10 jaar lid van Opus Dei en daarvan minstens vijf jaar priester. De keuze viel op Fernando Ocáriz. Na de stemming werd die keuze volgens de regels voorgelegd aan de paus, die de verkiezing van Ocáriz goedkeurde.

De nieuwe prelaat was sinds 1994 vicaris Generaal van Opus Dei en sinds 2014 adjunct van zijn voorganger, dus een echte verrassing was zijn verkiezing niet. Ocáriz lijkt goed in het rijtje van prelaten van Opus Dei te passen. Net zoals de stichter en zijn voorgangers is hij Spanjaard. Al was hij in tegenstelling tot zijn voorgangers nooit een naaste medewerker van Josémaria Escriva, maar hij woonde in de jaren 1960 als student wel in hetzelfde huis in Rome als de stichter. Opmerkelijk is wel dat Ocáriz in Parijs is geboren (1944) nadat zijn ouders uit Spanje gevlucht waren vanwege de burgeroorlog. Zijn vader was een militair die in botsing kwam met het Francoregime. Dat lijkt opmerkelijk gezien de eerder genoemde genegenheid van Opus Dei voor het regime van Franco. Ocáriz is natuurkundige (universiteit van Barcelona) en theoloog (Rome en Navarra) en werd in 1971 priester gewijd. Zoals een bisschop heeft de nieuwe prelaat volledig de handen vrij om vicarissen te benoemen die hem de volgende acht jaar zullen assisteren bij het bestuur van Opus Dei.

Ocáriz wordt gezien als eerder een Ratzinger-man. Hij werkte sinds 1986 in de congregatie voor de geloofsleer en werkte zich daar op tot een gewaardeerd lid van het Ratzinger-team. Recht in de leer en pastoraal actief. Hij werkte ook voor andere dicasteries van de Romeinse Curie, zoals de Congregatie voor de Clerus en de Pauselijke raad voor de Nieuwe Evangelisatie. Hij behoorde ook tot de stichters van de Pauselijke Universiteit van het Heilig Kruis in Rome, zeg maar de universiteit van Opus Dei.

Franciscus

Op de persconferentie in Rome na de verkiezing sprak Ocáriz over de warme relaties tussen Opus Dei en paus Franciscus. Hij had ook warme woorden voor paus Franciscus, die hij eerder al als bisschop ontmoette. Hij herinnerde zich bisschop Bergoglio als een ernstige, verstandige belezen man, die heel eenvoudig leefde en een groot hart had voor de gewone mensen. Volgens Ocáriz wenste de paus hem veel moed, nu hij de eerste Opus Dei-prelaat is die geen rechtstreekse medewerker van de stichter was. In de marge van die persconferentie vermeldde de Amerikaanse website Crux dat Franciscus een afbeelding van Josémaria Escriva, de stichter van Opus Dei, in zijn kantoor heeft hangen. Een mens durft zich afvragen of dat Opus Dei progressief maakt of de paus conservatief.

Fernando Ocariz

Nieuwe leider voor Opus Dei