De president van Honduras, Juan Orlando Hernández, kondigde dinsdag aan dat hij positief had getest voor coronavirus. Ook bij zijn echtgenote Ana García en twee van zijn medewerkers werd het virus vastgesteld. Hernández is daarmee een van de weinige wereldleiders die door covid-19 getroffen werden. Tot nu bevestigden enkel de premiers van het VK, Rusland en Armenië met het coronavirus besmet te zijn. Dat zijn respectievelijk Boris Johnson, Mikhail Mishustin en Nikol Pashinyan.

President besmet

President Hernández bevestigde het resultaat tijdens een persconferentie over de aanpak van de coronacrisis op dinsdag. Daarin besprak hij de maatregelen die het land treft in de bestrijding van de pandemie. Het ging onder meer over de aankoop van beschermingsmateriaal en het opstellen van protocollen voor bioveiligheid.

Voorts riep hij de Hondurezen nogmaals op om de lockdown te respecteren en thuis te blijven om besmetting te voorkomen. Enkel gezondheidswerkers en andere essentiële beroepen mogen circuleren. Die mensen offeren daar trouwens hun eigen gezondheid voor op, aldus Hernández. Zo zijn er intussen verschillende dokters, verplegers, agenten, soldaten en labomedewerkers besmet geraakt.

En, zo zei Hernández, ook hijzelf begon zich vorig weekend ziek te voelen. En op dinsdag testte hij dus positief voor het nieuwe coronavirus. Hij stelde dat hij gezien zijn functie als president zich niet 100% had kunnen afzonderen. Het risico op besmetting hoort daardoor bij zijn verantwoordelijkheden als president. Ondanks het virus zei Hernández evenwel dat hij het goed stelde en dat hij — weliswaar van thuis uit — zal blijven werken. De artsen hadden hem voorlopig aangeraden veel te rusten en zich af te zonderen. Ze zouden ook verdere tests doen in de uren na de persconferentie om de te volgen behandeling te bepalen.

Hondurese behandelingstechnieken

President Hernández meldde nog dat de twee medewerkers die positief testten, ook slechts lichte symptomen hadden. Zijn echtgenote Ana García testte weliswaar ook positief, maar was gelukkig asymptomatisch. Hernández zei dat hij sinds het weekend al met de zogenaamde MAIZ-behandeling gestart was (letterwoord dat verwijst naar de combinatie van Microdacyn, Azitromicine, Ivermectine en Zink). Die wordt in Honduras getest om lichte gevallen van covid-19 te behandelen. Voor zwaardere gevallen past Honduras de zogenaamde CATRACHO-methode toe.

Beide behandelingen werden uitgedacht door Hondurezen, door respectievelijk Fernando Valerio, Oscar Díaz en Omar Videa. Ze worden nu op nationaal niveau getest en toegepast. ‘Catrachos’ is overigens de naam die de Hondurezen zichzelf geven. En ook het letterwoord MAIZ kwam ongetwijfeld goed uit. Sommige ontstaansmythes van de Maya hier vertellen namelijk dat de definitieve, sterke en intelligente versie van de mens door god uit maïs werd gevormd (‘los hijos del maíz’). Beide uitspraken gaan dus gepaard met zekere gevoelens van nationale trots. Misschien hoopt men zo een positieve noot te brengen in een moeilijke situatie? Of iets van eenheid in een verder zeer verdeeld land?

Op woensdag meldde Francis Contreras, woordvoerder van SINAGER (het Hondurese agentschap voor crisisbeheer) dan toch dat Hernández, luttele uren na zijn persconferentie, naar een militair ziekenhuis was overgebracht. De bijkomende bloedmonsters en scans bevestigden namelijk een longontsteking, waarvoor hij nu met intraveneuze medicatie behandeld wordt. Volgens Contreras stelt de president het echter verder wel en evolueert hij goed.

Strenge lockdown

In Honduras werden de eerste twee gevallen van coronavirus ontdekt op 10 maart 2020, bij twee vrouwen die vanuit Europa naar Honduras reisden. Een van hen reisde vanuit Spanje naar Tegucigalpa (hoofdstad van Honduras). De andere kwam vanuit Zwitserland en landde in San Pedro Sula (tweede grootste stad in Honduras en economisch hart van het land).

Nog geen tien dagen later ging het land volledig in lockdown. Buitengrenzen werden volledig gesloten, alle luchthavens gingen dicht, en ook in het land zelf mocht niet meer gereisd worden. Allengs werd de lockdown nog verstrengd: restaurants, hotels, bedrijven, scholen enz. werden gesloten. Met minder dan 50 gevallen werd het land al volledig lamgelegd. Om je binnen de landsgrenzen te verplaatsen, heb je een speciale vergunning nodig van SINAGER. De bevolking mag zich slechts één dag per week verplaatsen, al naargelang het nummer van hun identiteitskaart. De eerste weken na het begin van de lockdown leken de maatregelen effect te hebben en het aantal besmetting onder controle te houden.

Er werden in ijltempo beademingstoestellen besteld en ziekenhuisvleugels voor covid-19-patiënten ingericht. Honduras, een van de meest verpauperde landen ter wereld, waar bovendien corruptie welig tiert, had namelijk al decennialang verzaakt te investeren in volksgezondheid en medische infrastructuur. Zo is er in 30 jaar tijd geen enkel nieuw ziekenhuis gebouwd. Aan het begin van de crisis telde het land slechts 12 beschikbare beademingstoestellen. Intussen zouden er wel 420 nieuwe zijn aangekocht. Maar ook bij deze en andere aankopen van medisch materiaal en geneesmiddelen intussen sterke vermoedens van enorme overheidsfraude en -corruptie zijn ontstaan. Zodanig zelfs dat het de voormalige minister van COPECO (het permanent contingentiecomité), Gabriel Rubí, intussen zijn baan kostte.

Exponentiële toename

Niet alleen president Hernández viel intussen ten prooi aan het virus. Sinds medio mei nemen de coronagevallen in Honduras exponentieel toe, ondanks de draconische maatregelen en totale lockdown. Tegucigalpa en San Pedro Sula, de twee belangrijkste steden en ook de inreispunten van de eerste twee besmettingen, zijn nog steeds de grootste broeihaarden van het virus. San Pedro Sula en het nabijgelegen Villanueva in het departement Cortés vertegenwoordigen nu (17 juni) 51% van de gevallen, Tegucigalpa in het departement Fransisco Morazán is goed voor 32,9% van de besmettingen.

Het virus lijkt nu, midden juni, echt terrein te winnen. Op 16 juni kwamen er op één dag 475 gevallen bij. Op 17 juni waren er 1 078 nieuwe besmettingen. De teller staat intussen op 10 739 gevallen, waarvan er tot nu 343 overleden zijn.

Economie heropenen

Ondanks het feit dat het coronavirus dus momenteel harder toeslaat dan ooit in Honduras, besliste de overheid op 8 juni de economie langzaam weer op te starten. Het land werd daartoe opgedeeld in drie zones, al naargelang het aantal besmettingen, de capaciteit om die aantallen onder controle te houden, en de mogelijkheden om zieken te isoleren en te behandelen.

In zone 1, de minst getroffen en minst risicovolle zones, mogen vanaf 8 juni restaurants en hotels de deuren weer openen, zij het enkel als ze voldoen aan een hele serie nieuwe bioveiligheidseisen, en ook bedrijven mogen weer aan de slag, op 60% capaciteit in deze eerste fase. Na twee weken mag dat cijfer opgevoerd tot 80% van de werknemers en na nog eens twee weken mogen ze weer op volle capaciteit draaien.

In zone twee en drie gaat de heropening pas later van start, en ook daar gebeurt ze gradueel. Bedrijven beginnen met respectievelijk 40% en 20% van hun werknemers, en mogen die cijfers per twee weken opvoeren tot ze weer op volle kracht werken. Voorts blijft de avondklok (van 18:00 tot 06:00) wel nog geldig in het hele land. Voor verplaatsingen buiten je eigen stad, dorp of gemeenschap heb je ook nog steeds een vergunning van SINAGER nodig.

Ook de havens, luchthavens (zowel nationale als internationale) en grensovergangen blijven tot nader order gesloten. Hoe zinvol het is om hotels en restaurants te openen is dus nog maar de vraag. En hoe veilig het is ook. Gezien de recente exponentiële toename in coronagevallen.

Pest of cholera

Voor veel Hondurezen is het echter kiezen tussen de pest en de cholera. Zoals gezegd is Honduras een van de meest verpauperde landen ter wereld. 66% van de bevolking zit onder de armoedegrens, 20% leeft in extreme armoede, dat wil zeggen dat ze met minder dan 1,7 euro per dag moeten toekomen.. De meesten leven noodzakelijkerwijs van de hand in de tand.

Ofwel werk je, en loop je het risico besmet te geraken en mógelijk ziek te worden of te sterven, maar je hebt ‘s avonds wel te eten. Ofwel blijf je, zoals alle deskundigen wereldwijd aanraden, thuis, maar verdien je niks en kan je dus jezelf en je familie niet voeden, je huur niet betalen, je elektriciteit en water, laat staan enige medische kosten voor het geval er toch iemand ziek wordt.

En in Honduras heb je geen sociale zekerheid zoals in België. Of als die er al is, wordt de kas toch geplunderd (maar dat is een onderwerp voor een andere keer). Bovendien zitten velen in de grootsteden ook niet in rooskleurige situaties. Denk maar aan het aantal mensen dat in één klein huis woont, alcoholmisbruik, gendergeweld, etc.

Daar komt zeker in de grote steden nog de greep van de mara’s (criminele bendes) bij, die de bevolking onder druk zet door afpersing, geweld en andere illegale praktijken. Ook begon het land nog maar net een zware dengue-epidemie te boven te komen (ruim 42.000 gevallen in 2019, waarvan 9000 ernstige) en stond de precaire gezondheidszorg dus sowieso al onder druk.

Doe er eindelijk iets aan

Corruptie, armoede, geweld, machismo, drugshandel, bendevorming, een florerende informele economie en een gebrek aan gezondheidszorg, kwaliteitsvol onderwijs, sociale zekerheid, mensenrechten of een goed functionerende rechtsstaat, etc. Het zijn allemaal elementen die maken dat de coronacrisis in dit land de bevolking extra zwaar treft. Misschien niet in absoluut aantal gevallen, maar zeker in persoonlijke en economische impact.

Het zijn ook allemaal aspecten die stuk voor stuk meer onderzoek verdienen. En helaas zijn het ook grotendeels problemen waarvan het bestaan al decennialang gekend is. Maar waar de overheid al decennialang bewust niets — of veel te weinig — aan doet. De enige hoop nu is dat deze crisis, die in Honduras vast nog niet op haar hoogtepunt is, daar eindelijk wat verandering in brengt.

Fernando Valerio

Honduras kreunt onder opeenstapeling crises