In een opinie van Cees Nooteboom die deze week in NRC Handelsblad en De Standaard verscheen, lijken de Catalanen ‘geobsedeerd met zichzelf’. Dat de Catalanen ‘Wij hebben geen schrik’ roepen, en dat in het Catalaans zo maar even, is voor Nooteboom veelzeggend over de ‘achtergrond van problemen’. Daarmee illustreert hij mooi waarom zoveel Catalanen naar de ‘sortida’ van Spanje zoeken. Onafhankelijkheid is voor velen geen heilig doel maar een middel om een normaal leven te kunnen leiden, zonder zich constant te moeten verantwoorden over hun taal en cultuur. ‘Wij willen de onafhankelijkheid om geen independentista meer hoeven te zijn,’ is de leuze van vele pro-onafhankelijkheidsmilitanten.

Wij jouwen premier Rajoy en de koning uit

Ja, wij jouwen premier Rajoy en de koning uit: zij zijn de vertegenwoordigers van een staat die tegen de belangen van de Catalanen ageert, of zij nu voor of tegen onafhankelijkheid zijn. De Spaanse koning wordt heus niet enkel in Zuid-Amerika als de oude koloniale macht gezien. Ook vanuit Madrid wordt Catalonië regelmatig als een kolonie behandeld. Er worden vanuit Madrid continu maatregelen getroffen zonder inspraak en tegen de belangen van de Catalanen in. De Spaanse regeringspartij Partido Popular heeft 11 van de 135 zetels in het Catalaanse parlement en vertegenwoordigt 8,5% van de Catalaanse bevolking. Nee, zij vertegenwoordigen ons niet.

Wanneer Nooteboom terugkeert uit vakantie in Barcelona, doet hij dat waarschijnlijk via de luchthaven van Barcelona. Daar woekeren nu al maandenlang stakingen. Van het veiligheidspersoneel, van het onderhoud … De luchthaven van Barcelona is één van de 46 Spaanse luchthavens die strak beheerd wordt vanuit Madrid, een uitzondering voor zo een groot land in Europa. 300 miljoen euro winst boekt de luchthaven van Barcelona, 12 keer meer dan die van Madrid. Toch laten de investeringen op zich wachten. Voor elke veiligheidsagent in Barcelona zijn er meer dan drie in Madrid. Waarom? Geen mens kan er rationale verklaringen voor vinden. De koning en zijn lakeien, het hele hof aan politici en carrièreambtenaren, werken zoals ze het altijd doen: vanuit een radiaal model dat ten dienste staat voor de centrale machtscirkels en hun belangen.

Franco’s spook waart door Spaanse ministeries

Nooteboom heeft gelijk wanneer hij aangeeft dat het verleden nooit helemaal verdwijnt. De Spaanse transitie werd eerst gezien als een succes van de democratie. Terwijl andere late Europese dictaturen, zoals Portugal en Griekenland, schoon schip maakten in het staatsapparaat, werd in Spanje de amnestiewet gestemd. Alle misdaden van het Franco-regime werden niet vervolgbaar verklaard. Zo krijg je dat in 2017 een door Interpol gezochte oud-minister begraven wordt met fascistisch saluut en dito liederen. Onder de dragers van zijn doodskist bevond zich zijn schoonzoon, die tot drie jaar terug minister van Justitie was en politiek verantwoordelijk was voor het niet uitleveren van deze oud-minister, gezocht voor foltering en misdaden tegen de menselijkheid.

De achternamen van de hoge ambtenaren en politieke, economische en gerechtelijke elites veranderen niet. De transitie van Spanje wordt door steeds meer mensen gezien als een gemiste kans om schoon schip te maken. Vele Catalanen ijverden al decennia voor federalisme, terwijl de Spaanse elites daar huiverachtig tegenover staan en liefst alles opnieuw centraal willen leiden. Het is de botsing van twee modellen. In 2010 verwierp het Grondwettelijk Hof verschillende artikelen uit het Catalaanse autonomiestatuut, dat gestemd werd door de Catalaanse en Spaanse parlementen en door de Catalanen via, jawel, een referendum. De politieke manipulaties in het Grondwettelijk Hof leidden uiteindelijk tot de realiteit van vandaag. Een groot deel van de Catalanen heeft zich mentaal al losgekoppeld van een Spanje waarin het zich niet gewenst voelt. De aanslagen geven ook aan dat Spanje de Catalanen niet wil zoals ze zijn.

Het probleem van Spanje is er een met zichzelf. Het kent maar één model en dat is een uniform radiaal model. Talen en culturen gezien als verschillend aan de Castiliaanse en als storend in plaats van een verrijking. Regionale autonomie wordt al jaren uitgehold en tegengewerkt. Dat is nu ook duidelijk geworden met de aanslagen. Spanje speelt met de veiligheid van de Catalanen, Spanjaarden en die van Europa, om zijn eigen politieke agenda te dienen.

Guerre des flics

De Catalaanse politie Mossos d’Esquadra, die grofweg de Spaanse Guardia Civil vervangt in Catalonië, wordt al jaren geweerd uit alle internationale overlegorganen zoals Europol, Interpol en hun informatieplatformen. Het maakt deel uit van de vuile oorlog, genaamd Operación Cataluña, die gevoerd wordt sinds Jorge Fernández-Díaz aan het roer kwam van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Geheime politiebrigades, bevriende magistratuur, alles werd ingezet voor de politieke vervolging tegen de Catalaanse instituties en haar pro-onafhankelijkheidsregering.

Niet alleen werd de Catalaanse politie geweerd uit de internationale organen, de informatiedoorstroming vanuit de centrale Spaanse politiediensten werd drooggelegd, zo kwam de Spaanse krant Público te weten. Hoe kunnen politiediensten zo het internationale terrorisme efficiënt bestrijden? Dit past in het rijtje van georkestreerde tegenwerkingen vanuit Madrid.

Al jaren mocht de Catalaanse regering geen nieuwe politieagenten aanwerven, ‘wegens de crisis’. Een aanwerving van 500 agenten werd dit jaar nog tegengehouden door Madrid, die er de snoeisnaar inzette en er nog 50 van overliet. 700 miljoen euro is de schuld die Madrid heeft bij de Catalaanse politiedienst, die net zoals andere Catalaanse overheidsdiensten op zwart zaad gezet zijn. Elk wapen, of het financieel, politiek of gerechtelijk is, wordt ingezet in de vuile oorlog tegen Catalonië.

Betoging tegen terreur

Op zaterdag 26 augustus werd een massale wake gehouden om de slachtoffers te herinneren en het terrorisme te veroordelen. Op de eerste rij stonden de hulp- en politiediensten, net zoals op de dag van de aanslag. Koning Felipe VI en de regering van Rajoy hadden een Airbus gecharterd zodat de hele Madrileense hofhouding een buffer kon vormen met de Catalanen. De angst bevindt zich aan hun zijde. Wij hebben geen schrik. Niet van terrorisme, niet van Felipe VI en niet van Rajoy’s vuile oorlog.

Daarom gaan we door zoals voorheen. Op 1 oktober gaan we stemmen over onafhankelijkheid. Als een meerderheid van de kiezers die dag ja stemt, zal de Catalaanse minister-president de onafhankelijkheid binnen 48 uur uitroepen. Cees Nooteboom hoeft geen schrik te hebben. Hij zal zoals voorheen door de Rambles kunnen kuieren. Zonder zorgen, want met een eigen staat zullen we ons niet meer bezig hoeven te houden met de tegenwerkingen van Madrid.

Wij hebben geen schrik, ook niet van de vrijheid.

Filipe VI

De Spaans-Catalaanse guerre des flics