Op 15 mei 2020 werd in de VS ‘Operation Warp Speed’ boven de doopvont gehouden. Het idee Warp Speed is oorspronkelijk ontsproten uit de geest van de makers van de Amerikaanse serie Strak Trek. De super populaire sciencefiction serie uit de jaren zestig waar ik als jongetje grote fan van was. De Warp Speed is een fictieve snelheid groter dan de lichtsnelheid. Het ruimteschip, de USS Enterprise onder leiding van kapitein Kirk, kon zich in Warp Speed modus zetten om verre planeten ‘where no man has gone before’ te kunnen bereiken. Warp Speed is een metafoor voor onvoorstelbaar snel. En dat is precies wat Operation Warp Speed van plan is. Zo snel mogelijk een vaccin op de markt brengen tegen covid-19.

Warp speed

Operation Warp Speed is een partnerschap tussen de Amerikaanse overheidsdepartementen gezondheid en defensie en de privésector. Doel is alle aspecten van het covid-19-vaccin — van ontwikkeling over aanmaak op grote schaal tot distributie — versneld te laten verlopen. Het vaccin — en liefst verschillende vaccins — zou klaar moeten zijn eind 2020. Zo zou het medio 2021 verdeeld kunnen worden onder de bevolking. De VS-overheid gaat zeer ver in haar engagement. Ze betaalt voor de ontwikkeling en, van zodra het nieuwe vaccin goedgekeurd is door FDA, ook voor de fabricatie van het vaccin.

Professor Eric Rubin, Harvard microbioloog en huidig hoofdredacteur van het top medische weekblad New England Journal of Medicine, is er echter niet gerust in. ‘De overheid koopt op voorhand vaccins waarvan niet geweten is of ze zullen werken. Bovendien ben ik bang dat de strenge voorwaarden die we aan nieuwe medicijnen, vaccins et cetera opleggen niet zullen gelden voor het covid-19-vaccin dat in de maak is.’ De sense of urgency lijkt belangrijker dan de kwaliteit van het vaccin.

Trouwens er is al een precedent, zegt Rubin. ‘De erkenning van het gebruik van convalescent plasma (dat is plasma van genezen covid-19-patiënten dat antistoffen tegen de ziekte bevat en toegediend wordt aan zieke covid-19-patiënten in de hoop bij deze laatste zo het virus te verzwakken waardoor het minder schade aanricht en verhindert dat de patiënt op de ICU belandt), in de behandeling van covid-19-infecties is door de Food and Drug Administration via een short circuit te snel goedgekeurd.’ Niemand kent op dit moment de neveneffecten van deze techniek na bijvoorbeeld één jaar. De onzekerheid over deze techniek is te groot om het nu reeds als een volwaardige therapie toe te passen.

Niet zo haastig en veiliger, alstublieft

De hoofdeditor van het British Medical Journal, Fiona Godlee, vraagt zich in haar editoriaal ‘Covid 19: Less haste, more safety’ af hoe schadelijk de ratrace naar het vaccin kan zijn. De WHO heeft minimumrichtlijnen opgesteld waaraan een vaccin moet voldoen. Het moet tenminste 50% werkzaamheid hebben en temperatuurstabiel zijn. Het moet potentieel hebben voor een snelle opschaling. En het moet de vergelijking kunnen aangaan met andere vaccins. Helaas, coronapaniek zorgt ervoor dat ‘alles beter is dan niets’.

We lijken tevreden als we met het vaccin de ziekte zouden kunnen verzachten in plaats van te voorkomen. We lijken verheugd als de immuniteit van het vaccin enkele maanden zou aanhouden in plaats van jaren. Kortom de lat ligt laag. ‘Dat is niet goed voor ons,’ schrijft mevrouw Godlee. ‘Het herleidt ons allen tot chronische patiënten. Maar het is wel good for business.’

Niet iedereen deelt die mening. Amerikaans epidemioloog professor Carlos Del Rio zou al erg tevreden zijn met een vaccin dat 50% efficiënt is. ‘Een griepvaccin is amper 50% efficiënt en dat laten we toch ook zetten. Een vaccin dat de ziekte dempt, waardoor we niet meer naar ICU hoeven, dat zou toch al een geweldige stap vooruit zijn?’

Spoetnik V

Het goedgekeurde Russische vaccin van enkele weken geleden, Spoetnik V genaamd — verwijzend naar de eerste kunstmatige satelliet, de Spoetnik 1, die in 1957 door de Sovjetunie werd gelanceerd — is een goed voorbeeld van hoe laag de lat kan liggen. Het vaccin is gebaseerd op een fase-2-studie met amper 38 vrijwilligers. Een fase-3-studie was blijkbaar niet nodig. Ter verduidelijking, in fase 2 onderzoekt men bij 100 à 200 vrijwilligers of het vaccin wel degelijk antistoffen opwekt. In fase 3 — veruit de meest arbeidsintensieve — gaat men bij duizenden mensen na of het vaccin werkt. De resultaten van Spoetnik V werden nergens gepubliceerd. Onbegrijpelijk.

Het ontlokte de Britse immunoloog professor Daniel Altmann de volgende quote. ‘Je vertrekt voor een marathon, je stopt na enkele meters en je roept jezelf uit tot de winnaar omdat alle anderen verder lopen. Veronderstel dat een dergelijk vaccin op de markt zou komen hier, dan ben ik benieuwd wie dat zou vertrouwen.’ ‘Voorvallen zoals het Russische vaccin of de blanco cheques die overheden uitschrijven aan farmabedrijven, schaden het vertrouwen van de bevolking,’ zegt Fiona Godlee.

Verspilling

Bovendien leidt dit laatste tot enorme verspilling van middelen. De Europese Commissie ging in zee ging met de universiteit van Oxford en de Brits-Zweedse farmareus AstraZeneca. Ze reserveerde reeds 300 miljoen dosissen vaccin, zonder garantiecertificaat. Lidstaat België heeft recht op 1,2 miljoen dosissen. Ons land mag een eerste lading vaccins verwachten in de lente van 2021.

Dat de sfeer rond het vaccin argwaan uitlokt, mag blijken uit een bevraging van het digitaal platform voor gezondheidswerkers MediQuality bij 353 collega’s. Op de vraag of, eens het vaccin voorhanden is, de kwetsbare groepen (65-plussers en 45-plussers met chronische ziektes) zich verplicht zouden moeten laten vaccineren, zegt 51% van de artsen ‘neen’. Gevraagd naar het waarom noteert men antwoorden als: ‘We kunnen niet natrekken of vaccins wel degelijk onschadelijk zijn, zoals de farmabedrijven zullen beweren’. Of ‘farmabedrijven slaan fases over om de eerste te zijn met een vaccin’.

Mondkapje

Conclusie: Geleerden, fabrikanten en overheden, haast u langzaam. Het onderzoek versnellen en slordig omspringen met de veiligheid van de patiënten, kan niet. Verlies het vertrouwen van de bevolking niet. Wetenschappers en labo’s uit alle windhoeken, werk samen, deel gegevens en bundel studieresultaten zodat belangrijke conclusies niet verloren gaan. Dit is een intelligente manier om tijd te winnen. We kunnen wachten. Er is een goed alternatief, namelijk mondmaskers in combinatie met ontsmetten van de handen. Bij intelligent gebruik kan de maatschappij zo goed als normaal functioneren. Mondmaskers zijn een vorm van burgerzin. Zet ze op als je gaat winkelen. In de buitenlucht is de kans op besmetting sowieso zeer laag. Draag maskers buiten enkel als je geen afstand kan houden. Professor Carlos Del Rio: ‘Als de helft van de bevolking een masker zou dragen, zal de besmettingsgraad fors dalen en het niveau van een goed vaccin benaderen’.

Fiona Godlee

Geleerden, overheden, fabrikanten, neem uw tijd!