De redactie van de EU-watchers van Politico.eu pakte vorige maandag uit met de primeur dat de top van de Europese openbare aanklagers zich heeft gestort op het onderzoek naar mogelijk gesjoemel met de aankoop van de covid-vaccins door Europese Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen (VDL). De procureurs zijn voornamelijk geïnteresseerd in de privé-sms-berichten tussen VDL en Pfizer-CEO Albert Bourla.

Hongarije geeft het onderzoek intussen een extra boost door een officiële klacht in te dienen over de rol van VDL in deze zaak. Vorig jaar had ook Polen al een klacht ingediend, maar die werd terug ingetrokken toen Donald Tusk er na de verkiezingen opnieuw aan de macht kwam.

Banden met farma

Op amper twee maanden van de Europese verkiezingen en met VDL die een herverkiezing ambieert, kan de timing van het Europees Openbaar Ministerie (EOM) op zijn zachtst gezegd opmerkelijk genoemd worden. Vooral gezien het feit dat deze zaak al aansleept sinds 2022, toen de Luikse lobbyist Frédéric Baldan – die volgens Reuters eerder vooral tussenkwam in handelsdeals tussen China en de EU – een klacht indiende bij de Luikse onderzoeksrechter Frédéric Frenay. Hoe Baldan weet had van de geheime sms’jes is nooit duidelijk geworden.

VDL heeft altijd geweigerd inzage te geven in haar sms-uitwisseling met Pfizer-CEO Albert Bourla, voorafgaand aan de megabestelling van 900 miljoen dosissen covid-vaccins van Pfizer, met een optie op levering van nog eens 900 miljoen vaccins op een latere datum.

Saillant detail in dezen is dat de man van Ursula von der Leyen, Heiko von der Leyen, de medische directeur is van farmabedrijf Orgenesis. Dat bedrijf is gespecialiseerd in gentherapie, zoals gebruikt in de vaccins van Moderna en Pfizer. Ursula VDL heeft zelf een doctoraat in Medicijnen en zit in de wetenschappelijke raad van Orgenesis. Daar wordt ook geen geheim van gemaakt.

Omdat er nooit transparantie werd gegeven over de deal ‘om concurrentiële redenen’ is het uiteindelijke bedrag van de Pfizerdeal met de EU nooit bekendgemaakt. Afhankelijk van de bron zou het gaan om een bedrag tussen de 1,5 en 1,8 miljard euro.

Justitie

Waarom het EOM de zaak nu eindelijk oppikt en uit handen neemt van het Luikse gerecht, waar het dossier stof lag te vergaren, is onduidelijk. Het kan zijn dat dat niet ligt aan de traagheid van de Luikse onderzoeksrechter, maar eerder aan het heen en weer schuiven van de hete aardappel tussen het Belgische gerecht en de openbare aanklagers van EOM. Ook in de EU zijn benoemingen bij het Hof van Justitie politiek…

Dat ze bij het EOM ineens in gang zijn geschoten kan ook te maken hebben met de verwachte uitspraak een dezer maanden van het Europees Hof van Justitie over de klacht van The New York Times tegen de Europese Commissie voor het niet vrijgeven van de documenten over de Pfizerdeal. Gek, trouwens, dat juist een Amerikaanse krant en niet een van de grote Europese mediaspelers zich als eerste in dit schandaal vastbeet.

Commissievoorzitter

Weinigen binnen de EU zélf zitten te wachten op een herverkiezing van VDL aan het hoofd van de Commissie, ook al blijft ze officieel de topkandidate van de EPP-fractie. Dat nieuws werd vorige maand erg mat onthaald op het EPP-congres in Boekarest.

Niets is wat het lijkt in de politiek en vooral de stoelendans voor een internationale topjob is een spel van veel rook en spiegels en van krachten die achter de schermen proberen om de aanstelling van de nieuwe Commissievoorzitter te sturen. Overigens te midden van enorme uitdagingen: de budgettaire problemen, de vraag rond een Europees leger, de immigratieproblematiek, de kwestie-Oekraïne en de toetreding van de nieuwe lidstaten. Om nog maar over de groeiende afstand tussen de EU en de burger te zwijgen.

Niets te verbergen

Omdat ik de kwaadste niet ben, en om toch op een positieve noot te eindigen: wat je ook mag denken over Ursula VDL, vriend en vijand zullen moeten toegeven dat ze de functie van Commissievoorzitter van de EU opnieuw aan belang heeft doen winnen. Vooral na de redelijk beschamende passage van de immer zwalpende Jean-Claude – ‘hik, schol’! – Juncker.

In België is het alleen nog wachten op de Witte Ridder die Frank Vandenbroucke durft dwingen om zijn e-mailverkeer ten tijde van de coronacrisis met GEMS-voorzitter Erika Vlieghe en corona-commissaris Pedro Facon vrij te geven. Want om de boutade te herhalen die de overheid heeft gebruikt toen werd geprotesteerd tegen inbreuken op de privacy bij het inzetten van drones om burgers te controleren: ‘Wie niets te verbergen heeft, hoeft toch niet ongerust te zijn!’

Frédéric Baldan

Ursula VDL in nauwe schoentjes?