Hoewel het aantal bedrijven dat in de problemen dreigt te komen door de spectaculaire stijging van de gas- en elektriciteitsprijzen snel toeneemt, blijft het in ons land wachten op een federaal steunkader voor die bedrijven. In een aantal buurlanden is die steun intussen wél al goedgekeurd. Werkgeversorganisatie Voka roept de federale regering op om snel te handelen. ‘Anders dreigt binnenkort de economische afschakeling van een aantal grote bedrijven, met alle financiële en economische gevolgen vandien’, klinkt het.

Dit voorjaar al keurde de Europese Commissie het zogenaamde Temporary Crisis Framework goed, dat zeer uitzonderlijk overheidssteun toestaat voor bedrijven die zwaar te lijden hebben onder de energiecrisis. Onder heel strikte voorwaarden weliswaar: enkel die bedrijven die hun energiefactuur dit jaar al zagen verdubbelen in vergelijking met 2021 komen in aanmerking. Bovendien mag een lidstaat ook niet meer dan 30 procent steun uitbetalen op die stijging (met een maximum van twee miljoen euro per bedrijf) al kan dit bedrag wel een stuk hoger uitvallen voor energie-intensieve ondernemingen.

De bedrijven die overheidssteun vragen, moeten bovendien ook een operationeel verlies kunnen aantonen. Onder meer de Franse, Duitse en Spaanse regering besloten intussen van deze Europese uitzonderingsmaatregel gebruik te maken, zodat bedrijven die zwaar in de klappen delen in die landen sinds kort ook staatssteun kunnen aanvragen om het hoofd boven water te houden. Werkgeversorganisatie Voka dringt er nu bij de Belgische federale regering op aan om ook met rechtstreekse steun over de brug te komen. Al was het maar omdat onze concurrentiepositie tegenover buurlanden zoals Frankrijk of Duitsland anders nog meer in het gedrang dreigt te komen.

Bovendien, zo geeft Voka aan, komen er almaar meer signalen vanuit het bedrijfsleven dat energie-intensieve bedrijven hun productie willen verminderen of zelfs tijdelijk stilleggen. De economische en financiële impact daarvan valt nauwelijks te overschatten. Zo’n beperking of stopzetting van de productie in pakweg een groot chemisch bedrijf heeft uiteraard ook een rechtstreekse impact op een veel grotere keten van bedrijven. Op het kabinet van federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten wordt voorlopig behoorlijk koel gereageerd op de noodkreet vanuit het bedrijfsleven.

Geen free lunch

‘Uit een bevraging bij 500 bedrijven blijkt dat de gemiddelde elektriciteitsprijs 50 tot 70 procent hoger ligt dan vorig jaar. De gasprijs loopt gemiddelde 58 procent hoger op, maar achter deze gemiddelden gaan natuurlijk ook nog veel hogere stijgingen schuil’, stelt Frank Beckx, directeur van het Voka-kenniscentrum. ‘Daar komt tussen dit en volgend jaar ook nog eens een gigantische stijging van de loonkosten van zowat 17 procent bovenop.’

De energie-vooruitzichten op wat langere termijn ogen bovendien ook verre van rooskleurig. ‘Bedrijven proberen zich in te dekken tegen toekomstige prijsstijgingen door een energieprijs vast te klikken voor een langere periode. Wanneer die periode afloopt, moet een bedrijf nieuwe energiecontracten aangaan aan de huidige marktprijzen, die fors duurder zijn. Bij 1 op 3 ondernemingen loopt die indekking af binnen de 3 maanden, en van alle bedrijven is momenteel 43 procent helemaal niet ingedekt.’

Beckx geeft grif toe dat het bedrijfsleven tijdens de pandemie al stevig langs de kassa gepasseerd is, maar onderstreept dat het in dit geval niet om een free lunch gaat, maar om heel gerichte en beperkte steun. ‘In juni al hebben we er bij de federale regering op aangedrongen om het voorbeeld van een aantal andere grote Europese landen te volgen en toch minstens al het wetgevend werk in gang te zetten, zodat we voorbereid zijn als een aantal bedrijven het water écht aan de lippen staan hebben.’

4 miljard euro

Stéphanie Maquoi, woordvoerster van Tinne Van der Straeten, beklemtoont dat je de situatie van het ene Europese land niet zomaar mag vergelijken met die van een ander land. ‘Op vlak van bevoorradingszekerheid staat ons land er bijvoorbeeld een stuk beter voor dan sommige buurlanden, en zullen we ons dus vooral solidair moeten tonen met onder meer Frankrijk, Nederland en Duitsland’, meldt ze. ‘Specifiek naar het bedrijfsleven toe voorziet het Winterplan dat de minister half juli voorstelde ook al een aantal maatregelen om de vraag naar energie te verminderen, zodat er bijvoorbeeld meer gas op de markt beschikbaar blijft. Verdere details daarover zullen later nog worden gecommuniceerd.’

Tegelijk blijft de minister niet blind voor de reusachtige prijsstijgingen, klinkt het, en zijn er op maat van de gezinnen al steunmaatregelen goedgekeurd voor een bedrag van 4 miljard euro. Specifiek naar de bedrijven toe verwijst de woordvoerster van Van der Straeten ook naar de zogenaamde energienorm die begin dit jaar al werd goedgekeurd. Die legt een maximum vast voor de kosten gelinkt aan energie, en zal jaarlijks geëvalueerd worden. ‘België was het eerste land dat pleitte voor een Europees prijzenplafond, en ook nu blijft Tinne Van der Straeten in eerste instantie voorstander van een regulering van de energieprijzen op Europees niveau.’ Veel animo voor directe overheidssteun aan bedrijven in moeilijkheden lijkt er dus voorlopig niet te zijn.

Productie stopzetten

‘Er is wel degelijk overleg geweest met de federale regering hierover’, reageert Frank Beckx. ‘Maar er is nog geen toezegging, ik vermoed dat onze vraag wel aan bod zal komen tijdens de komende begrotingsonderhandelingen. Een beperking van de prijzen op Europees niveau is voor ons uiteraard ook een optie, maar Europa heeft nu wel degelijk een kader gecreëerd om in eerste instantie op nationaal niveau in te grijpen. Als andere lidstaten dit doen, dan kan België echt niet achterblijven. Bedrijven zullen hier niet snel open en bloot over communiceren, maar wij krijgen nu wel degelijk al signalen van een aantal ondernemingen die ons aangeven dat ze hun productie moeten beperken of zelfs stopzetten. Energie-intensieve bedrijven die moeten concurreren met pakweg Spanje of Duitsland komen nu echt wel in de problemen.’

Beckx geeft toe dat het lastig is een concreet cijfer te plakken op het aantal getroffen bedrijven, maar potentieel spreken we volgens hem in het najaar zeker over enkele honderden gevallen. ‘Ik hoef je niet te vertellen dat de economische impact en schade – van een verlies aan fiscale inkomsten voor de overheid tot de kosten van tijdelijke werkloosheid – daarvan veel hoger kan oplopen dan het prijskaartje van heel gerichte en in de tijd beperkte steunmaatregelen.’

‘Wanneer bedrijven hun producten zo duur in de markt moeten zetten dat hun klanten afhaken of dat ze totaal niet meer concurrentieel zijn tegenover het buitenland, dan is een tijdelijke productiestop het enige alternatief’, zegt Beckx. ‘Ik besef dat de budgettaire situatie in dit land nu al verre van rooskleurig is, maar ik hoop dat de federale regering inziet dat nu niet gericht tussenkomen op langere termijn nog veel dramatischere gevolgen kan hebben voor de begroting.’

Frank Beckx

Komt federale regering ook voor bedrijfsleven met geld over de brug?