Het klinkt als de omgekeerde wereld. De diversiteitssociologen van de Amsterdamse universiteit VU presenteerden een onderzoek waarvoor de EU 2,5 miljoen euro betaalde om te weten wat te doen met autochtonen die een dringend probleem in de superdiverse steden blijken.

‘Hoe geïntegreerd zijn mensen zonder migratieachtergrond in de superdiverse stad?’ Het is één van de opvallendste zinnen in de studie. De auteurs behoren tot de diversiteitsindustrie, het hele onderzoek ideologisch gestuurd. De auteurs beweren dat ze willen ‘doen samenleven’. Van begin tot einde is het credo dat samenleven met buurtbewoners met een migratieachtergrond beter is. Daarbij suggereren de auteurs dat alle problemen de schuld zijn van manifeste onwil van de oorspronkelijke en verdrongen inwoners.

Superdiversiteit

De Europese Unie betaalde 2,5 miljoen euro voor deze opmerkelijke ‘survey’ van de Vrije Universiteit in Amsterdam. De bewuste survey liep van november 2017 tot april 2023. Onlangs verscheen het boek over de studie en dat boek roept veel vragen op. De grote namen op de kaft zijn die van hoogleraar Onderwijs en Diversiteit Maurice Crul en de sociologe Frans Lelie.

Beide auteurs zorgden al voor de nodige controverse met hun vorig boek over ‘Superdiversiteit’. Een term die ze introduceerden om de versleten en verfoeide term ‘multicultureel’ te vervangen. Nu ook dit boek op kosten van de EU en een Amerikaanse stichting in het Engels vertaald werd zal het zeker gebruikt worden bij de redactie van beleid en politieke programma’s.

Waar de auteurs staan op ideologisch vlak wordt al snel duidelijk. De ‘wetenschappelijke’ publicatie leest als een politiek pamflet. De lezer moet pagina’s doorworstelen waarin de auteurs afgeven op ‘populisten’ en ‘rechts’. Eigenlijk is het onderzoek een soort kwalitatief marktonderzoek. Dus niet kwantitatief, gebaseerd op cijfers en statistieken, maar op interpretatie van interviews en vragenlijsten. ‘Eigenlijk is dit geen sociologie, maar veredelde marketing.

Rotterdam, Amsterdam en Antwerpen

Staan er dan geen boeiende zaken in het boek? Zonder twijfel. Het Becoming-a-minority-project (BaM) keek naar het leven van ‘mensen zonder migratieachtergrond die wonen in etnisch diverse buurten waar iedereen inmiddels tot een minderheid behoort’. De drie belangrijkste steden in de studie waren Rotterdam, Amsterdam en Antwerpen.

De studie vertrok van de vaststelling dat in Antwerpen zeven op tien van de jongeren onder de 19 een migratie-afkomst heeft. In een stad als Amsterdam heeft nog maar één op de drie jongeren onder de vijftien twee ouders die in Nederland zijn geboren. In 40% van de wijken van Amsterdam bijvoorbeeld, zijn mensen van Nederlandse afkomst inmiddels een numerieke minderheid. In Antwerpen is dat nog meer.

De autochtonen zijn dus heel dikwijls een minderheid in eigen stad. Al zijn er duurdere wijken waar dat niet het geval is. Helaas komen die buurten niet aan bod, omdat het onderzoek doelbewust focust op de wijken waar de autochtonen al een minderheid vormen. Eigenlijk laten ze zo de socio-economische segregatie links liggen, terwijl de kosmopolitische elite in die dure wijken zonder allochtonen juist de rest van de bevolking wil overtuigen van de voordelen van de superdiverse of multiculturele maatschappij.

Problemen versus politieke voorkeur

Heel bizar in het onderzoek is dat de problemen die de ‘nieuwe minderheid’ ondervindt met de nieuwe meerderheid allochtonen wordt gekoppeld aan politieke voorkeur. In infografieken stellen de auteurs het voor alsof extreemlinks het minst van al conflicten heeft met de migranten en uiteraard extreemrechts de meeste conflicten. Door al die politieke strekkingen even groot voor te stellen lijkt het alsof autochtonen met extreemrechtse sympathie enorm veel meer verbale en fysieke conflicten hebben met de migranten.

Met die voorstelling zijn een aantal zaken grondig mis. Ten eerste is het een kip of ei vraagstuk? Wat was eerst? De conflicten of de sympathie voor rechtse of extreemrechtse partijen? Een tweede misser zit in de veronderstelde schuld van de autochtoon bij conflicten. Het conflict is er omwille van racisme met andere woorden. De nieuwe minderheid is dus altijd dader en nooit slachtoffer. Dat is een behoorlijk zwart-witte redenering.

Een derde probleem is dat de verschillende politieke groepen even groot afgebeeld zijn. In de migrantenwijken hangen de overgebleven oorspronkelijke Vlaamse, Nederlandse, Oostenrijkse of Zweedse inwoners dus alle mogelijke ideologieën aan in even grote groepen. Dat is natuurlijk kletskoek. Een niet zo’n klein beetje vertekend beeld. In die wijken is migratie juist een voedingsbodem voor extreemrechts en laat dat nu net één van de zaken zijn die het onderzoek nalaat te onderzoeken.

Waarschuwing

Ter illustratie een ander voorbeeld van die vooringenomenheid: ‘We kunnen op basis van onze survey de vraag niet beantwoorden of extreemrechtse partijen het klimaat scheppen waarin conflicten in de buurt worden aangewakkerd. Duidelijk is in ieder geval dat er een relatie is tussen het voorkomen van onplezierige interacties op straat en bedreigingen en fysieke conflicten in de buurt en het aandeel uiterst rechtse mensen dat dit rapporteert.’

Het grootste mankement aan het boek – meer nog dan de dogmatische insteek – is dat geen analyses, conclusies, adviezen of dergelijk gegeven worden op het einde van de studie. Het begon met de mededeling dat de ‘nieuwe minderheid’ maar moet leren leven met de situatie en zo eindigt het boek ook. Een verzameling observaties door een superdiverse bril. Een waarschuwing voor de autochtoon: ‘je behoort tot een minderheid, gedraag je er naar!’

Frans Lelie

‘Hoe geïntegreerd zijn mensen zonder migratieachtergrond?’