Ook dit jaar is de Europese Rekenkamer (ERK) weer negatiever dan de vorige jaren over de financiële gang van zaken in de Europese Unie. Na een noodkreet vorig jaar dat de EU steeds fraudegevoeliger werd, stelde de toezichthouder vast dat die fraudegevoeligheid wederom zeer sterk toenam. De media zwegen zedig. Afgelopen week verscheen zelfs een speciaal rapport over de Cohesiefondsen die EU-geld uitdelen aan armere EU-landen. De reactie uit de EU kwam via de pers en speelde op de man.

Schieten op de pianist

Al sinds 2007 keurde de Rekenkamer elk jaar feitelijk de EU-uitgaven af. Over het alarmerende jaarverslag betreffende 2020 werd in de internationale media zedig gezwegen. De Franse linkse krant Libération pakte echter een kleine maand later uit met een aanval op bepaalde leden van de Rekenkamer. Vooral de Duitse voorzitter van de Rekenkamer Klaus-Heiner Lehne (een oud-politicus van de CDU en jurist) is kop van Jut. Lehne vraagt al jaren meer middelen om de EU-begroting beter te controleren. Over het Coronaherstelfonds en de Green Deal zei hij onomwonden dat zonder meer en betere controles dit een feest zou worden voor de georganiseerde misdaad (de maffia dus). De moraal van het verhaal lijkt dat de pot de ketel verwijt dat-ie zwart ziet. Of toch niet?

Tegelijk probeerde Libération pek en veren te smeren aan Europarlementariër Monika Hohlmeier (CSU). Zij is de dochter van Franz Joseph Strauß (oud-kopstuk van de Beierse CSU en favoriete schietschijf van de socialistische internationale die deze conservatief steevast als een halve nazi afschilderde). Het verwijt aan dochter Strauß is dat ze als lid van het Committee on Budgetary Control zeer scherpe kritiek uitte op het wanbeheer van EU-geld en dat ze nu Lehne verdedigt. De marsorders van links zijn blijkbaar om te schieten op de pianist. Of gooien ze beiden hun eigen ruiten in?

Baantjesmachine

De Europese Rekenkamer (ERK) in Luxemburg is één van de zeven hoofdorganen van de Europese Unie (naast de Europese Raad, de Europese Commissie, het Europees Parlement, het Europees Hof van Justitie en de Europese Centrale Bank). Volgens de Europese verdragen moet de Rekenkamer als extern controleur het financieel beheer van de EU verbeteren. Ook moet ze informeren over het gebruik of misbruik van de EU-middelen. Wat dat betreft is de Rekenkamer vergelijkbaar met het Belgische Rekenhof in België of Audit Vlaanderen.

Op zich is de Rekenkamer ook vooral een baantjesmachine voor gesjeesde politici. Met een riant salaris van circa 16.000 euro per maand en tal van onkostenvergoedingen, chauffeur enzovoort zijn de zitjes erg gegeerd. Ondanks de zware verantwoordelijkheid beschikken van deze ‘auditeurs’ er amper acht over een financiële of economische opleiding. De meeste zijn voormalige politici en dus meestal juristen. Het Belgische lid Annemie Turtelboom is een advocate en politica (Open Vld en ex-CVP). Zij volgde partijgenoot Karel Pinxten (eveneens een overloper van CVP naar Open Vld) op. Die werd ondertussen zeer mild gestraft wegens jarenlang misbruik van EU-geld en fraude in zijn functie als Europees auditeur.

Die controlefunctie van de Rekenkamer moet de burger dus ook niet te serieus nemen. Het werk bestaat vooral uit steekproeven. Bij zorgbarende vondsten krijgen de Europese Commissie of andere betrokken EU-instellingen de kans zaken recht te zetten. Slechts in zeer uitzonderlijke gevallen geeft de Rekenkamer dossiers door aan het fraudebestrijdingsagentschap Olaf. Dat klasseert dan meer de helft verticaal. Met amper zes vervolgde fraudegevallen in 2020 is het aantal scalpen dat de fraudejagers kunnen tonen dan ook zeer mager. Voor het Hof van Justitie van de EU komt een dossier quasi nooit.

Betrouwbaarheidsverklaring

Toch is elk jaarverslag keer op keer een zeer diplomatische noodkreet. Het loopt immers steeds meer fout en controle wordt steeds moeilijker. De Rekenkamer publiceert een jaarverslag over haar controles van de bestedingen van het EU-budget. Deze controle vormt de basis van een zogenaamde ‘betrouwbaarheidsverklaring’. Die moet de Rekenkamer voorleggen aan het Europees Parlement en de Europese Raad. Die diplomatische toon is ook de reden dat de vernietigende kritiek op de besteding van de EU-begroting nauwelijks doordringt tot de pers. En al zeker niet tot de betrokken EU-ambtenaren en politici. Onder de nauwgezette Duitse leiding zagen de auditeurs al jaren een tsunami van fraude en misbruiken opkomen naarmate steeds meer posten in de EU-begroting een hoog risico qua fraude en corruptie krijgen (van 53% naar 59% in 2020).

Dat hoog risico is vooral te bespeuren bij vage, niet-persoonsgebonden subsidies. Waar steun aan een boer zeer nauw te controleren valt, is subsidie voor vergroening, digitalisering of coronaherstelsteun moeilijk te verifiëren. Vooral double dipping (meermaals subsidie voor hetzelfde ontvangen via verschillende fondsen), spookwerknemers en dergelijke worden schier onmogelijk te checken.

Cohesiefondsen

Op 23 november bracht de Rekenkamer een vernietigend speciaal rapport uit over de Cohesiefondsen. Die gebruikte de Europese Commissie om steun te verlenen aan arme lidstaten. De Europese Commissie zou de lidstaten onvoldoende controleren. Ze zou EU-geld uitdelen op basis van foute of valse gegevens. In het verslag van de Rekenkamer valt op dat de lezer nergens kan vaststellen of dit nu moedwillig of per ongeluk gebeurt. De lezer kan enkel noteren dat het systematisch gebeurt. De Rekenkamer hoedt zich dus heel erg om niet te hard de Europese Commissie en de betrokken lidstaten aan te klagen.

Dit laatste was een gemiste kans. De Rekenkamer komt te weinig in de media (op 26/10 verscheen overal de herverpakte Belga-versie van het officiële persbericht). Dankzij de corruptie en misbruiken door Pinxten haalde de ERK wel de media. En toevallig ook een keertje in het Laatste Nieuws. Daar mocht de politiek benoemde liberale politica Annemie Turtelboom het jaarverslag toelichten. Dit deed ze zeer selectief. Ze wees vooral op iets dat al jaren een klucht is. Namelijk ‘de absorptie van Europese structuur- en investeringsfondsen’.

Ongebruikte subsidies

Dit verhaal werd door Doorbraak al bij het vorige jaarverslag gerapporteerd. Het gaat over het feit dat subsidies niet uitgedeeld raken. En dat de Belgische overheden (dus ook de bevoegde gewesten) het geld niet uitgedeeld krijgen. Eind 2020 moest nog steeds 209 miljard euro uit deze fondsen (45 procent van het totale bedrag) effectief besteed worden. Zo zou België eind 2020 nog maar 49 procent van de toegewezen fondsen hebben ‘geabsorbeerd’. Ergens staat dus 1,37 miljard euro steun te beschimmelen. Voor de meerjarenbegroting van 2021 tot 2027 zijn de uit te delen subsidies uit het Europese relancefonds nog veel groter.

‘Het zou de moeite lonen dat België onderzoekt hoe het komt dat er zoveel geld beschikbaar is dat nog niet is gebruikt’, verklaarde Turtelboom aan Het Laatste Nieuws. ‘Het is goed om geld te hebben, maar het is nog een andere zaak om het snel en intelligent uit te geven’. Na dit verplichte beetje media-aandacht van de huiskrant van Open Vld bleef het oorverdovend stil over de slapende miljarden EU-geld.

Graaicultuur

Klaus-Heiner Lehne is echter via persberichten en via steeds frequentere media-optredens in Duitsland wel te horen. ‘Gezien de grote uitdagingen die ons wachten, moeten we nog meer waken over de financiële soliditeit van de EU’. Lehne noemde het uitgeven van gemeenschappelijke EU-openbare schulden een ‘major shift in EU finances’ die toch een staartje zou moeten krijgen in ‘een vanzelfsprekende nood voor effectieve controles van hoe EU-geld wordt uitgegeven, en of de beoogde resultaten ook worden bereikt’. Markant was dat HLN enkel de eerste voorgekauwde quote van Lehne publiceerde en niet de kritische gevolgtrekking.

Nu wordt Lehne dus beschuldigd van dezelfde misbruiken waar Pinxten mee door de mand viel jaren geleden. Met zijn belastingvrij voorzittersloon van 24.000 euro per maand en 3000 euro forfaitaire woonkosten zou hij volgens de Oostenrijkse krant Der Standard toch nog gefoefeld hebben met zijn domicilie, dienstwagen, tankkaart en onkostennota’s voor gesprekken met medewerkers. Net als Pinxten zou hij niet onafhankelijk optreden en nog steeds politiek zeer actief zijn binnen de CDU. Veel van Pinxtens valselijk ingediende horecakosten hingen ook samen met evenementen van Open Vld. Het Europees Parlement zou de ‘brievenbuswoning’ van Lehne in Luxemburg gecontroleerd hebben. Via de Oostenrijkse socialisten van SPÖ lekte dit onderzoek naar de pers toen Lehne iets te kritisch werd. Europarlementariër en vriendin van Lehne Hohlmeier gaf al aan dat veel van de beschuldigingen vals bleken na verificatie.

Los van het feit of de bedrijfscultuur bij de Europese Rekenkamer (ERK) nog steeds die van schaamteloze zelfbediening en graaicultuur is, los van het feit dat de beschadiging van Lehne en dus de Rekenkamer als instituut een politieke afrekening lijkt, los van dit alles blijft wel de vaststelling dat de Rekenkamer jaar na jaar waarschuwt dat EU-geld moeilijker te controleren valt en dat grootschalige fraude met EU-middelen steeds gemakkelijker en dus plausibeler wordt.

Franz Joseph Strauss

EU-budget steeds fraudegevoeliger