Verantwoordelijkheidszin al dan niet is de rode draad door twee gloednieuwe films, een Duitse historische spionagefilm en een doldwaze Vlaamse dollemansrit. Vanaf deze week allebei in de bioscoop te zien.

Doodernstig

Stasi-kapitein Werner Teske was de laatste gevangene die eind juni 1981 in het communistische Oost-Duitsland (DDR) werd geëxecuteerd wegens hoogverraad. Op dat schrijnende, waargebeurde verhaal is de groezelige, want in lelijke kleuren gefilmde, spionagethriller Nahschuss/The Last Execution ( ***, vanaf deze week in de bioscoop) geïnspireerd. De Duitse cineaste Franziska Stunkel evoceert uitstekend – het is pas haar tweede film – de naargeestige sfeer van wantrouwen en achterdocht in de DDR van de jaren ‘70 en ‘80, de laatste jaren van de Koude Oorlog.

1980. Oost-Berlijn. Franz Walter (een puik acterende Lars Eidinger) kan zijn geluk niet op. Hij is tot over zijn oren verliefd op Corina. Er zijn trouwplannen en hij mag een jaar lang naar Afrika voor een antropologisch onderzoek nadat hij afstudeert aan de Humboldt universiteit. Net voor de afreis wordt hij evenwel in laatste instantie haastig van het vliegtuig geplukt. Met zoveel woorden wordt hem duidelijk gemaakt dat hij een leerstoel wetenschappen aangeboden krijgt. Een hoogst aantrekkelijke job met niets dan voordelen, inclusief een ruim appartement. Een en ander blijkt evenwel slechts een handige list om Franz te kunnen inlijven bij de Stasi, de geheime politie van het Ministerie voor Staatsveiligheid. Van les geven komt niets in huis.

Pure intimidatie

Al meteen wordt Franz op pad gestuurd om Horst Langveld te schaduwen, een Oost-Duitse voetballer, actief in de West-Duitse competitie. De vrouw van Langveld is in de DDR moeten achterblijven om vluchten uit te sluiten. Franz Walters missies – tenminste wat ze van hem eisen – worden alsmaar driester en meedogenlozer met alle nefaste, zelfs dodelijke gevolgen vandien. Franz wordt er depressief van. Wat hij aanricht kan hij onmogelijk nog langer in overeenstemming brengen met zijn geweten. Gewoon uit dienst gaan is uitgesloten: eens spion, altijd spion!

Wat volgt is pure intimidatie. Walter voelt zich bedreigd en besluit samen met zijn vriendin te vluchten, weg uit de DDR. Maar het duo wordt onderschept en voor een rechtbank gesleept. Een schijnproces volgt. Nahschuss is ijzingwekkend juist gereconstrueerd, tot en met de interieurs. Je voelt als het ware permanent de helse sfeer van paranoia, het nare gevoel altijd en overal te worden gevolgd, achtervolgd.

Jafar Panahi

Jafar Panahi

Zowel het Filmfestival van Cannes als dat van Berlijn hebben de Iraanse autoriteiten de onmiddellijke vrijlating gevraagd van de cineasten Mohammad Rasoulof, Mostafa Aleahmad en Jafar Panahi. Omdat ze hadden geprotesteerd tegen het geweld dat tegen burgers in Iran wordt gebruikt, werden zij aangehouden en opgesloten in de gevangenis. Waar precies is niet bekend.

Rasoulof heeft sinds 2017 en zijn bijzonder knappe film Een integer man een aanklacht tegen corruptie en machtsmisbruik in Iran, huisarrest en mag ook geen films meer maken. Jafar Panahi, heeft al ruim tien jaar huisarrest en een beroepsverbod. Zijn eerste film, het sprookjesachtige De witte ballon, dateert van 1995 en werd gevolgd door De spiegel.

De cirkel – verboden in Iran – waarin een aantal vrouwen werden gevolgd, had het over de penibele situatie van vrouwen in dat land. In 2006 maakte hij een (ook in Iran verboden) komedie over vrouwen die niettegenstaande het verbod toch een voetbalmatch willen bijwonen. Deze films leverden hem een huisarrest op en het verbod om nog films te maken. Alsof filmmakers zoals de Luikse broers Dardenne en de Brit Ken Loach zouden worden aangeklaagd omdat ze wantoestanden in eigen land aanklagen.

Het belette Panahi niet om in die omstandigheden te blijven filmen. Mooiste voorbeeld was zijn film Taxi Teheran in 2015: het alledaagse leven in Teheran, geobserveerd vanuit een taxi en zijn talloze passagiers. Panahi was in 2009, al gearresteerd omdat hij een ceremonie had bijgewoond ter ere van een vrouw die tijdens een manifestatie om het leven was gekomen. Panahi riskeert nu een gevangenisstraf van zes jaar.

Over de top

Voor puur filmplezier moet je dezer dagen naar een Vlaamse film H4Z4RD, (***, vanaf deze week in de bioscoop), de tweede film van Jonas Govaerts. Het scenario, een eerste versie van Interior Car, kreeg Govaerts zomaar cadeau van een Amerikaanse vriend Trent Haaga. Eerste (opmerkelijke) zin: ‘De camera verlaat de auto niet.’

Samen met Stef Lernous, het veelzijdige artistieke brein achter het olijke theatergezelschap Abattoir ferme, werd het vrij eenvoudige verhaal herschreven tot een humoreske fantasy, een rollercoaster van een film, op het ritme van trancemuziek van de jaren ‘90!

Noah Hazard ( een onverstoorbare Dimitri dj Vegas alias bezorgde vaderfiguur, min of meer) is de trotse bezitter – zeg niet chauffeur maar ‘driver’ – van een opgepimpte goudkleurige Lexus met een verpersoonlijkte nummerplaat H4Z4RD. De film start volgas wanneer hij zijn vrouw ‘s morgens belooft hun dochtertje Zita naar school te brengen en haar keurig op tijd, om half vier opnieuw te gaan ophalen.

Intussen moet hij met zijn neef, bajesklant, mafketel en gangsta rapper Carlos, nog snel ‘een jobke’ doen. Wat volgt is een doldwaze dollemansrit door Antwerpen – tot en met een poging om door de voetgangerstunnel te razen! Carlos, een rol op het lijf geschreven van Jeroen Perceval, is nog zotter dan zot, totaal geflipt. Zoals wel meer personages in het zalige vertelseltje waarin niets onmogelijk lijkt en waarbij we de hele tijd in de Lexus blijven.

Het hele gezelschap veegt vrolijk de voeten aan politiek correcte issues, dolt met alles en iedereen, niet in de laatste plaats ook met zichzelf. Los Angeles uit het oorspronkelijke verhaal werd Antwerpen en voorts: geef je over aan onder meer het spookverhaal ‘De achturenhond die Antwerpen onveilig maakt‘. En weet dat ongeveer alles – maar dan ook echt wel alles – uit de hand loopt.

Franziska Stunkel

Een bloedernstige spionagefilm en een mafketel van een (Vlaamse) film deze week