Consternatie in Straatsburg. Alweer een botsing tussen het enige rechtstreeks verkozen orgaan, het parlement, en de eigengereide Europese Commissie. Aanleiding was het standpunt van de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlands Beleid, Josep Borrell, over de rechtsstaat in Rwanda. Na de veroordeling in een schertsproces van de ontvoerde Belgische onderdaan Paul Rusesabagina tot 25 jaar voor vermeende terreur, meende Borrell te moeten aanstippen dat de veroordeelde recht heeft op hoger beroep.

Twijfel over rechtsgang

Dat was al volledig ontkracht door een resolutie die door verkozenen van vier grote Belgische partijen (N-VA, CD&V, Open Vld en sp.a) samen was ingediend. Tom Vandenkendelaere (EVP) sprak zelfs ongewoon harde taal: ‘De EU moet alle schroom en terughoudendheid tegenover Rwanda afleggen. De strafmaat verergert nog het gedane onrecht. Wij eisen de onmiddellijke vrijlating en repatriëring van deze Belgische onderdaan’.

Het werd nog erger toen Europees Commissaris Stella Kyriakides voor Voedselveiligheid het standpunt van de afwezige Borrell losjes debiteerde: ‘We weten wel dat er twijfels bestaan over de rechtsgang, de bijstand van advocaten, de voorgelegde documenten, de voorbereidingstijd. Maar Rwanda heeft zich erg ingespannen om die euvels weg te werken. En vergeet toch niet dat er ernstige beschuldigingen tegen de beklaagde zijn ingebracht. Heel wat bewijzen zijn gebeurd in samenwerking met de aanklagers in een lidstaat’. Lees: België.

Schijnproces

Dat liet Kathleen Van Brempt (S&D) niet zomaar blauwblauw. ‘In februari namen we een eerste resolutie aan die de ontvoering van Rusesabagina en zijn foltering scherp veroordeelde. Nu is er overduidelijk een schijnproces gevoerd. Ook Britten en Amerikanen bevestigen dat. Bekentenissen zijn afgedwongen zonder rechtsbijstand, hij mocht zijn eigen pleiters niet kiezen, de verdediging kon pas drie dagen voor het geding in Kigali het dossier van ruim 3.000 bladzijden inzien. Alle grondrechten zijn geschonden’. En zijn Belgische advocaat Vincent Lurquin werd half augustus zelfs uitgewezen.

Gemor ook op de persbanken. ‘Een tweede doorgestoken proces wordt hier gedaan’, klonk het. Want niet alleen heeft Rusesabagina bij het uitbreken van de volkenmoord (1994) in zijn befaamde hotel ‘Mille Collines’ 1.268 mensenlevens gered, hij heeft niet alleen een Belgisch paspoort en een permanente verblijfsvergunning in de VS, hij hamerde ook op mensenrechten en vrije meningsuiting. Dat zat president Kagame erg hoog. Hij laat tegenstanders volgen met de beruchte Israëlische spionagesoftware Pegasus. En deinst niet terug voor afschrikking en kidnapping.

Europa

Rusesabagina was eerder al in Brussel van de weg gereden, herhaaldelijk door inbrekers bezocht, en door een Burundese priester in de val gelokt en geblinddoekt afgevoerd met een omgekocht Grieks privévliegtuig. Het gezin van de Rwandees klaagt dat de ‘president van Europa’, Charles Michel, nooit antwoordde op hun vragen over zijn lot en gezondheidstoestand. Rusesabagina heeft als kankerpatiënt geneesmiddelen nodig en heeft ook een hartkwaal.

Opvallend discreet zijn de Fransen. Logisch, want zij zetten Rwandese soldaten in om de islamitische opstand in Madagaskar te beteugelen. Met de nakende presidentsverkiezingen en het Europese voorzitterschap de eerste helft van 2022 wil Parijs zich niet verbranden. Maar daar heeft het EP geen begrip voor. Dat de man 300.000 euro zou doorgesluisd hebben naar het opstandige FNL en mee verantwoordelijk is voor drie terreuraanslagen in Rwanda is nooit aangetoond, en allicht gefabriceerd.

Toch blijft de Unie ontwikkelingsgeld pompen in Rwanda. In juni 2020 maakte de EU de laatste schijf van 36,5 miljoen euro vrij voor het meerjarenplan VISION 2050. Ook zijn de gesprekken opgestart voor de periode 2021-2027. Tegelijk verscheen een zeer kritisch jaarrapport over mensenrechten en democratie. Daarin stelt de Unie dat journalisten niet vrijuit kunnen schrijven, ja tot zelfcensuur overgaan; dat het recht op vereniging stuit op een ambtelijke doolhof; dat de behandeling van gevangenen mensonterend is; dat voorhechtenis onaanvaardbaar lang kan duren; dat er teveel onverklaarbare verdwijningen zijn.

Blaam

Het overtuigde het Europees des te meer om actie te eisen. Rwanda overtreedt alle internationale en Afrikaanse rechtsregels (met name de Overeenkomst van Cotonou over de mensenrechten), en is daarom niet geschikt om de tweede ministeriële bijeenkomst tussen de Afrikaanse Unie en de EU over twee weken te organiseren. Eerst moet Rusesabagina onmiddellijk vrijkomen, desnoods op humanitaire gronden, betoogde Hilde Vautmans (Renew). Assita Kanko (ECR) gaf de Belgische regering een veeg uit de pan: Brussel legde zich opvallend snel neer bij Rwandese weigering om consulaire bijstand te kunnen geven.

De stemming was een blaam voor Raad en Commissie: liefst 660 leden steunden de resolutie, amper twaalf leden onthielden zich (onder wie Frédérique Ries en Olivier Chastel, beiden MR, ongetwijfeld om Michel én justitiecommissaris Didier Reynders uit de wind te zetten), twee stemden tegen: Norbert Neusel (S&D) drukte allicht op het verkeerde knopje (hij gaf geen antwoord op mijn vragen), en de onvermijdelijke uiterst rechtse querulant Marcel de Graaff uit Nederland. Die had het allicht niet begrepen.

Frédérique Ries

EU spijkert Rwanda aan de schandpaal voor politieke justitie