Klimaatactivisten verstoorden de opening van het academiejaar in Heidelberg. Ze spoten oranje verf op het beeld van Pallas Athena boven de ingang van het hoofdgebouw van de universiteit.

Ontzetting alom toen twee klimaatactivisten van ‘Die letzte Generation’ maandagmorgen (16 oktober) met gemodificeerde brandblussers de gevel van het hoofdgebouw van de beroemde en eerbiedwaardige Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg te lijf gingen. Boven de ingang prijkt het opschrift ‘Dem lebendigen Geist’ – wat zoveel betekent als ‘gewijd aan de geest die vol leven is’ – en hangt het beeld van Pallas Athena, de godin van de wijsheid. Zowel die tekst als het beeld verdwenen onder een ontsierende laag oranje verf.

Protest

Na het Brandenburger Tor in Berlijn was nu een ander icoon uit de Duitse cultuurgeschiedenis aan de beurt om besmeurd te worden door klimaatactivisten (of ‘klimaatterroristen’ zoals ze in minder objectieve analyses zouden genoemd worden). Hun argumentatie luidt als volgt: ‘Was ist gute Bildung wert auf einem Planeten ohne Wasser und Essen?’ (’Wat is goede vorming waard op een planeet zonder water en eten?’).

Frauke Melchior, rector van de universiteit, reageerde hierop met de nuchterheid die kenmerkend is voor de biochemicus die zij is: ‘Protest is begrijpelijk, maar belangrijker is het zoeken naar oplossingen’.

Hakenkruis

Het cynische aan het hele verhaal is dat het niet de eerste keer is dat de Pallas Athena van Heidelberg het hard te verduren krijgt. Ten tijde van het Derde Rijk vervingen de nationaalsocialisten haar beeld door de ‘Rijkskadelaar met hakenkruis’ en werd het opschrift veranderd in ‘Dem deutschen Geist’ (‘Gewijd aan de Duitse geest’). De man van wie de oorspronkelijke bewoordingen ‘Dem lebendigen Geist’ stamden, was twee jaar voor hun machtsovername gestorven. Indien hij nog in leven zou geweest zijn, had professor Germaanse filologie Friedrich Gundolf (1860-1931) als jood een weinig benijdenswaardig lot gekend. Het had de nationaalsocialisten weinig kunnen schelen dat Gundolf een van de meest gerenommeerde germanisten van Duitsland was.

Een pikant detail is dat Joseph Goebbels, de latere Reichspropagandaminister van het Derde Rijk, tijdens zijn studies Germaanse filologie in Heidelberg in het begin van de jaren ’20 vergeefs Gundolf verzocht had om bij hem te mogen doctoreren. Goebbels had zich nog niet als antisemiet gemanifesteerd en hield er als Duits-nationalist linkse opvattingen op na.

Geesteswetenschap

De spreuk ‘Dem lebendigen Geist’ paste volkomen bij de opvattingen van Gundolf over de literatuurwetenschap als een geesteswetenschappelijk georiënteerde discipline, die een dichter ‘lebensphilosophisch’ wilde benaderen. Gundolf schreef bekende werken als Shakespeare und der deutsche Geist (1911) en Goethe (1916). Zijn boeken verschenen bij Bondi Verlag, de uitgeverij die ook de Blätter für die Kunst van de beroemde dichter Stefan George uitbracht. Gundolf behoorde net zoals Claus Graf Schenk von Stauffenberg, de latere aanslagpleger op Hitler, tot de ‘Stefan-George-Kreis’, de legendarische kring die de esoterische dichter rond zich had gevormd.

‘Dem lebendigen Geist’ is dus wel degelijk een spreuk die heel wat cultuurgeschiedenis uitademt. Die woorden symboliseren dan ook het grote belang dat de Duitstalige cultuurwereld hecht aan vorming en dieper inzicht, kortom aan de ‘Geist’ als dragend principe ervan. Wat de activisten van ‘Die letzte Generation’ uitgespookt hebben, is niet meer en niet minder dan een barbaarse daad die bovendien boze herinneringen wekt.

Friedrich Gundolf

Klimaatactivisten tegen de ‘godin van de wijsheid’