Bauke Geersing kan het weten. Deze jurist was eerst hoofd Juridische Zaken en daarna directeur van de NOS, de Nederlandse radio en televisie. Zijn jongste boek gaat over het militaire aspect van de Nederlandse dekolonisatie van Indonesië. Ook hierin is hij deskundig, want opgeleid aan de Koninklijke Militaire Academie in Breda.

Kolonie

Indonesië heette vroeger Nederlands-Indië. Wanneer en hoe werd het een Nederlandse kolonie?

‘De Indische archipel werd gaandeweg een Nederlandse kolonie vanaf 1816. Bij het Verdrag van Londen van 1814 kreeg Nederland de koloniën terug die prins Willem V bijna twintig jaar eerder aan de zorg van Engeland had toevertrouwd. Het Congres van Wenen bevestigde dit in 1815. Nederland participeerde in de competitie tussen Europese mogendheden die actief waren in het imperialisme in dit deel van de wereld. Door middel van gewapende strijd, samenwerking met lokale vorsten, het opbouwen van een eigen bestuursapparaat, het Koninklijk Indische Leger (het latere Koninklijk Nederlands-Indische Leger KNIL, db) en een justitiële keten, ontstond Nederlands-Indië.’

Wetenschappelijke geschiedschrijving en morele betrokkenheid sluiten elkaar uit, schrijft u. Waarom?

‘Morele betrokkenheid wijst op een zich gebonden voelen aan een bepaald moreel belang. Dat leidt er onvermijdelijk toe dat aan bepaalde actoren een hogere morele waarde wordt toegekend. Volgens de Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit (2018) is er dan sprake van ‘buiten-wetenschappelijke overwegingen’.’

‘Het integriteitsprincipe ‘Onafhankelijkheid’ vereist dat een dergelijke voorkeur niet wordt gemaakt. Het dient te gaan om evenwichtige afwegingen van ook alternatieve verklaringen en opvattingen. Onpartijdigheid is het uitgangspunt. Als morele betrokkenheid in feite ‘morele verontwaardiging’ blijkt te zijn, dat in de publicatie Krijgsgeweld en Kolonie van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) als ‘gewelddadig kolonialisme’ wordt aangeduid, is er sprake van een confirmation bias (voorkeur voor bevestiging). Die heeft tot gevolg dat er wordt gezocht naar de bevestiging van een ingenomen moreel standpunt. Dat is niet in overeenstemming met de vijf principes van wetenschappelijke geschiedschrijving.’

Generaal Spoor

‘Een voorbeeld van deze morele betrokkenheid is het boek van Rémy Limpach, De brandende kampongs van Generaal Spoor (2016). In dat boek stelt hij bewust de donkere kanten van het militaire optreden en het ‘extreme geweld’ van de Nederlandse militairen centraal. Zijn argument is dat dit nodig is om de complexe kwestie van het massageweld te belichten. Waarom dat nodig zou zijn, legt hij niet uit. Wetenschappelijke geschiedschrijving gaat echter over feiten, context en duiding.’

‘Limpach kiest voor een moreel uitgangspunt en zoekt vervolgens bijpassende bronnen voor de bevestiging ervan. In 2017 bevestigde hij dat zijn centrale begrippen niet optimaal zijn en zijn systeem om ‘militaire noodzaak’ vast te stellen niet is uitgewerkt. Zo’n systeem is dan niet toepasbaar.’

‘Deze confirmation bias van Limpach leidt tot een beschrijving van kapitein Westerling en de Zuid-Celebes-affaire die wordt gekenmerkt door: feiten zijn niet op een rij, belangrijke primaire bronnen ontbreken, manipulatie van gegevens uit primaire bronnen, schromelijk overdrijven, choqueren, paranoia en ongepaste vergelijkingen.’

‘Om het optreden van de Nederlandse militairen ‘de brandende kampongs van Generaal Spoor’ te noemen is een belediging van die generaal en zijn manschappen. Op initiatief van de uitgever is uit de titel van de verkorte editie van Limpach’s boek ‘van Generaal Spoor’ verwijderd. Het boek van Limpach uit 2016 is er een voorbeeld van dat morele betrokkenheid en wetenschappelijke geschiedschrijving elkaar uitsluiten.’

Het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) publiceerde Krijgsgeweld en Kolonie – Opkomst en ondergang van Nederland als koloniale mogendheid. 1816-2010. Is dat NIMH een overheidsinstelling?

‘Het Nederlands Instituut Militaire Historie (NIMH) is een onderdeel van het ministerie van Defensie: een overheidsorganisatie. Het wordt door de minister van Defensie aangemerkt als een inhoudelijk instituut dat wetenschappelijk onderzoek uitvoert op het gebied van militaire historie. Het ministerie van Defensie heeft daarom geen bemoeienis met de inhoud of kwaliteit van het werk en de publicaties van het NIMH, aldus de minister van Defensie.’

Smaad

U spreekt van smaad, laster, leugens, geschiedenisvervalsing. Hoezo?

‘Smaad is het moedwillig zwartmaken van personen. Laster is iemand moedwillig beschuldigen van een onwaar feit. Een leugen is het bewust uiten van onwaarheid. Geschiedvervalsing is bewust een onjuiste voorstelling van zaken geven van de geschiedenis. Kapitein Raymond Westerling en de Zuid-Celebes-affaire [een contraguerrillaoperatie op dit Indonesische eiland, nvdr] is vier keer onderzocht: door de commissie-Enthoven (1948), de auditeur-militair Paardekooper (1949), de commissie-Van Rij/Stam (1954) en de Excessennota (1969). In al deze gevallen werd Westerling niet schuldig bevonden aan een militair exces, noch aan oorlogsmisdaden. Recent wetenschappelijk onderzoek bevestigt dat inzicht.’

‘De auteurs van de NIMH-uitgave zijn daarvan op de hoogte. Als dan desondanks wordt geschreven dat Westerling extremer optrad dan de verantwoordelijken voor de ‘rood-witte-terreur’ [van Soekarno en de zijnen] en hij schuldig is aan een militair exces, ja zelfs dat hij de leider was van een doodseskader, dan is er sprake van laster, leugens en geschiedvervalsing.‘

Leugen

‘Als in de NIMH-publicatie wordt uitgegaan van 17 augustus 1945 als de onafhankelijkheidsdatum voor de Republiek Indonesië, terwijl vaststaat dat op 27 december 1949 Nederland de soevereiniteit over Nederlands-Indië overdroeg aan de Verenigde Staten van Indonesië, en Soekarno op 17 augustus 1950 de Republiek Indonesië proclameerde, dan is er sprake van een leugen.’

‘Als wordt beweerd dat de zogenoemde deelstatenpolitiek slechts ‘verdeel en heers’ was, terwijl er brede steun was voor die aanpak en het republikeinse bewind op Java en Sumatra van Soekarno c.s. daar tegen was omdat hij de macht van Nederland over Nederlands-Indië wilde overnemen, dan is er sprake van geschiedvervalsing. Als uit betrouwbare bronnen blijkt dat het beleid van de Nederlandse legerleiding bestond uit zorgen voor rust, orde en herstel van de economie — ook ten bate van de bevolking —, de voedselsituatie van de bevolking herstellen en de gezondheidssituatie van de lokale bevolking verbeteren, en er dan in de NIMH-bijdrage wordt beweerd dat er in feite sprake was van manipulatief beleid en de wortel die de bevolking werd voorgehouden klein was en de stok waarmee ze werden geslagen groot, dan is dat bewust onwaarheden debiteren en geschiedvervalsing.’

Rood-witte terreur

‘Als het militaire optreden van Nederland in het belachelijke wordt getrokken en de wrede ‘rood-witte-terreur’ en de tactiek van de verschroeide aarde wordt verheerlijkt in de NIMH-bijdrage, dan is dat geschiedvervalsing. Temeer nu blijkt dat zelfs van Indonesische kant na afloop blijk werd gegeven van waardering voor het optreden van de Nederlandse militairen destijds.’

Wat is dan volgens u het reële bilan van de Nederlandse koloniale periode in Indonesië/Nederlands-Indië?

‘Het reële bilan van het Nederlandse optreden tijdens de dekolonisatie van Nederlands-Indië 1945-1950, is mijns inziens dat het beleid van de politieke leiding wordt gekenmerkt door soms provincialistische kortzichtige nationale partijpolitiek, waardoor kansen werden gemist. Het opportunistische optreden van republikeinse [Indonesische] kant werd onvoldoende doorzien. Dat kenmerkte zich door steeds wisselende posities innemen, machtspolitiek vanuit Java, forse demagogie en slim inspelen op de veranderende internationale verhoudingen.

De Nederlandse krijgsmacht heeft onder zeer moeilijke omstandigheden bijzondere resultaten behaald, ook in het belang van de bevolking, maar heeft zich ook schuldig gemaakt aan excessen, hetgeen onvermijdelijk in elk gewapend conflict voorkomt. Het is wel met ongeveer 600 hoge militaire dapperheidsonderscheidingen gewaardeerd door de Nederlandse regering.

Had Nederland een mandaat om Indonesië/Nederlands-Indië te besturen?

Op grond van de geallieerde besluitvorming tijdens de conferentie van Potsdam juli-augustus 1945, verkreeg Nederland het mandaat om Nederlands-Indië weer te besturen.

Wat moeten we weten over kapitein Raymond ‘Turk’ Westerling?

Over Westerling moeten we weten dat hij tijdens zijn optreden op Zuid-Celebes de bevolking bevrijdde van Soekarno’s ‘rood-witte-terreur’, duizenden mensen het leven heeft gered, daar een succesvolle contraguerrilla-actie heeft uitgevoerd en, hetgeen uitzonderlijk is, als vriend van de lokale bevolking afscheid nam, zich positief onderscheidde tegen de ‘rood-witte-terreur’, effectief opereerde op Java tot zijn dienstverlating, deelnam aan de zogenoemde Bandoeng-coup (1950) om de federatieve opbouw van de Verenigde Staten van Indonesië te redden en tientallen jaren is weggezet als de grootste oorlogsmisdadiger uit de Nederlandse geschiedenis. Geheel ten onrechte.

Zie https://boeken.doorbraak.be/p/de-nederlandse-krijgsmacht-tijdens-de-dekolonisatie-van-nederlands-indie-1945-1950-bauke-geersing/

generaal Simon Spoor

Dekolonisatie, geschiedvervalsing en ‘politiek correcte’ vooringenomenheid