Oekraïne beschouwt energiebedrijf Fluxys, dat voor 77 procent in handen is van de Belgische steden en gemeenten, voortaan als een sponsor van de Russische oorlogsinspanningen. Zowel het bedrijf, dat jaarlijks de overslag van miljarden kubieke meters Russisch lng-gas in de haven van Zeebrugge faciliteert, als de federale regering wassen de handen in onschuld.

Bijna twee jaar geleden, in maart 2022, beloofde de EU de Europese afhankelijkheid van Russisch gas zo snel mogelijk af te bouwen. Het besef groeide toen dat de EU het zich niet langer kon veroorloven om de Russische oorlogskas te blijven spijzen via de gasimport. De EU zou die invoer uiterlijk tegen 2027 afbouwen, klonk het toen, een strategie die overigens ook perfect kaderde in de klimaatagenda van deze Europese Commissie. Goed twee maanden geleden bevestigde EU-commissaris voor Energie Kadri Simson dit voornemen nogmaals in een commentaar aan Reuters. ‘We kunnen en moeten de Russische lng-export verminderen om deze volledig uit te faseren’, klonk het toen.

Volgens Oekraïne is het overgrote deel van het Russische lng dat in Zeebrugge aankomt helemaal niet voor de Europese markt bestemd

De ook internationaal behoorlijk gereputeerde Oekraïense ngo Razom We Stand (‘Samen staan we sterk’) bindt de kat sinds kort opnieuw de bel aan. Daarbij viseert de organisatie nadrukkelijk de cruciale rol die ons land blijft spelen in de aanvoer en overslag van Russisch lng, via de lng-terminal in Zeebrugge. Tot vandaag is er nochtans geen EU-embargo op Russisch gas, vanuit de overweging dat we daar in Europa zelf ook het slachtoffer van zouden worden. Maar volgens de Oekraïners – die zich daarvoor baseren op Amerikaans onderzoek – is het overgrote deel van het Russische lng dat in Zeebrugge aankomt helemaal niet voor de Europese markt bestemd. En dus gaat het Belgische argument dat die overslagactiviteiten noodzakelijk blijven met het oog op de Europese energievoorziening ook nog amper op.

Oorlogskas

Volgens Razom We Stand draagt ons land als een van de belangrijkste hubs voor lng-gas in Europa zo onrechtstreeks ook fors bij aan de Russische oorlogskas. Jaarlijks zouden de activiteiten in Zeebrugge de Russen 730 miljoen euro opleveren. De Oekraïners baseren zich hiervoor onder meer op data van het Amerikaanse onderzoeksinstituut Institute for Energy Economics and Financial Analysis (IEEFA). Dat becijferde dat minstens 21 procent van de 17,8 miljard kubieke meter Russisch vloeibaar aardgas die tussen januari en september van dit jaar naar de EU stroomde, vervolgens overgeladen werd op schepen die bestemd waren voor landen buiten de EU. Onder meer India, China en Japan. Volgens de IEEFA-analyse gebeurde ruim zeventig percent van alle Russische lng-overladingen in de EU vorig jaar in Zeebrugge.

De ngo roept nu op tot een totaal en permanent embargo op Russische fossiele brandstoffen, en vraagt een onmiddellijke stopzetting van alle investeringen in Russische olie- en gasbedrijven. ‘Een verbod op de invoer en de overslag van Russische lng in de haven van Zeebrugge zou daarbij al een belangrijke stap voorwaarts kunnen zijn’, klinkt het bij campagneverantwoordelijke Oleg Savitsky. ‘Maar tegelijk zou België, als nieuwe voorzitter van de EU-raad vanaf 1 januari, ook een voortrekkersrol kunnen spelen in een verbod voor álle EU-lidstaten.’

Het VK en Nederland, twee andere belangrijke spelers op die Europese markt, beslisten eerder wél al om de overslag van Russisch lng te verbieden.

Volwaardige schakel

Dat de haven van Zeebrugge, via de Fluxys-terminal, een belangrijke speler is in de aanvoer en overslag van Russisch vloeibaar aardgas is een understatement. Uit cijfers van de FOD Economie blijkt dat in de periode januari-september van dit jaar 53 procent van al het lng dat per tankschip in Zeebrugge aankwam, afkomstig was uit Rusland. Nog eens 33 procent kwam uit Qatar, 9 procent was afkomstig uit de VS.

Zeebrugge zette de voorbije jaren ook almaar zwaarder in op lng. In een persbericht van begin 2020 pakte Pascal De Buck, ceo van Fluxys, nog trots uit met de pas in gebruik genomen nieuwe lng-opslagtank in de terminal van Zeebrugge, die een capaciteit heeft van 180.000 kubieke meter . ‘Onze lng-diensten op de terminal in Zeebrugge maken energie met lage uitstoot beschikbaar. Ze openen ook de weg naar een onmiddellijk beschikbaar alternatief voor de scheepvaart en het vrachtverkeer om af te stappen van brandstoffen met een hoge uitstoot. Deze terminal is nu ook een volwaardige schakel in de logistieke keten voor de wereldwijde levering van lng vanuit Siberië. De scheepsoverslag is een belangrijke nieuwe bedrijfstak voor de haven van Zeebrugge’, klonk het toen.

Huurlingen

Volgens het contract dat Fluxys een aantal jaren geleden al afsloot met het Russische Yamal Trade – en dat nog loopt tot 2039 – kan er jaarlijks tot 8 miljoen ton lng worden overgeslagen op de terminal in Zeebrugge. Dat komt overeen met maximaal 214 lng-schepen extra per jaar die in Zeebrugge kunnen aanmeren.

Nu is Yamal Trade niet bepaald onbesproken. Het is een dochteronderneming van Novatek, een van Ruslands allergrootste energiebedrijven, en het exploiteert al een aantal jaren een enorme productie-installatie voor vloeibaar aardgas op het gelijknamige schiereiland in het noorden van Siberië. Novatek is op zijn beurt in handen van de Russische oligarchen Leonid Mikhelson en Gennady Timchenko, twee miljardairs die tot de inner circle van Poetin worden gerekend. Beiden staan op de Amerikaanse sanctielijst en worden er van beschuldigd betrokken te zijn bij de rekrutering van huurlingen voor de oorlog in Oekraïne.

Morgen, deel 2: Fluxys reageert: ‘We hebben geen controle over de herkomst of eindbestemming van LNG’

Gennady Timchenko

Hoe de Belgische gemeenten mee de Russische agressie financieren