De impact van de Russische inval in Oekraïne op het Belgische bedrijfsleven is veel groter dan wat je zou verwachten op basis van de relatief beperkte handelsrelaties tussen ons land enerzijds en Rusland of Oekraïne anderzijds. Dit is de voornaamste conclusie uit een grootschalige bevraging van de Nationale Bank bij ruim 2.400 Belgische bedrijven, uit alle mogelijke sectoren. Toch lijkt de consument voorlopig nog enigszins gespaard te blijven: in zowat alle sectoren rekenen de getroffen bedrijven maar een fractie van de extra kosten door aan hun klanten.

Een toch wel verrassende vaststelling om mee te openen: amper 0,7 procent van de bevraagde Belgische ondernemingen verkoopt rechtstreeks aan Rusland of Oekraïne. En zowat 1,6 procent van onze bedrijven hing, voordat deze oorlog uitbrak, voor de bevoorrading rechtstreeks af van Rusland of Oekraïne. De afhankelijkheid van de Belgische bedrijven van beide landen blijft dus behoorlijk beperkt, al verschilt die uiteraard sterk van sector tot sector. Zo voeren bedrijven actief in de landbouw, logistiek, voedselproductie of industriële productie gemiddeld veel meer handel met Rusland en Oekraïne. Ook grotere bedrijven delen over het algemeen een stuk zwaarder in de klappen.

Je zou dus verwachten dat die eerder beperkte blootstelling aan de oorlogvoerende partijen goed nieuws is, maar het verhaal is een stuk gecompliceerder en genuanceerder dan dat. Zo blijkt de oorlog in Oekraïne wél een zware impact te hebben op de bevoorradingsketens van onze bedrijven. In die mate zelfs dat het herstel daarvan na de rampzalige covidcrisis, dat sinds eind vorig jaar op gang was gekomen, intussen al volledig teniet is gedaan.

Het percentage bedrijven dat vandaag af te rekenen krijgt met sterk verstoorde toeleveringsketens ligt intussen opnieuw op het niveau van vorig najaar. En niet geheel verrassend zijn opnieuw vooral de landbouw, de industrie, de bouw en ook de horeca die in de klappen delen. ‘We kunnen natuurlijk niet volledig uitsluiten dat ook andere factoren, zoals de nieuwe golf van beperkende maatregelen en lockdowns in China, hierin een rol spelen’, klinkt het bij Geoffrey Minne, economist bij de Nationale Bank. ‘Toch wijzen deze cijfers er volgens ons op dat de negatieve economische impact van de oorlog én de sancties veel groter is dan de cijfers over de rechtstreekse handel met Oekraïne en Rusland doen vermoeden. Dit heeft natuurlijk alles te maken met de grote internationale verwevenheid van veel productieketens.’

Fors stijgende loonkost

Minstens even zorgwekkend als de slabakkende bevoorradingsketens, zijn de fors gestegen kosten waarmee onze bedrijven zich sinds het begin van de oorlog geconfronteerd zien. Dan gaat het onder meer over energie, vervoer en uiteraard de aankoop van grondstoffen of halffabricaten. Zowat een derde van de bevraagde bedrijven geeft aan dat die kosten de voorbije anderhalve maand met zomaar eventjes 50 procent gestegen zijn. Nog eens een derde signaleert een stijging met 20 tot 50 procent.

Opvallend is ook dat vrijwel geen enkele bedrijfstak hierbij gespaard blijft, al zijn het natuurlijk vooral de zeer energie-intensieve bedrijven die de grootste impact ondervinden. Indirect zorgt die stijging van de energiekosten ook voor een forste stijging van de loonkost bij de bedrijven. Door de stijgende energieprijs voor de consument bereikt de inflatie vandaag het hoogste peil in vele decennia, waardoor in ons land automatisch ook de lonen geïndexeerd worden.

De Nationale Bank stelde de bedrijven ook de vraag hoe groot de gecombineerde impact van de verstoorde aanvoerketens en de fors gestegen kosten nu is op hun totale business. ‘Globaal zien ze hierdoor vandaag al een daling met zomaar eventjes zeven procent van hun productie’, stelt Geert Langenus, hoofdeconoom bij de Nationale Bank. ‘Voor het hele jaar vrezen ze zelfs dat die productiedaling tot negen procent kan oplopen. Dit is echt enorm. Het wijst er bovendien ook op dat de meerderheid van de ondernemers vandaag ronduit pessimistisch is. Ze vrezen blijkbaar dat dit conflict nog een hele tijd zal blijven aanslepen, met alle economische gevolgen vandien.’

Van alle factoren die deels of gedeeltelijk aan de oorlog in Oekraïne kunnen worden toegewezen, blijkt de enorme stijging van de energieprijzen op dit moment het grootste probleem voor onze bedrijven. Niet geheel onlogisch maken vooral de wat grotere bedrijven zich in eerste instantie zorgen over de automatische indexering van de lonen.

Inflatiestijging vertraagt wellicht

Consumenten mogen dan al steen en been klagen over de forse stijging van de winkelprijzen – van brood over bouwmaterialen tot meubels – afgaande op de bevraging van de Nationale Bank blijft de impact van de oorlog op de consumentenprijzen momenteel nog relatief beperkt.

In haast alle sectoren trokken bedrijven de voorbije maanden hun verkoopprijzen effectief op, als antwoord op hun gestegen kosten. Maar tegelijk geeft 75 procent van de ondernemingen aan dat ze hun prijzen veel minder verhogen dan de kostenstijging waar ze zelf mee geconfronteerd worden. Met andere woorden: de kans is niet onbestaande dat er voor de consument nog flinke prijsverhogingen zitten aan te komen.

Toch had de Nationale Bank ook wat hoopvol nieuws voor de consument: hoofdeconoom Geert Langenus verwacht niet dat de spectaculaire stijging van de inflatie van de voorbije maanden zich zal blijven doorzetten. ‘Die inflatie wordt vandaag toch vooral gedreven door de ongeziene hausse van de energieprijzen. Zodra die externe factor afzwakt, verwachten we dat ook de inflatie geleidelijk zal terugvallen. Daar staat tegenover dat de algemene economische impact van de oorlog zich de komende maanden ongetwijfeld nog een stuk sterker zal laten voelen. Voor het eerste kwartaal van dit jaar komen we wellicht nog uit op een lichte economische groei, maar het tweede kwartaal oogt al een stuk minder rooskleurig. Zoals de kaarten nu liggen, zouden we dan in het najaar opnieuw op een zeer langzaam herstel kunnen afstevenen.”

Geoffrey Minne

Belgische bedrijven delen door oorlog stevig in de klappen