Het was een merkwaardige week. Miljardair Oesmanov deed weer eens van zich horen door zijn gelijk te halen voor de Duitse rechter, Duitsland sloot Russische consulaten als reactie op een reactie, en drones richtten niet alleen in Kiev maar ook in Moskou schade aan.

Beheerder van geldstromen

Al direct na het begin van de invasie plaatste de EU Alisjer Oesmanov op haar sanctielijst als een van de machtigste zakenlieden die in nauwe verbinding met Vladimir Poetin zouden staan. Als reden voor de persoonlijke sancties verklaarde ze onder andere dat de 69-jarige miljardair ‘de geldstromen van de Russische elite zou beheren’. Ook publiceerde de door hem al in 2006 gekochte krant Kommersant — die voorheen als liberaal en objectief gold — een fel anti-Oekraïens artikel door Dmitri Medvedjev. Een ‘propagandistisch stuk’ dat volgens EU-ambtenaren de basis zou hebben gelegd voor de latere oorlogshandelingen.

In Duitsland raakte de Russisch-Oezbeekse oligarch, net als in het Verenigd Koninkrijk, in het vizier van justitie wegens belastingontduiking, sancties en het witwassen van geld. Wat de laatste beschuldiging betreft, vierde de miljardair nu een kleine overwinning voor de Duitse rechtbank. Zijn door de Oezbeekse overheid betaalde Duitse topadvocaten konden de rechter ervan overtuigen dat de verdenking niet voldoende was om de bijbehorende huiszoekingen in de zomer van 2022 te rechtvaardigen. Het Landgericht verklaarde de huiszoekingsbevelen voor Oesmanovs vier villa’s in Rottach-Egern aan de Beierse Tegernsee en zijn jacht voor onrechtmatig.

Een zakenman uit de Russische Federatie

Op aanvraag over verdere details omtrent de zaak tegen Alisjer Oesmanov antwoordde Georg Ungefuk, leider van het persbureau van het Duitse Openbaar Ministerie tegenover Doorbraak: ‘Ik kan u meedelen dat het Landgericht van Frankfurt bevelen tot huiszoeking tegen een zakenman uit de Russische Federatie heeft ingetrokken die eerder door het Amtsgericht waren besloten… Tegen beslissingen van het Landgericht kan niet worden geprocedeerd. De intrekking van de huiszoekingsbevelen staat echter niet gelijk aan stopzetting van het onderzoek. Het Landgericht heeft bovendien uitdrukkelijk verklaard dat er geen verbod is op het gebruik van bewijsmateriaal dat tijdens de huiszoeking is verkregen, dit blijft verder beschikbaar voor het lopende onderzoek.’

Parallel met Navalny?

Een inmenging van bovenaf — door het internationale karakter van de zaak of wellicht zelfs vanwege het economisch gewicht van de aangeklaagde — ontkende het Openbaar Ministerie. ‘Ik ben niet op de hoogte van een aanbeveling van het ministerie van Buitenlandse Zaken in deze kwestie. Het Openbaar Ministerie van de deelstaat Hessen werkt onafhankelijk en op basis van het geldende strafprocesrecht’, aldus de leider van het persbureau.

Precies zes jaar geleden stelde de Russische rechtbank Alisjer Oesmanov in het gelijk tegenover een beschuldiging door het Anticorruptiefonds van Aleksej Navalny. Laatstgenoemde moest van de rechter video- en tekstmateriaal, die de ‘eer en waardigheid’ van de Russisch-Oezbeekse miljardair aan zouden tasten, binnen tien dagen na het oordeel verwijderen. Ook moest de activist een rechtzetting publiceren waarin hij verklaarde dat Oesmanov niets met corruptie of andere strafbare feiten te maken zou hebben. Navalny weigerde het oordeel destijds te erkennen en voldeed niet aan de rechterlijke eis.

Duitse les van de baan

Terwijl ze volgens Georg Ungefuk dus geen invloed zou hebben uitgeoefend op de positieve beslissing van de rechter voor miljardair Oesmanov, deed Annalena Baerbock haar macht op een ander terrein gelden: ze sloot vier Russische consulaten. Als reden noemde boulevardkrant Bild een eerdere beperking van het totale toegestane aantal van Duitse diplomaten in Rusland tot 350 personen. In Duitsland sloot het ministerie op die manier vijf van de vier Russische consulaten. De ambassade in Berlijn blijft vooralsnog geopend.

De eerdere beslissing van Russische zijde leidt volgens de Süddeutsche Zeitung per 1 juni tot een uittocht van niet alleen Duitse ambassademedewerkers, maar ook van leraren en ander personeel van Goethe-instituten en Duitse scholen. Daarvoor al wees de Bondsrepubliek Russische diplomaten uit die ze verdacht van spionage. Moskou reageerde door eenzelfde aantal Duitsers terug te sturen naar hun vaderland.

Drones in Moscow City

Na deze uit de tijd van het IJzeren Gordijn bekende diplomatieke moddergevechten, zorgde ander nieuws voor meer opzien. Op 30 mei zouden drone-aanvallen op een flat aan de Leninski Prospekt in het centrum, een andere flat aan de Profsojoeznaja ulitsa in het zuiden en enkele villawijken net buiten Moskou zijn uitgevoerd. Een van de drones zou daarbij niet ver van de presidentiële residentie Novo-Ogarjovo zijn ingeslagen.

Volgens de Russische president ging het bij de aanvallen op de Russische hoofdstad om ‘een vergeldingsactie voor een zeer geslaagde aanval van enkele dagen geleden op een basis in Oekraïne waar alle belangrijke beslissingen worden genomen’. Russische media spraken over een nieuw type drone dat nog onderzocht moet worden. Bewoners van de flat aan de Leningradskij Prospekt werden volgens Moskous burgemeester Sobjanin geëvacueerd, maar mochten de volgende dag alweer terug naar hun woningen. ‘Er is nog werk te verzetten’, verklaarde Vladimir Poetin achteraf.

Terug naar de makers

Wellicht ten overvloede wees de Russische overheid erop dat het in omloop brengen van onwaarheden over de incidenten met de drones in Moskou juridische gevolgen zal hebben. Michail Podoljak, raadgever van president Zelenski, gaf in een ontbijtshow op de Oekraïense televisie zijn commentaar op het gebeurde: ‘Weet u, we bevinden ons in het tijdperk van kunstmatige intelligentie, misschien wilden die drones wel terug naar hun makers?’ Hij voegde eraan toe dat de bijna dagelijkse aanvallen op Kiev en andere Oekraïense steden

Georg Ungefuk

De wind waait uit het Oosten