Hij zat tegenover mij, vlak voor zijn perfect geordende bibliotheek die de woonkamer van zijn flat, vierhoog, op de Piazza della Città Leonina beheerst. Kardinaal Gerhard Ludwig Müller bleef in Rome wonen nadat paus Franciscus hem als prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer opzij had geschoven.

‘Abortus’, zei hij, ‘dat nooit. Nooit ofte nimmer.’

‘Zelfs niet na verkrachting? Zelfs niet als het leven van de moeder in gevaar is?’

Mijn poging om hem tot nuance te bewegen, op Canvas te zien vanaf 16 oktober in de zesdelige documentaire over het Vaticaan, bleek vruchteloos. Nooit kan abortus, herhaalde Müller. Want als je uitzonderingen toelaat, waar eindig je dan?

Ruzie

De kardinaal bleek een man van onwrikbare principes. Eerst het kind, dan de moeder. Eerst het nieuwe leven, dan het oude. We bleven het oneens, maar, en dat wil ik er toch aan toevoegen, zonder dat het tot ruzie kwam. We praatten gewoon verder over andere dingen. Het onoplosbare meningsverschil leidde niet tot persoonlijke vijandschap. Integendeel, ik voelde enige sympathie voor de kardinaal. Een grote, wat onbeholpen man die boeken schrijft aan de lopende band om niet meer te hoeven nadenken. Schrijven om te vergeten.

Kardinaal Müller kiest altijd voor het ongeboren leven. Dat staat haaks op het aanvoelen van onze westerse geseculariseerde wereld. Daar gaat de voorkeur naar de vrouw die baas is over haar eigen lichaam. De potentiële vader heeft geen stem in het kapittel. Ook het toekomstige kind is niet meer dan een onderdeel van het vrouwelijk lichaam. Dat is een radicale visie die het exacte spiegelbeeld is van wat Müller verkondigt. Met dit verschil: de visie van Müller kon je een halve eeuw geleden in ons land zonder verpinken uitspreken, vandaag niet meer. Voor onze huidige opvatting geldt precies het tegendeel.

Huurmoordenaars

Terecht noemt men de visie van Müller radicaal. Onze tijdgenoten vergeten daarbij wel hoezeer ze zelf nuances schuwen, overtuigd als ze zijn van hun eigen gelijk. Dat bleek toen paus Franciscus, na zijn bezoek aan België, in het vliegtuig op weg naar Rome dokters die een abortus uitvoeren met huurmoordenaars vergeleek. Voor de goede orde: ik vind die uitspraak ongelukkig. Je kunt perfect een inhoudelijke discussie over abortus voeren zonder mensen te stigmatiseren.

De reacties in België waren niet mals. Premier Alexander De Croo, die zich almaar nadrukkelijker omschoolt tot moreel kompas voor zijn landgenoten, riep de pauselijke nuntius op het matje. De premier noemde de uitspraken van de paus volstrekt onaanvaardbaar. Kritiek op een wet die de vrucht is van democratische besluitvorming mag een ‘buitenlands staatshoofd’ niet uiten. ‘De tijd dat de kerk de wet dicteerde, ligt al lang achter ons’, vervolgde De Croo. En hij kapittelde haar nogmaals over haar houding over seksueel misbruik.

Terwijl vroeger de paus buitenlandse staatshoofden de les spelde, doet de Belgische premier dat nu met de paus. Alles blijft zoals vroeger, alleen is het precies andersom.

Autonomie

Kardinaal Müller weet diep in zijn hart wellicht wel dat abortus soms onvermijdelijk en zelfs aangewezen is. Zo ook beseffen westerse ‘progressieven’ dat de vrouw niet over haar eigen lichaam kan beschikken tot op het moment van de geboorte van het kind. Pleidooien voor de verlenging van de periode waarin abortus mogelijk is, gaan zelden zo ver. Wie redelijk nadenkt weet dat er een moment komt waarop de autonomie van de vrouw moet wijken voor het ongeboren leven dat zich nochtans dan nog altijd in de moederschoot bevindt.

Waar ligt die grens? Die vraag laat onze tijd graag over aan experts, waarbij het voelen van pijn door het embryo of de autonome levensvatbaarheid van het kind vaak centraal staan. Dat zijn natuurlijk geen ‘wetenschappelijke’ maar artificiële criteria. Immers, zonder ingreep zou het kind niet op het moment van de abortus worden geboren, maar later, wanneer het wel degelijk levensvatbaar is.

Kardinaal Müller verschuilt zich achter het principe dat het ongeboren leven altijd primeert. Onze tijd kiest voor de vrije keuze van de vrouw, ‘wetenschappelijk’ aangevuld met het moment waarop een kind pijn voelt of levensvatbaar kan worden geboren.

Moreel oordeel

Maar in beide gevallen kom je niet tot een helder besluit aan de hand van principes alleen. Je moet zelf nadenken en een moreel oordeel vormen. Dat is moeilijk. Daarom kiest kardinaal Müller voor principes zonder uitzonderingen, einde discussie. Daarom wordt Alexander De Croo boos als een burgerlijke wet kritiek krijgt.

Zo kan hij een complex vraagstuk dat meer verdieping verdient, eenvoudig terzijde schuiven.

Iets waar hij als premier steevast in uitblonk.