Afgelopen week zorgde het nieuws over een verbanning van dieselwagens uit de lage-emissiezones van Antwerpen en Gent voor enige ophef. De vraag is waarom? Waarom was een beslissing van 21 oktober op 15 december plots nieuws terwijl het blijkbaar verre van definitief blijkt? Het echte nieuws is dat het nog geen echt nieuws is.

De krant De Morgen gevolgd door de website van Tijd.be en vrijwel onmiddellijk VRT-radio en de website VRT.NWS pakten donderdag plots uit met een akkoord binnen de Vlaamse regering over de verbanning van diesel- en benzinewagens in de lage-emissiezones. De Vlaamse regering zou besloten hebben ‘dat dieselwagens vanaf 2031 Antwerpen en Gent niet meer binnen kunnen’. ‘Vanaf 2035 worden benzinewagens ook geweerd en zijn enkel elektrische wagens nog welkom. Brom- en motorfietsen vallen niet onder de nieuwe maatregel.’

Bij het checken van dit bericht bleek dat de Vlaamse regering inderdaad een principiële beslissing nam ‘over een kalender die nu bij de adviesraden ligt’ zoals de kabinetchef Andy Pieters van Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) bevestigde. Maar die beslissing dateert van 21 oktober. ‘Geen idee waarom ze er nu dus mee afkomen, het moet ook nog terug naar regering’, zei Pieters.

Een jaar uitstel

Een andere maatregel die de Vlaamse regering nam op diezelfde 21ste oktober bleek dezelfde dag via persagentschap Belga wel degelijk nieuws. Demir stelde toen de verstrenging van de toegangsvoorwaarden tot de lage-emissiezones met een jaar uit.

Op zich lag het hele besluit over het verbannen van verbrandingsmotoren in de lijn der verwachting. Het gaat over een wijzigingsbesluit of een aanpassing van een bestaand decreet. Het document ‘Lage-emissiezones (LEZ): wijzigingsbesluit oldtimers en sociale correcties’ dat op 21 oktober 2022 op voorstel van Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) werd aangenomen is één stap in een reeks van stappen die de Vlaamse regering moet nemen. ‘De wijziging zorgt voor een aparte, uniforme regeling voor oldtimers en komt zo tegemoet aan een arrest van de Raad van State’, aldus Pieters.

De Raad van State vernietigde op 1 februari 2022 de bepaling van het LEZ-reglement van de stad Gent om enkel oldtimers van ouder dan 40 jaar onbeperkte toegang te geven. Het hoogste administratieve rechtscollege, de Raad van State, vond dat een onderscheid tussen oldtimers ouder dan 40 jaar en oldtimers van 30 tot 40 jaar niet op objectieve, pertinente en redelijke argumenten berust.

Enkele correcties

Het grote nieuws bleek dus te gaan over ‘een aantal technische en sociale correcties’. Tegelijk voegde Demir extra uitzonderingen toe voor mantelzorgers en voor mensen met een handicap. Belangrijk in de nieuwe versie van het decreet is dat mensen die niet binnen de LEZ wonen toegang kunnen krijgen aan een sociaal tarief.

Tegelijkertijd bevat het wijzigingsbesluit verstrengde toegangsbeperkingen voor voertuigen op fossiele brandstoffen. Vanaf 2035 mogen enkel zogenaamde ‘zero-emissie-voertuigen’ nog in de lage-emissiezones in Vlaanderen.

Maar let op, al de veranderingen zijn nog geen feit. Voor elke verandering moet een kalender opgesteld worden voor de toegangscriteria voor de periode na 2028. Dat wil zeggen dat de Vlaamse regering adviezen moet inwinnen bij liefst vier adviesraden.

Mobiliteitsraad

De Mobiliteitsraad Vlaanderen (MORA) bracht als eerste al een advies uit op 18 november. Volgens MORA zal de aanpassing van de LEZ-regelgeving aanzienlijke mobiliteitsimpact veroorzaken. Bij twee van deze zes categorieën, namelijk de impact op het openbaar vervoer en het niet opnemen van andere voertuigen in de LEZ-regelgeving, plaatst de MORA grote vraagtekens bij de voorgestelde aanpassingen in het ontwerpbesluit. Volgens de Mobiliteitsraad kan de LEZ-regelgeving niet los staan van het Vlaamse mobiliteitsbeleid.

MORA hekelt het gebrek aan flankerend mobiliteitsbeleid. MORA bekritiseert ook dat minister Lydia Peeters in november 2021 aankondigde om de verkoop van nieuwe personenwagens met verbrandingsmotor te verbieden tegen 2029. Zonder wetteksten en zonder regeling voor tweedehandsvoertuigen.

Wat vaststaat is dat ook Vlaams minister van energie Zuhal Demir bekend maakte dat het vanaf 2029 niet meer mogelijk zal zijn om in Vlaanderen nieuwe benzine, diesel en plug-in-voertuigen in te schrijven. Een uitstel is enkel mogelijk indien zou blijken dat de laadinfrastructuur tegen 2029 onvoldoende zou zijn of het aanbod van elektrische voertuigen te kleinschalig of te duur zou zijn ‘in vergelijking met klassieke fossiele motorisaties’.

Tom Meeuws kritisch

Een tweede adviesraad de Minaraad bracht op 24 november een briefadvies uit. Daarin klaagt de Milieu en Natuur Raad dat de vergroening van het wagenpark lijdt onder de vertraging door Demir. De Minaraad vraagt ook om brommers en scooters op te nemen. Daarnaast willen ze meer openbaar vervoer in plaats van uitzonderingen voor kwetsbare personen.

Als kritische stem binnen het Antwerpse college maakte de Antwerpse schepen voor Leefmilieu Tom Meeuws (Vooruit) een kanttekening: ‘pak daarbij liever de meest vervuilende bronnen aan. Ik ben er niet van overtuigd dat dit personenwagens zijn.’ Meeuws pleitte er bij de VRT voor om vrachtwagens onder de loep te nemen. ‘Te vaak nog plegen die fraude met dieseluitstoot. Ook de uitstoot van Lijnbussen kan beter – al ben ik al blij dat deze vanaf 2026 emissievrij onze stadskern zullen moeten bedienen.’ Volgens Meeuws is het niet zeker dat het verbod op dieselwagens er in 2031 komt. ‘Vlaanderen zet het kader, maar het is aan de stad zelf om te beslissen wat we met onze lage-emissiezone moeten doen.’

Autojournalist kritisch

De autojournalist Gert Verhoeven bleek op de VRT vernietigend: ‘Daarnaast zullen autoproducenten niet in staat zijn om zoveel elektrische wagens te leveren. Er zijn momenteel zo’n 3 à 5 procent elektrische wagens. Ik denk niet dat de rest kan worden vervangen binnen de geplande termijn. We zullen bijna naar paard en kar moeten overschakelen.’ Verhoeven zei tevens: ‘Om nog maar te zwijgen van de energiebevoorrading en -distributie’. ‘Zullen er zelfs genoeg laadpalen zijn? We moeten echt het energiebeleid aanpakken. Dit is absurd.’

De Europese Commissie wil nochtans een verbod op auto’s met verbrandingsmotoren vanaf 2035. Als dat lukt dan heeft de Vlaamse overheid weinig keus.

Rest de vraag waarom een niet definitieve beslissing van 21 oktober plots nieuws werd. De adviezen van twee van de vier adviesraden zijn trouwens ook al meer dan veertien dagen oud. Allicht behandelde één van de twee overige adviesraden de vraag van Demir. Vermoedelijk stapte iemand uit de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) of de Vlaamse Raad voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin naar de pers. In beide adviesraden zetelen de vakbonden en de werkgevers. Bij de jongste raad zitten daar ook ziekenfondsen, ziekenhuisnetwerken, de steden en gemeenten samen.

Gert Verhoeven

Verbanning dieselwagens uit Antwerpen en Gent in 2031 nog geen feit