Het wordt voor de Britse regering de dag van de waarheid. Aflevering 731. Vandaag stemt het Lagerhuis over de deal van premier Theresa May. Gisterenavond laat bezorgde de EU de premier extra garanties. Dat bereikte akkoord – met die garanties van de Europese Unie – zou het Verenigd Koninkrijk een brexit bezorgen. In januari leed de regering al een historische nederlaag in een stemming over dat akkoord. Niemand aan de overkant van het Kanaal smaakt de overeenkomst. Alleen Theresa May en enkele getrouwen – welgeteld 202 Lagerhuisleden van de 650 – geloven erin.

Noord-Ierland clausule

Nadat het brexitplan van de premier toen kelderde, toverde de conservatieve politicus Sir Graham Brady een amendement uit zijn hoge hoed – hij heeft er ongetwijfeld echt één. Het bevat de clausule dat de afspraken over Noord-Ierland in het brexitplan van de premier heronderhandeld worden. ‘Dit geeft de premier een enorme vuurkracht om het akkoord te heronderhandelen‘,vond Brady zelf. ‘Ze kan hiermee terugkeren naar Brussel en zeggen: “U wilde weten wat wel door het Lagerhuis kon passeren? Dit!”’ Zelfs de lastige Noord-Ierse partner van de minderheidsregering, de protestantse DUP, stemde voor het amendement. Er was een meerderheid van 317 stemmen tegen 301 tegenstemmers.

Het Lagerhuis wil de voor brexiteers haast duivelse ‘backstop’ weg. De ‘backstop’ is het zogenoemde ‘vangnet’ om bij een brexit de grens tussen Noord-Ierland en de Ierse Republiek open te houden. Van zodra het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie stapt (op 29 maart, een datum die gevaarlijk dichtbij is) komt er een overgangsperiode van twee jaar. Tot 31 december 2020 blijft alles bij het oude en het VK en de EU gaan die periode gebruiken om een nieuw handelsakkoord te onderhandelen.

Echter, de inschatting is dat er meer tijd nodig is dan die vooropgestelde twee jaar. En dan treedt dit vangnet in werking. De grenzen blijven open en het VK blijft zo lang het nodig is in de douane-unie van de EU. Noord-Ierland zal meer dan de rest van het VK aan de EU-regelgeving moeten blijven voldoen. Daardoor ontstaan er extra controles tussen het Britse eiland en het Ierse. En dàt willen de protestantse Noord-Ieren van de DUP niet. Ze beschouwen het als een breuk in de Britse Unie.

Charge of the Brexitbrigade

Maar ook andere eurosceptici in het VK zijn tegen de ‘backstop’. Ze vinden het niet kunnen dat het VK niet zelfstandig kan beslissen om uit de regeling te stappen. Daarom willen ze een einddatum op dit deel van het akkoord. ‘De backstop reduceert ons tot een vazalstaat van de EU’, zeggen ze. ‘De EU kan ons jarenlang gijzelen waarbij wij hun regels moeten volgen!’ Maar de EU weigert een einddatum, omdat Brussel het Ierse vangnet als een soort van verzekering beschouwt.

Hoewel het van meet af aan duidelijk was dat de EU de heronderhandelingen over dat Noord-Ierse vangnet niet wilde heropenen, trokken de Britten juichend de mislukking in. De Britse politici gedragen zich als de fameuze ‘Light Brigade’ die chargeerde tegen de Russische kanonnen in de Krimoorlog in 1854. Galant en dapper werden ze afgemaakt. ‘When can their glory fade?’ dichtte Lord Tennyson bewonderend.

Sowieso overwinning voor EU

Eigenlijk is het hele 585 pagina’s tellende brexitakkoord een overwinning voor de EU. Het VK blijft voor een groot deel afhankelijk van de EU. Hardline brexiteers zoals Boris Johnson en Jacob Rees-Mogg gaven al verschillende keren te kennen dat een toegeving op die backstop datgene is wat hen toch voor het akkoord zal doen stemmen. Dan hebben ze hun brexit. En ze beseffen goed dat het alleen de vorm van een brexit heeft. Maar voor hen is het liever dat dan uitstel of geen brexit.

De Britse regering stuurde ‘attorney general’ Geoffrey Cox naar Brussel. Cox is een eloquente topadvocaat die te pas en te onpas met zijn imposante baritonstem Shakespeare en andere groten uit de Britse literatuur citeert. Maar in Brussel maakte de dramatiek van Cox geen indruk. Hij bereikte geen uitstel. Zelfs geen inhoudsloze beloftes. Volgens sommigen vonden de eurocraten Geoffrey Cox eerder een figuur uit een Gilbert en Sullivan opera. De EU hield het been stijf.

De houding van ‘Brussels’ en ook nog de vermaningen vanuit Parijs werken meer en meer Britten op de heupen. De belerende open brief van de Franse president Macron waarbij hij pleitte voor een innigere EU en daarbij de brexit als argument gebruikte, irriteerde zelfs de Britse tegenstanders van de brexit. ‘Dit doet de EU bij ons meer kwaad dan goed’, klonk het bij die eurofiele Britten.

The Spirit of Dunkirk

Het ‘no deal scenario’ blijft gevaarlijk in de buurt. Zowat alle economische experten beschrijven dat als een rampscenario. Een Britse peiling toonde zondag dat nu al 4 op de 10 Britten een ‘no deal’ willen. Geen akkoord. De economie kan hen geen barst schelen. Het gaat over hun zelfbeschikking en hun identiteit. De rampzalige Britse nederlaag tegen de nazi’s bij Duinkerken bracht het beste in het eilandvolk naar boven: ‘We shall never surrender!’

In 1931 verscheen er een boek van de Nederlandse professor Gustaaf Johannes Renier met de titel The English: are they human? Heel pertinent stelde de Nederlander vast dat de Engelsen veel meer geven om de vorm dan om inhoud. Het drama, het spel, de rituelen, de humor, de ironie en de zelfspot vormen Engelands grootste bijdrage aan de menselijke beschaving.

Allemaal goed en wel, die theatrale ‘Spirit of Dunkirk’, maar het zal ons veel geld kosten. En dan heb ik het nog niet over de gevolgen voor de Noord-Ierse vrede bij een ‘no deal’.

Kruimels voor May

Gisterenavond gaf de EU enigszins toe aan de Britse hang naar vorm. De onderhandelaars werden het eens over een toevoeging aan het akkoord. Men heeft het over ‘alternatieve regelingen’ voor de backstop. Ongetwijfeld betekent dat voor de Britten iets anders dan voor de Europese Commissie. Tijdens de persconferentie had Theresa May het over een tijdslimiet voor de backstop. Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker piepte daar niet over.

De tekst bevat niet echt veel details. Maar het zijn de kruimels waar May zo naar snakte. Vandaag verkoopt ze die kruimels zo goed als zeker een heel brood. De vraag is of het immer opstandige Lagerhuis dit zal pikken. Over een ding was Juncker duidelijk: ‘Als men dit niet aanvaardt, zou het kunnen dat er helemaal geen brexit komt. Een derde kans komt er niet.’

Deze tekst verscheen ook op Knack.be

Gilbert and Sullivan

Theresa May vangt kruimels