Sinds de start van de covid-19-crisis verliest de Lega onder leiding van Matteo Salvini steeds meer terrein in de peilingen. Volgens het onderzoek van het studiebureau Ixè haalt de rechtse partij nog maar 25,6% van de stemmen. De Lega verloor sinds de Europese verkiezingen van vorig jaar al zo’n negen procent, en vooral de laatste maanden lijkt de neerwaartse trend niet meer stoppen.

Lega

De voornaamste reden is de enorme impact die het virus de laatste maanden had op de Italiaanse samenleving. Sinds de start van de lockdown eind februari ging meer dan de helft van de televisieprogramma’s over de economische en sanitaire maatregelen om de gevolgen van deze epidemie in te dammen. De thema’s waarop de Lega sterk electoraal scoort, zoals migratie en veiligheid, verdwenen voorlopig naar de politieke achtergrond.

De ruimte voor het normale politieke debat daalde daardoor sterk, al probeerde Salvini de voorbije maanden toch de nodige media-aandacht te krijgen. Het eerste officiële standpunt van de Lega over covid-19 dateert van 31 januari en was een directe aanval op de regering. Premier Conte werd toen beschuldigd de gezondheid en veiligheid van de Italianen in gevaar te brengen door de grenzen met China niet voldoende te controleren.

Een week later, op 4 februari, was het de beurt aan de illegale bootmigranten, die als potentiële dragers van het virus uit de Italiaanse havens moesten geweerd. Zes dagen later pleitte Salvini dan weer via sociale media voor de heropening van alle economische activiteiten. Ondertussen lanceerde il Carroccio tevergeefs het idee van een regering van nationale eenheid om de noodsituatie het hoofd te bieden.

Peilingen

In deze gezondheidscrisis zit men als partij dan ook beter aan de stuurknoppen dan in de oppositie. De tegenstrijdige en soms simplistische communicatie van Salvini toonde aan de Italiaanse kiezer ook een nieuwe onzekere kant van de Lega. Toch zijn het niet de regeringspartijen die profiteren van dit verlies. Premier Giuseppe Conte mag dan wel van van zestig procent van de Italianen het vertrouwen krijgen, de centrumlinkse Partito Democratico (PD) en de Vijfsterrenbeweging (M5s) blijven relatief stabiel in de peilingen met respectievelijk 22,9% (+0,2%) en 16,4% (-0,6%) in vergelijking met de Europese verkiezingen.

De sterkste groeier van het voorbije jaar is nationaalconservatieve Fratelli d’Italia (FdI). Volgens de recentste peilingen verdubbelde de partij de voorbije twaalf maanden haar electorale aanhang van 6,5% naar 12%. In sommige peilingen steekt Fratelli d’Italia zelf de M5s voorbij en moeten ze nog alleen de PD en en de Lega voor zich dulden. Partijvoorzitster Giorgia Meloni werkte zich de laatste tijd ook op tot tweede populairste politica van Italië, voor Matteo Salvini (31%), PD-voorzitter Nicola Zingaretti (28%), M5s-kopman Luigi Di Maio (26%) en, jawel, Silvio Berlusconi (24%).

Fratelli d’Italia

Fratelli d’Italia (FdI) (vertaald: Broeders van Italië) is een relatief onbekende partij in het buitenland. Toch zetelen ze al bijna tien jaar in het Italiaanse parlement. De partij werd gesticht toen in december 2012 enkele oudgedienden van Alleanza Nazionale (AN) uit protest tegen de regering-Monti zich afscheurden van Berlusconi’s Popolo della Libertà. Het jaar daarop werd Giorgia Meloni voor het eerst verkozen als voorzitster van de partij. Niettegenstaande haar mislukte kandidatuur als burgemeester van Rome in 2016, werd ze het jaar daarop herkozen als partijleidster.

Het partijprogramma draait hoofdzakelijk rond de verdediging van het nationaal belang en een conservatieve visie op mens en maatschappij. Vanuit deze twee peilers worden alle concrete standpunten gedestilleerd: van een streng migratiebeleid tot de nadruk op veiligheid, van soevereinisme tot geopolitieke betrekkingen met de Europese en Noord-Afrikaanse bondgenoten, van de verdediging van de traditionele familie tot het beschermen van strategische bedrijven.

ECH

Ideologisch staan ze dus met hun anti-migratiestandpunten, sociaal conservatisme en euroscepticisme heel dicht bij de Lega. Maar in tegenstelling tot Salvini wijzen ze een verdere federalisering van Italië af en sleuren ze geen verleden met zich mee van racisme tegen Zuid-Italianen.

Internationaal zoekt de partij aansluiting bij andere nationaalconservatieve partijen. In het Europees parlement behoren de Fratelli d’Italia, net zoals de N-VA en Forum voor Democratie, tot de fractie van Europese Conservatieven en Hervormers (ECH) en waar partijgenoot Raffaele Fitto zelfs fractievoorzitter speelt.

MSI

Het symbool van de partij is de beruchte Fiamma Tricolore (driekleurige vlam), wat een verwijzing is naar de post-fascistische Movimente Sociale Italiano (MSI). Deze eerst neofascistische en later nationaal-conservatieve Italiaanse partij werd opgericht na de Tweede wereldoorlog door Giorgio Almirante, de kabinetschef van het ministerie van cultuur in de Repubblica Sociale Italiana (ook bekend als de Republiek van Salò). Dit was een fascistische marionettenstaat in Noord-Italië van 1943 tot 1945 onder leiding van Benito Mussolini maar met militaire steun van nazi-Duitsland.

Het symbool mag dan wel verwijzen naar een van de donkerste pagina’s uit de Italiaanse geschiedenis, toch positioneerde partij zich van in het begin meer naar het centrum van het politieke spectrum. Maar het recente succes in de peilingen ligt vooral aan de duidelijke, gepassioneerde en coherente communicatie van de partijvoorzitster. Giorgia Meloni, geboren en getogen in Cagliari (Sardinië) is al sinds haar tienerjaren actief in de politiek, en werd op haar negenentwintigste ook de jongste minister ooit in een Italiaanse regering (Berlusconi IV). Indien haar partij aan het hetzelfde ritme blijft groeien zoals de voorbije twaalf maanden, wordt ze misschien wel de eerste vrouwelijke premier van il bel paese.

Giorgio Almirante

De stille opmars van Fratelli d’Italia