Tijdens het wachten aan de wildtoog van de Criée heeft een mens al eens tijd om na te denken. Over hoeveel soorten wild worden aangeboden en de tientallen variëteiten aan paté die je daar blijkbaar van kan maken. Of iemand ooit herten-oogbollen zou bestellen en of de Criée dat dan zou hebben (vast wel, ze hebben een indrukwekkend assortiment oogbollen). Over de Vlaming voor wie het dit eindejaar, misschien juist dit eindejaar, weer wat meer mag zijn, aan de bestellingen te zien. Maar vooral bekeek ik mijn medewachtenden en vroeg me af: wie hier zou nog christelijk gelovig zijn? Voor wie zou kerst nog een andere invulling hebben dan gezelligheid met pakjes en kroketten?

‘Cultuurchristen’

Iemand vroeg me laatst of ik gelovig ben. Ik antwoordde dat ik wou dat ik het was. Het dichtste bij kom ik als ik Bach of Pergolesi hoor. Dat is zo intens prachtig en dan voelt God zo nabij, maar altijd toch net te ver weg.

Het viel me trouwens op met al die coronaregels hoeveel mensen lacherig doen over religie en dan met spaghettimonsters komen aandraven en ‘hun eigen eredienst gaan organiseren’. De dag dat iemand een Stabat Mater componeert voor het spaghettimonster of ‘hun eigen eredienst’ wil ik eventueel overwegen dat serieus te nemen. Tot die tijd blijven dat opmerkingen van een ongekend simplisme.

Een ‘cultuurchristen’ noemen ze iemand als ik, degenen die Gods aanwezigheid nooit echt gevonden hebben maar inzien en aanvoelen dat een wereld zonder behoorlijk zielloos is.

Een amputatie

Dat besef was er niet altijd. Ik heb me bijvoorbeeld nog willen laten ontdopen omwille van allerhande pedofilieschandalen in de katholieke kerk en een praktiserende christen ben ik dus ook niet. Maar ik geloof in het goede, het schone en het ware en als conservatief wil ik dat bewaren. Het loslaten van de christelijke wortels van onze westerse samenleving voelt als een amputatie met leegte en nietsheid als fantoompijn. En het voelt vooral als onhoudbaar.

We leven in een ‘disenchanted world’, zoals Roger Scruton dat zo mooi zei. Een wereld waar enkel de wetenschappelijke waarom-vraag nog telt en transcendentie plaats heeft geruimd voor materialisme. Waar we doen alsof naastenliefde en opoffering slechts biologische eigenschappen zijn en we ook maar gewoon dieren zijn. Waar we niet meer zoeken naar verlossing en echte vrijheid, die er in bestaat het goede te doen.

In zo’n wereld heeft de kerk natuurlijk geen plaats meer. Het punt hier is niet dat we weer allemaal op zondag naar de mis moeten, wel dat de verzwakking en het uiteindelijke verdwijnen van zo’n zingevend kader niet ingeruild wordt door iets wat evenveel bezieling geeft of moreel even sterk is.

Nieuwe kerken

Verzwakking begint met verbrokkeling en het religieuze landschap is in het Westen verbrokkeld. In onze multiculturele samenleving bestaat er namelijk niet meer ‘een God’, er zijn er meerdere, de ene al wat aanweziger dan de andere. Het ongelooflijk belangrijke gemeenschapsvormende element van geloven valt hiermee compleet weg.

Maar het vacuüm wordt gevuld met andere kerken. Die van de overheid en die van hyperindividualisering. Wat we vroeger met onze geloofsgemeenschap organiseerden, neemt de overheid over. Politici zijn de nieuwe pastoors. Wetten en decreten het nieuwe moraliserende vingertje.

Daarnaast leven we ziekelijk geïndividualiseerd. We hebben onszelf als het ware vergoddelijkt. We vinden zowaar ons eigen gender uit. We doen niet enkel wat goed en kwaad is, nee, wij bepalen wat goed en kwaad is. We willen al helemaal niet meer beoordeeld worden. Pleiten voor normen en waarden is gevaarlijk, want wie zegt dat normen en waarden bestaan, zegt ook dat dat er iets bestaat dat buiten de norm valt. De enige norm, dat ben ik. Abnormaliteit is gecanceld. Wij zijn God.

De warmte van de ondergegane zon

Mijn gelovige vrienden reageren schertsend op mijn ‘cultuurchristenschap’. Terecht natuurlijk, want wat ik doe is erg gemakkelijk. Ik verwarm me aan het vuur dat zij gaande houden en geef slechts de assen, in de vorm van traditie, door. En dat doen we eigenlijk allemaal in meer of mindere mate. We leven in het Westen nog in de warmte van de ondergegane zon. Maar onvermijdelijk volgen hierna kille uren.

En daarom is kerst meer dan gezelligheid met pakjes en kroketten. Of zoals Dr. Seuss schreef:

‘Then the Grinch thought of something he hadn’t before! “Maybe Christmas,” he thought, “doesn’t come from a store. Maybe Christmas … perhaps … means a little bit more!”‘

En toen was het aan mij. Ik heb niet gevraagd of ze herten-oogbollen verkopen.

Giovanni Battista Pergolesi

Kerst komt niet alleen uit de Criée