Wetenschappers vormen — vandaag nog meer dan vroeger — een universele gemeenschap. Het ligt dan ook voor de hand dat resultaten van wetenschappelijk onderzoek in internationale tijdschriften gepubliceerd worden om ze snel en wereldwijd toegankelijk te maken. De voertaal van het merendeel van deze tijdschriften is het Engels en daar is niets mis mee. Daarnaast hebben Vlaamse onderzoekers de verantwoordelijkheid naar hun eigen gemeenschap toe om hun resultaten ook in het Nederlands kenbaar te maken.

Engels ook als onderwijstaal

De evolutie die we nu meemaken gaat evenwel verder dan louter het openstellen van resultaten voor de wereldgemeenschap. In toenemende mate wordt in het hoger onderwijs het Engels ook gebruikt als onderwijstaal zelf. Hier is het belangrijkste argument de ‘internationalisering’. Inderdaad komen naast uitwisselingsstudenten (voor een kortere periode) steeds meer buitenlandse studenten naar Vlaanderen om hier een volledige opleiding te volgen. De universiteiten spelen hierop in door Engelstalige opleidingsonderdelen aan te bieden.

Naast een natuurlijke reflex om aan deze nieuwe doelgroep kwaliteitsvol en efficiënt onderwijs aan te bieden, zijn hier ook prestige en mercantiele overwegingen in het geding. In deze ‘international classrooms’ zitten ook Nederlandstalige studenten. Het is ontegensprekelijk een verrijking voor alle partijen dat ze deze internationale ervaring kunnen opdoen. Dat speelt weliswaar voor het ene vak meer dan voor het andere, maar de balans is altijd positief. Dat Vlaamse studenten daardoor hun Engelse taalvaardigheid en hun internationale competenties kunnen opkrikken is mooi meegenomen.

Kwaliteitsverlies

Men mag echter niet voorbijgaan aan het gevaar op kwaliteitsverlies: doceren in het Engels vergt meer van de docenten en tegelijkertijd moeten de studenten meer tijd en moeite besteden aan het verwerken van de leerstof. Onderzoek toont aan dat er gemiddeld 20% rendementsverlies is bij het verwerken van leerstof in een vreemde taal.

Vaak wordt gezwaaid met een betere inzetbaarheid van onze afgestudeerden op de internationale arbeidsmarkt. We mogen echter niet vergeten dat de meeste afgestudeerden in eigen regio werk vinden. Voor een aantal beroepen is het gebruik van het Nederlands primordiaal. Denken we maar aan leraren, notarissen, artsen. Bovendien liggen op de Belgische arbeidsmarkt de eisen qua taalvaardigheid doorgaans hoog, maar onderzoek hierover leert dat de taalvaardigheid bij de studenten jaar na jaar afneemt.

Vrees voor een duale maatschappij

Engelstalig onderwijs werkt ook drempelverhogend: jongeren uit armere sociaaleconomische milieus worden benadeeld omdat ze veelal van thuis uit geen stimulans kregen om Engels te leren via buitenschoolse activiteiten en/of omdat ze geen bijkomende taallessen kunnen volgen. Jongeren met een migratie-achtergrond, die grote inspanningen hebben geleverd om het Nederlands te beheersen, moeten weer een extra hobbel nemen

Nederland is geen gidsland

Om de gevaren van verengelsing in het hoger onderwijs aan te tonen, wordt in Vlaanderen vaak verwezen naar Nederland, maar we mogen niet vergeten dat Nederland in Europa een buitenbeentje is: ruim 30% van de bacheloropleidingen is Engelstalig en voor de masteropleidingen is dat 75%.

In sommige Nederlandse universiteiten is Engels bovendien de omgangstaal: bestuurlijk, administratief en naar de buitenwereld toe. Het meest extreme voorbeeld is Twente waar vanaf 2020 de campus volledig Engelstalig is.

Niet méér Engels maar beter Nederlands

Is het Engels nu een noodzakelijk kwaad? Helemaal niet. We moeten er alleen op toezien dat het gebruik van het Engels het Nederlands niet verdringt en er toe leidt dat het Nederlands een tweederangstaal wordt. Dan dreigt het Nederlands als wetenschapstaal te verschralen en geleidelijk te verdwijnen. Daarom moeten we er actief voor ijveren dat het hoger onderwijs ook werk maakt van een degelijk taalbeleid voor het Nederlands. We moeten onze taal verzorgen, koesteren en promoten als instructie- en voertaal in ons hoger onderwijs.

Laten we de universitaire wereld herinneren aan de jarenlange strijd van de Vlaamse Beweging, die pas na honderd jaar België in 1930 een Nederlandstalige universiteit in Gent konden afdwingen. Past hier geen respect en waardering voor wie dit hebben verwezenlijkt?

Ondertekend door:

Dirk Van Besien, Algemeen Voorzitter Marnixkring
Ghislain Duchateau, Vicevoorzitter Vereniging van Vlaamse Academici (VVA) en coördinator werkgroep Taal en Onderwijs VVA
Prof Godelieve Laureys, President Orde van den Prince
An De Moor, Voorzitter vzw Beweging Vlaanderen-Europa
Prof Matthias Storme, Directeur Instituut voor Handels- en Insolventierecht KUL
Paul Becue, Algemeen Voorzitter VVA
Peter Debrabandere, hoofdredacteur Neerlandia

Jan Roukens, Voorzitter Stichting Nederlands (Amsterdam-Brussel)
Prof Frank Fleerackers, KUL
Prof em. Eric Ponette, Werkgroep Taal en Onderwijs VVA
Willy De Waele, Voorzitter Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen OVV
Wim De Wit, Voorzitter IJzerwake
Ivo Coninx, Algemeen Voorzitter Vredesvereniging VOS
Prof em. Jozef Devreese
Hugo Maes, Algemeen Voorzitter Vlaamse Volksbeweging VVB
Hilde Roosens, directeur VVB
Dr Geert Debruyne, Voorzitter Vlaamse Artsenvereniging VAV

Godelieve Laureys

Verengelsing hoger onderwijs is slecht idee