Na de parlementsverkiezingen vandaag zal de Poolse regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS), evenals in 2015, nagenoeg zeker de absolute meerderheid in het parlement behalen. Het zal tevens de tweede keer zijn sinds de val van het communisme in 1989-90 dat een partij er de absolute meerderheid heeft behaald. Met een nieuw mandaat verklaart PiS zijn sociaaleconomisch beleid beter dan ooit te kunnen vormgeven en de westerse, liberale ondergraving van nationale Poolse normen en waarden een halt toe te roepen. PiS-politici noemen de verkiezingen dan ook de belangrijkste sinds 1989-90.

Prognose

Jarosław Kaczyński’s nationaal-conservatieve regeringspartij zal waarschijnlijk 46% van de stemmen vergaren. De linkse Burgercoalitie (KO van Grzegorz Schetyna) krijgt waarschijnlijk 27%, het socialistische Links (Lewica) 13%, en de coalitie tussen de agraristische partij PSL en de centrumrechtse Kukiz’15 6,2%.

PiS aan zet

PiS heeft alle troeven in handen en beheerst het debat. Dit wordt zeer fel gevoerd en verloopt al sinds augustus als volgt: PiS stelt iets voor en enige tijd later — vaak te laat — reageert de oppositie, die heftig debatteert. Vervolgens duidt PiS met succes veel aanvallen als een pure anti-PiS-daad.

Polen houden van hun regeringspartij. Ze geniet hun voorkeur omdat deze met eerste minister Mateusz Morawiecki aan het roer bewezen heeft beloften waar te maken door beleid te voeren waar de meeste Polen, vooral de niet-stedelijke mensen, beter van worden. Dat kan niet gezegd worden van de linkse oppositiepartijen, wier loyaliteit meer in de liberale steden te vinden is, en die nogal een verdeelde indruk maken.

De PiS-campagne draait grofweg om drie punten: meer geld moet naar de ontwikkeling van dorp en platteland gaan; een Poolse verzorgingsstaat moet tot stand gebracht worden; en er moet een halt worden toegeroepen aan de verbreiding van het liberalisme.

Landbouw en platteland

De eerste week van de campagne stond al in het teken van een plan om de landbouw en het platteland vooruit te helpen. PiS belooft de inkomsten voor Poolse boerenbedrijven gelijk te trekken met die in westerse landen. Een groot deel van de landbouw- en plattelandsontwikkeling komt van EU-gelden, waardoor Polen steeds draagkrachtiger wordt.

Mensen in het platteland ervaren nog steeds armoede en vinden dat ze recht hebben op EU-steun. Het rijke Westen heeft immers geprofiteerd van de Poolse zwakheid door na EU-toetreding zijn afzetmarkt zo agressief naar het land uit te breiden. Westerse investeringen hebben echter ook aan de welvaart bijgedragen, maar die is vooral te merken in de grote steden en niet in de dorpen. PiS probeert met sociale programma’s deze sociaaleconomische ongelijkheid opheffen.

De stad kent hoge inkomens, het dorp lage, terwijl in het platteland het opleidingsniveau ook lager ligt. In het land heerst een diepe kloof tussen stads- en plattelandsbevolking die duidelijk tot uiting komt in de overheersing van liberale partijen in de steden en overheersing van PiS in de rest van het land.

Poolse verzorgingsstaat

Maar niet alleen de minder draagkrachtigen profiteren van dit sociale beleid. Ook de enorme, groeiende groep welvarendere Polen heeft baat bij het beleid van PiS. Terwijl de oppositie belastingverlagingen wil doorvoeren en tot een ‘culturele revolutie’ oproept, kondigt PiS aan door te zullen gaan met haar ‘Poolse versie van de verzorgingsstaat’. Gezinnen die uit één man, één vrouw en kinderen bestaan, profiteren extra van de economische groei, waardoor ‘normaliteit en harmonie met de natuur’ verzekerd kunnen worden, aldus partijleider Kaczyński tijdens de campagne. Op deze manier bouwt PiS niet alleen de middenklasse uit, maar bestendigt zij ook de traditionele verwezenlijking van de mens binnen zijn natuurlijke sociale verband: om te beginnen met het gezin.

Verder belooft PiS in het bijzonder oog te hebben voor de verbetering van gezondheidszorg en onderwijs. PiS is erop gericht veel in de wereld van de doorsnee burger te investeren en te handelen conform hun wereldbeeld, waarbij de partij tegelijkertijd kan laten zien dat de liberalen in de steden, die geen oog hebben voor hun behoeften, ongelijk hebben. Zo beweerden de liberalen dat Polen het zich ‘niet kan veroorloven’ in gezinnen te investeren, waarna PiS het tegendeel bewees.

Halt aan verbreiding van het liberalisme

Buiten de stad denkt men behoudender en blijft men naar oude gewoonte wantrouwend tegenover individualisme, immigratie, maakbaarheid en sociale experimenten. Als een rode draad loopt dan ook door de campagne de noodzaak tot behoud van de nationale normen en waarden. De Rooms-Katholieke Kerk en de Poolse zedelijke waarden staan onder druk door het liberalisme dat door de overwegend westers denkende EU gepropageerd wordt. Het Westen en Poolse stedelingen twijfelen aan de strikte definitie van het gezin als een verbintenis tussen man en vrouw, terwijl men in het veelal door de Kerk gesterkte platteland van niets anders wil weten.

Deze kloof tussen traditie en liberalisme wordt het meest zichtbaar rond de door de EU gepropageerde Gelijkheidsparades (Parady Równości — wij kennen deze als Gay Prides). Velen (in de dorpen) spreken er hun afschuw over uit, anderen (in de steden) hun steun, waar politici goed op inspelen. Deze zomer verzuchtte Jarosław Kaczyński nog dat PiS deze parades niet meer kan verbieden zoals vroeger, want de EU zal dat niet tolereren. ‘Dus moeten er andere, rustigere manieren gevonden worden om deze optochten in te perken, zodat de Poolse cultuur en de Poolse Kerk niet beschadigd raken’. Gesteund door de Kerk (de bisschop van Krakau noemde de parades ‘een regenboogplaag’) zet PiS de ‘LHBT-ideologie’ en de bevordering van het gezin in als troeven in de strijd tegen de liberale leer.

Gerechtelijke hervormingen

De PiS-kiezer wil vooruitgang zonder omarming van ‘Europese waarden’, zoals als liberale democratie en tolerantie, maar ook bescherming van de rechtsstaat. Dit laat de regering de handen vrij om na de verkiezingen door te gaan met het hervormen van de rechterlijke macht. Minister Zbigniew Ziobro zal proberen de hoven van beroep af te schaffen. Eerder probeerde hij rechters uit het communistische tijdperk te dwingen voor hun zeventigste jaar met pensioen te gaan, maar daar stak de EU een stokje voor.

De EU ziet deze ontwikkelingen met zorg aan. Opvallend genoeg toonde de Europese parlementaire commissie voor Burgerlijke Vrijheden, Justitie en Binnenlandse Zaken zich tijdens oriënterende gesprekken duidelijk welwillender tegenover de linkse oppositie dan tegenover PiS. Gesterkt door deze commissie kondigde de commissie-Juncker, na lang wachten, nog vier dagen voor de verkiezingen, aan dat ze Polen voor het Europees Hof van Justitie zal slepen. De steen des aanstoots is Ziobro’s plan om een Strafkamer in te stellen die corrupte en/of slecht functionerende rechters moet straffen en omkoping door grote bedrijven moet beëindigen. Het tumult zal de verkiezingsuitslagen echter weinig beïnvloeden.

Beleid beloond

Vanwege het succes van haar beleid ondervindt PiS weinig schade van de schandalen binnen de partij. In de aanloop naar de verkiezingscampagne werd PiS geplaagd door nieuwsberichten over vriendjespolitiek en ongeoorloofd gebruik van een regeringsvliegtuig. Aan schadebeperking hoefde de partij niet te doen, en bovendien waren de schandalen van de vorige regeringspartij (van Donald Tusk) veel ernstiger. De partij krabbelde in de opiniepeilingen weer omhoog naar de absolute top.

PiS spreekt de kiezer aan. Met haar sociaaleconomisch beleid, gericht op de gemiddelde Pool, wars van de liberaal-westerse overheersing en ten gunste van behoud van eigenheid en tradities, zal de partij ook vandaag buitengewoon goed scoren. 15 jaar EU-beleid heeft de economische situatie in het land gewijzigd, maar niet de mentaliteit van de meeste mensen.

Grzegorz Schetyna

Rechts-conservatieven worden beloond in Poolse verkiezingen