Elk jaar In Oekraïne Onafhankelijkheidsdag, nationale feestdag. Na de staatsgreep in Moskou roept het Oekraïense parlement op 24 augustus 1991 de onafhankelijkheid uit. Het land heet sindsdien ‘Oekraïne’ zonder het lidwoord ‘de’. ‘De Oekraïne’ was een grensstrook in de Russische tijd.

1991 Sovjetleider Michail Gorbatsjov treedt af als secretaris-generaal van de Communistische Partij, in de nasleep van een mislukte coup tegen hem. De macht van Boris Jeltsin (1931-2007), de gekozen president van de Russische Republiek, groeit snel. Oekraïne maakt zich los van de USSR.

1961 De 24-jarige Oost-Duitser Günter Litfin wordt bij een vluchtpoging van Oost- naar West-Berlijn doodgeschoten, de eerste dode bij de Berlijnse muur.

1952 Geboorte in Arnhem (Gelderland) van Marion Bloem, schrijfster en beeldend kunstenares. Haar ouders waren in 1950 uit Indonesië gekomen. Schreef onder meer Geen gewoon Indisch meisje, Games4Girls, Rio, Vaders van betekenis, De leugen van de kaketoe, Ver van familie. Daarnaast ook jeugdromans en dichtbundels. Ze heeft sinds 1971 een relatie met schrijver en arts Ivan Wolffers en schreef samen met hem Overgang en Hyperventilatie.

Marion Bloem (°1952)

1930 In Diksmuide wordt de IJzertoren officieel ingewijd. De IJzertoren is oorspronkelijk een herdenkingsmonument voor de Vlaamse gesneuvelden van de Eerste Wereldoorlog, maar hij staat later ook symbool voor het streven naar meer onafhankelijkheid van Vlaanderen.

En hij is over alles heen een aanklacht tegen het onrecht dat iedere oorlog is. De IJzertoren wordt in 1946 door ‘onbekenden’ gedynamiteerd en op haast dubbel formaat heropgebouwd in de jaren 1951-1958.

1929 Geboorte in Caïro (Egypte) van Yasser Arafat, Palestijns militair en politicus. Hij was tot zijn dood president van de Palestijnse Autoriteit en leider van zowel de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) als van zijn voornaamste fractie Al Fatah. Nobelprijs voor de Vrede in 1994, samen met Yitzhak Rabin en Shimon Peres. Hij overlijdt in 2004 op zijn 75e, in onduidelijke omstandigheden.

1899 Geboorte in Bandoeng (Java) van Johan Fabricius, schrijver, journalist en avonturier. Bekende werken van hem zijn onder meer De scheepsjongens van Bontekoe, Toontje Poland, Luie stoel, Halfbloed, Dag, Leidseplein, Het meisje met de blauwe hoed.

Schreef en illustreerde ook de reclamereeks ‘De wondere avonturen van Arretje Nof’ (1928) voor de Nederlandse Olie Fabriek (NOF). Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij radioverslaggever in Engeland. Woonde op latere leeftijd in het historische boerderijtje ‘Moushörn’ in Glimmen (Groningen) en overleed daar in 1981 op zijn 81e.

Johan Fabricius (1899-1981)

1815 Afkondiging van de Grondwet van het herenigde Koninkrijk der Nederlanden, dat daarmee een officieel bestaan krijgt. De latere afsplitsing van België ging formeel gepaard met een wijziging van de Grondwet, maar niet met het vervallen van de Grondwet en invoering van een nieuwe -.

1795 Het eentalig onderwijs wordt in Frankrijk ingevoerd.

1772 Geboorte in Den Haag van Willem I, eerste koning der herenigde Nederlanden. Studeerde aan de Leidse universiteit. In 1791 huwt hij met prinses Wilhelmina van Pruisen (1774-1837). Na de val van Napoleon wordt hij op 2 december 1813 tot Soevereine Vorst der Verenigde Nederlanden uitgeroepen en op 16 maart 1815 tot koning der Nederlanden gekroond. Datzelfde jaar wordt het groothertogdom Luxemburg feitelijk als provincie in het Verenigd Koninkrijk geïntegreerd.

In 1815 waren gerecht en administratie in de Vlaamse provinciën ten gevolge van de lange Franse bezetting en annexatie (1795 tot1815) diepgaand verfranst. Willem I voert een hersteloperatie uit. De herinvoering van het Nederlands als officiële taal werd stapsgewijs aangepakt. De wet van 1819 stelde de officiële eentaligheid in Vlaanderen in vanaf 1823. Een ander luik van de operatie was de vernederlandsing van het onderwijs in Vlaanderen.

Vooral het lager onderwijs kreeg aandacht. In het middelbare onderwijs werd de volledige vernederlandsing pas in 1828-1829 doorgevoerd, terwijl daar het Frans als vak (in tegenstelling tot het lager onderwijs) wel behouden bleef. Alhoewel deze maatregelen ook voor Brussel golden, werden zij daar in praktijk door gebrek aan medewerking onvoldoende of zelfs niet uitgevoerd.

Willems beleid kan rekenen op steun van de Vlaamse bevolking, maar wordt onophoudelijk gesaboteerd door de gewezen collaborateurs uit de Franse bezettingsperiode. Parijs steunt deze tegenwerking waar het maar kan. Dat leidt naar het zogenaamde ‘Monsterverbond’ tussen katholieken en liberale middenklassers in het Zuiden.

De leidende kringen in onze gewesten wilden in overgrote meerderheid het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden behouden (Els Witte). Franse agenten en ‘Belgische’ collaborateurs, goed vertrouwd met de jakobijnse methodes, manipuleerden het volk. ‘Geweldentrepreneurs’ zorgden voor een ondemocratische gezagswissel.

Het ‘Gouvernement provisoire’ van de Belgische revolutionairen heeft zich in 1830 zélf aangesteld met Franse steun. Het krijgt nergens steun van de bevolking, behalve in Luik. De grote meerderheid van de burgemeesters weigert het te erkennen. Toch roept het de ‘onafhankelijkheid van België’ uit. Ondertussen worden in Antwerpen en Gent grootschalige petities tegen de afscheiding van het Noorden georganiseerd. Om toch een schijn van democratische legitimiteit te verwerven, blijken parlementsverkiezingen nodig.

Voor de verkiezingen worden door een ‘Réunion centrale’ in Brussel zorgvuldig 46.000 kiezers geselecteerd, op een bevolking van vier miljoen. Dat is amper 2% van de meerderjarige bevolking. Vrouwen krijgen geen stemrecht. Nog geen 30.000 kiezers nemen werkelijk aan de verkiezingen deel. Bij de stemverrichtingen was geen geheimhouding verzekerd! Ook de kieslijsten werden door de ‘Réunion centrale’ opgesteld. Niet minder dan 43% van de volksvertegenwoordigers waren ambtenaren en magistraten, door de regering benoemd en bezoldigd. En dus volgzaam.

Koningin-moeder Catharina-Medici bekijkt de lichamen van vermoorde hugenoten, Schilderij van Édouard Debat-Ponsan, 1880

De erkenning door Willem I van de afscheiding van België (1830) sleept aan tot 1839. Op 7 oktober 1840 doet hij troonsafstand ten voordele van zijn zoon, Willem II. Daarna vestigt Willem I zich in Berlijn en trouwt met Henriette d’Oultremont de Wégimont, (1792-1864), een Limburgse hofdame van zijn eerste echtgenote.

De taalpolitiek van Willem I heeft het Nederlands in onze gewesten gered. Willem I overlijdt in 1843 op zijn 71ste. In 2018 werd in Gent een bronzen standbeeld voor hem opgericht, op de Koning Willem I-kaai.

1572 In de nacht van 23 op 24 augustus 1572, de Bartholomeusnacht, vermoorden radicale katholieken honderden protestanten. In de zomer van 1572 waren er veel hugenoten (calvinisten) aanwezig in Parijs in verband met het huwelijk van de Franse katholieke koningsdochter Margaretha en de protestantse leider Hendrik van Navarra. Dit huwelijk werd gezien als een bezegeling van de in 1570 bereikte vrede tussen katholieken en hugenoten.

Gaspard de Coligny (1519-1572), schilderij van Jan van Ravesteyn

Het huwelijk wordt op 18 augustus gesloten, maar vier dagen nadien wordt er op straat een aanslag gepleegd op hugenotenleider Gaspard de Coligny, een raadgever van koning Karel IX. Op aansturing van koningin-moeder Catharina de’ Medici en de katholieke adel wordt in een nachtelijk bloedbad aangericht onder de hugenoten.

Gaspard de Coligny is een van de eerste slachtoffers. In Parijs worden 3.000 hugenoten vermoord, in de rest van Frankrijk nog eens meer dan 25.000. Vele hugenoten vluchten naar Nederland.

Paus Gregorius VII laat een speciale medaille ontwerpen om het evenement te herdenken.

Günter Litfin

Vandaag 1989: val van de Berlijnse Muur

24 augustus. Net binnen: koning Willem I redt het Nederlands in Vlaanderen