Eind vorig jaar vond in Brussel een belangrijke top plaats tussen de Europese Unie (EU) en het handelsblok ASEAN, dat een groot aantal snelgroeiende Zuidoost-Aziatische economieën verenigt. Aangezien het blok in 2009 ook een vrijhandelsovereenkomst met Australië en Nieuw-Zeeland heeft gesloten, is het van groot belang. ASEAN telt maar liefst 656 miljoen inwoners, met enorme mogelijkheden voor handel.

Ondanks de huidige inspanningen wordt een echte vrijhandelsovereenkomst tussen de EU en de ASEAN op korte termijn niet verwacht. De ervaren Indiase diplomaat Gurjit Singh gaf als belangrijke reden daarvoor de EU-sancties tegen Cambodja en Myanmar aan, die zijn opgelegd wegens schendingen van de mensenrechten. Daarom zijn bilaterale handelsovereenkomsten momenteel realistischer.

Tijdens de top benadrukte de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, dat de EU reeds vrijhandelsovereenkomsten heeft gesloten met Vietnam en Singapore. ‘We zijn al elkaars derde grootste handelspartner… Ons uiteindelijke doel is te onderhandelen over een vrijhandelsovereenkomst tussen regio’s’, luidde het.

Meningsverschillen

Er zijn echter grote meningsverschillen. Tijdens de EU-ASEAN-top haalde de Indonesische president Jokowi uit naar de EU door te waarschuwen voor een nieuwe Europees richtlijn om ontbossing tegen te gaan. Hij voegde eraan toe dat de EU niet moet proberen haar normen aan ASEAN op te leggen, als zij haar relatie met Indonesië in stand wil houden.

Jokowi stelde voorts: ‘Er kan geen dwang meer zijn, geen partijen die altijd dicteren en ervan uitgaan dat hun normen beter zijn dan die van de andere.’ De Indonesische minister van Buitenlandse Zaken Marsudi voegde eraan toe dat de verordening ‘de handel zal belemmeren en discriminerend van aard is’. Hij waarschuwde dat dat ‘de Indonesische export van grondstoffen zou belemmeren’. Onlangs besloten Maleisië en Indonesië om op dat vlak nauwer samen te werken tegen Brussel, wat het belang van dit dossier aangeeft.

Nieuwe partners

Indonesië zoekt ondertussen naar andere nieuwe handelspartners. Het is van plan te onderhandelen over een nieuwe vrijhandelsovereenkomst met de Euraziatische Economische Unie en streeft ook naar nauwere economische en strategische banden met de Verenigde Staten. Kleine familiebedrijven in landen als Indonesië en Maleisië – beide belangrijke exporteurs van palmolie – kunnen worden geschaad door de Europese ontbossingsverordening, die de invoer van palmolie in de EU met veel bureaucratie dreigt te belasten.

De ironie is dat deze regels worden ingevoerd op het moment dat de ontbossing door palmolie volgens denktanks, zoals Chain Reaction Research, is afgenomen tot het laagste niveau sinds 2017, en terwijl Maleisische bedrijven zoals Sime Darby (’s werelds grootste producent van gecertificeerde duurzame palmolie; nvdr) als doel hebben gesteld om tegen het jaar 2050 netto-nul-emissies te bereiken. In de Maleisische regio’s Sabah en Sarawak wil het bedrijf ook een gebied van vierhonderd hectare aan veengewassen herbebossen.

Europese normen

Het fundamentele probleem is dat de EU haar eigen normen probeert op te leggen aan haar handelspartners. Dat in contrast met pakweg het Verenigd Koninkrijk, dat eist dat producten in overeenstemming zijn met de lokale regelgeving waarmee het beginsel van wederzijdse erkenning in feite wordt toegepast. Het nieuwe regelgevingsinitiatief van de EU ruikt ook naar protectionisme. Dat vooral omdat het elimineren van palmolie uit de toeleveringsketen het ontbossingsprobleem net zou verergeren, omdat (vaak in Europa) geproduceerde alternatieven, zoals zonnebloem- of koolzaadolie, meer land, water en meststoffen vergen.

Alles moet worden gezien in het licht van de grotere ontwikkelingen, waarbij de Westerse wereld zich economisch losmaakt van Rusland en China. Hoezeer het ook een goed idee is om buitensporige geostrategische afhankelijkheid te vermijden, het is duidelijk dat protectionistische krachten van allerlei slag zullen proberen misbruik te maken van dit proces, dat sinds de coronacrisis lijkt te versnellen.

Daarom zou het Westen moeten proberen de vermindering van de handel met Rusland en China te compenseren door meer handel te drijven met delen van de wereld, die op bevriende voet staan. Zuidoost-Azië is zeer zeker zo een regio en de groeiperspectieven zijn nog steeds enorm, dus het zou een ‘no brainer’ moeten zijn om deze regio als een prioriteit te beschouwen.

Gurjit Singh

Zuidoost-Azië als alternatief voor handel met Rusland en China