Terwijl de voormalige Amerikaanse president Donald Trump het East Mediterranean Gas Pipeline-project (EMGP) voluit steunde, laat huidig president Joe Biden weten niet langer achter het gaspijplijn-project te staan. En net zoals bij de chaotische terugtrekking van de Amerikanen uit Afghanistan, gebeurt dit zonder enig overleg met de Europese bondgenoten. In 2016 werd het project boven de doopvont gehouden, maar het lijkt nu lood in de schoenen te hebben.

Italië

De EMGP was een geplande onderwatergaslijn van 1.900 kilometer lang die zou starten van een punt tussen Israël en Cyprus, om dan via Kreta naar Italië te gaan, om dan aan te sluiten op bestaande gaspijplijnen. Voor de realisatie ervan werd beroep gedaan op IGI Poseidon, een joint venture tussen het Griekse DEPA en het Italiaanse Edison. Er werd als deadline voor de realisatie gemikt op 2025. Dit neemt niet weg dat Italië bekritiseerd wordt, omdat de Italiaanse regering te weinig enthousiasme zou tonen voor het project.

Voorstanders van de EMGP stellen dat deze pijplijn de Europese afhankelijkheid van Russisch gas kan verminderen. De Europese Commissie heeft dan ook altijd achter het project gestaan, en herhaalde in november 2021 nog eens haar engagement. Sceptici zeggen dan weer dat, zelfs al draait de EMGP op volle toeren, het nog altijd maar verantwoordelijk zal zijn voor een heel beperkt gedeelte van de totale Europese gasimport, en dat de nieuwe lijn economisch gezien dank ook niet rendabel zou zijn.

Turkije is tegen de EMGP omdat Europa dan minder afhankelijk is van pijplijnen die Turkije passeren, en omdat het anti-Turkse manoeuvres meent te kunnen waarnemen. Rusland is er ook niet over te spreken omdat het concurrentie vreest voor haar eigen gasexport. Tenslotte stellen critici ook dat het realiseren van de EMGP technisch gezien geen lachertje is.

Hernieuwbare energiebronnen

Griekenland was van in het begin heel enthousiast, en wou met de EMGP Turkije een hak zetten. De nieuwe pijplijn kon ook op de steun rekenen van Egypte, Jordanië, de Palestijnse Autoriteit en Frankrijk. De Verenigde Staten mikken nu eerder op electriciteitsinterconnectors die zowel gas als hernieuwbare energiebronnen aankunnen, waaronder de EuroAfrica- en EuroAsia-connectors. Ook de huidige Israëlische regering staat sceptisch tegenover de EMGP, terwijl de voormalige minister-president Benjamin Netanjahoe die door dik en dun verdedigde. Het feit dat Turkije zich minder anti-Israël opstelt dan voorheen, speelt ongetwijfeld ook een rol.

In 2003 tekende Grieks Cyprus al een akkoord met Egypte over de grenzen van een Exclusive Economic Zone (EEZ) in het oosten van de Middellandse Zee. In 2015 ontdekte het Italiaanse Eni een enorme gasvoorraad aan de kust voor Egypte. Israël en Libanon ruziën al jaren over de begrenzing van onderzeese olie- en gasvoorraden in hun grensgebied. En Turkije heeft energie-overeenkomsten met de officiële regering van Libië.

Om het anders uit te drukken : er beweegt wat op energievlak in het oostelijk gedeelte van de Middellandse Zee. Er worden vaak verrassende partnerschappen gesloten. En door de stijgende energieprijzen in Europa, en Belgische eindeloze discussies over het al dan niet sluiten van kerncentrales, volgt men best op de voet wat daar gebeurt.

Protest

Nicole Malliotakis en Gus Bilirakis, twee Republikeinse leden van het Amerikaanse Huis van Afvaardigden, hebben alvast geprotesteerd tegen de beslissing van Joe Biden. Zij willen een briefing van Naz Durakoglu, de Amerikaanse Assistant Secretary of State for Legislative Affairs, over de stand van zaken van EastMed. Ze verwijzen daarbij naar de Eastern Mediterranean Security and Energy Partnership Act, de EastMed Act.

In september 2020 steunden de Verenigde Staten de EMGP nog steeds, maar dat was nog onder Trump. Washington argumenteert nu dat de EMGP enkel maar leidt tot spanningen in de Middellandse Zee, en dat het geen milieuvriendelijk project is. Immers: Europa zegt toch zelf dat het haar consumptie van gas moet reduceren, en er bestaat toch zo iets als het Paris Agreement on Climate Change? Critici van Biden stellen dan weer dat de export van gas vanuit Israël naar Europa nu wordt bemoeilijkt. Als het EMGP-project verlaten wordt, zal Israël geen gas-hub zal worden. Bovendien zou het geschipper van de Amerikanen op de lachspieren werken van zowel Iran, Rusland als Turkije.

Geste richting Turkije

Het ziet er naar uit dat de Verenigde Staten met hun terugtrekking uit de EMGP een geste willen doen richting Turkije. Europa mag de Turkse president Erdogan dan al een lastige man vinden, voor Joe Biden blijft het een belangrijke bondgenoot. Het zijn overigens altijd de Amerikanen geweest die Europa hebben aangespoord om Turkije lid te laten worden van de Europese Unie. Tevergeefs overigens, zoals we allemaal weten. Ook de toenadering van Turkije tot de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), en haar minder agressieve houding ten opzichte van Egypte valt goed bij de Amerikaanse president.

Het feit dat geen enkel Amerikaans bedrijf betrokken is bij de constructie van de EMGP, zou ook een rol hebben gespeeld bij de Amerikaanse koerswijziging. Door wat toegeeflijk te zijn tegen Turkije hoopt Biden de steun van Erdogan te bekomen bij een eventuele escalatie van de spanningen tussen Rusland en de Verenigde Staten rond Oekraïne.

Het wegvallen van de Amerikaanse steun betekent niet noodzakelijk dat de EMPG niet zal worden gerealiseerd, maar wel dat Europa rekening zal moeten houden met een aantal Turkse desiderata. Europa wacht eerst op de resultaten van een nieuw rapport van de Europese Commissie alvorens een definitief besluit te nemen.

Gus Bilirakis

Verenigde Staten dumpen EMGP-gaspijplijn