Het fraaie en ontroerende stripverhaal over het bekende concentratiekamp Auschwitz is vooral een esthetische en intellectuele ervaring zonder weerga. Dit verhaal dat begin 2020 in het Frans verscheen en net voor het jaareinde in het Nederlands verscheen bij Silvester Strips, kan zonder meer aanspraak maken op de titel album van het jaar 2020. Zij het met enkele kanttekeningen.

Ontroerend en betoverend mooi

De engelen van Auschwitz is ontroerend en oogt betoverend mooi. Zowel tekenaar als scenarist beheersen een zeer meeslepende narratieve stijl. Los van de geloofwaardigheid of de voor de hand liggende referenties aan films, boeken of documentaires gaat deze striproman nooit vervelen. Met zo’n geladen en bijna tot in den treure hervertelde geschiedenis is het afleveren van een authentiek fictiewerk geen sinecure.

Het nieuwste album van striptekenaar Emilio Van der Zuiden (bekend van Le Mystère de la Traction 22 ) en scenarist Stephen Desberg is een paukenslag. Alvorens het soms voorspelbare verhaal (niks mis mee trouwens) te behandelen is het van belang de auteurs even te introduceren. Stephen Desberg schreef het scenario voor deze graphic novel of striproman. De Franse Nederlander met zigeunermoeder die dit meesterwerk tekende, begon ooit als journalist, wat misschien die gevoeligheid voor het narratieve verklaart.

Binnen de literatuur zou dit boek passen binnen het genre van de historische fictie. Een genre dat historische correctheid even hoog plaatst als de schrijfstijl of structuur. Het is een hardstikke moeilijk genre omdat de lezers ervan vaak geschiedenisfreaks blijken die vallen over anachronismen. Dit laatste moet de lezer van deze striproman proberen van zich af te zetten. Net als bij de hilarische detectiveromans van Lindsey Davis of de briljante historical whodunnits van Steven Saylor is enig opgaan in het verhaal essentieel voor een optimale beleving. Deze zeer lichte vorm van suspension of disbelief zo noodzakelijk voor bijvoorbeeld science fiction hoort bij het spel.

Emilio Van der Zuiden, Dark Dragon Books

Va-va-voom pin-ups

Emilio Van der Zuiden is ondertussen al meer dan 10 jaar stripauteur. Sommigen kennen hem enkel van zijn pin-ups of als illustrator van De Meiden van oom Bob. Hij tekende ook de eerste albums van de Autoretortages van Margot en bedacht de detective Mc Queen. In een recent verleden zorgde hij als tekenaar van De geheime tegenstander naar het verhaal van Agatha Christie voor een prachtadaptatie bij Dark Dragon Books.

Van der Zuidens handelsmerk zijn sterke en bijzondere vrouwen. Voluptueuze en sensuele vrouwen bovendien. Emilio houdt van hun rondingen, hun sensualiteit… Zijn strips zijn een ultieme vorm van escapisme en esthetische exaltatie. Hopelijk komt dankzij dit sublieme album ook een herdruk van het geheim van de traction 22 en De godinnen van de weg uit. Over smaak qua tekenstijl valt te twisten, maar de finesse van Van der Zuiden en de neorealistische stijl passen perfect bij dit verhaal. In dit stripverhaal tekent hij in driekwart van het boek en het belangrijkste deel geen vrouwen. In de epiloog maakt hij dat ruimschoots goed trouwens.

Emilio Van der Zuiden, Stephen Desberg, Silvester Strips

Filmfan groeide uit tot topstripscenarist

De scenarist is de Brusselaar Stephen Desberg. Nu is Desberg een fenomeen als scenarist. Hij zette zijn eerste stappen bij het weekblad Robbedoes en dus moest bijna steevast ook een beetje humor in de scenario’s gestoken. Dit leidde tot een zeer fijne en subtiele humor in de meeste van Desbergs scenario’s, terwijl hij toch bovenal serieuze of zelfs hard boiled verhalen wil vertellen. Spoiler alert: in deze striproman ontbreekt die fijne humor compleet.

Sedert zijn begin in de late jaren 1970 groeide Desberg niettemin uit tot zowat de meest succesrijke — of anders geformuleerd één van de productiefste — scenaristen van zijn generatie. Veel van zijn vroeg werk zat meteen goed. Aanvankelijk werkte Desberg voor de reeks 421 samen met Eric Maltaite. Die kreeg de strips met de paplepel binnen. Zijn vader was immers niemand minder dan Will, de auteur van Baard en Kale (Tif et Tondu). Als zoon van een Amerikaanse filmdistributeur (MGM) doken bij Desberg dan ook niet toevallig ontzettend veel verwijzingen naar speelfilms waaronder James Bond op in de scenario’s. Met de tiran van Midnight Cross leverde hij samen met André Benn (pseudoniem voor André Beniest) in 1980 meteen één van de beste stripscenario’s aller tijden af.

Tegenwoordig is de stripreeks Mic Mac Adam een Geheimtipp. Zijn adaptatie van het laatste Jungleboek met striptekenaar Johan De Moor uit 2006 behoort eveneens tot de absolute klassiekers van de franco-belgische strip. Met Johan De Moor maakte hij eerder ook al Kobe de Koe en Kasper. Die laatste reeks behoort eveneens tot het beste dat in de jaren 1990 verscheen qua strips. Desberg staat garant voor degelijke scenario’s. Samen met zijn Franse generatiegenoot Yann (pseudoniem van Yannick Le Pelletier) behoort Desberg tot de belangrijkste stripscenaristen van de laatste kwarteeuw.

Emilio Van der Zuiden, Stephen Desberg, Silvester Strips

Met de vroegtijdig gestopte stripreeks Cassio (met de Belgische striptekenaar Henri Reculé) toonde Desberg al dat hij het genre van de historical fiction beheerste. Met dezelfde auteur maakt hij nu de zeer merkwaardige antropomorfe spionagereeks Jack Wolfgang. Een andere absolute topserie van Desberg is De schorpioen met de Italiaanse tekenaar Marini.

Orgie van gruwel

Voor zover de biografische context. Even samenvatten: twee absolute topauteurs binnen hun genre leverden een striproman over Auschwitz. In een inleidende brief schreef Desberg de lezer hoe en belangrijker waarom hij aan zo’n moeilijk onderwerp begon. Nergens schrijft hij dat hij Jood is of dat-ie een Schindler-ervaring had zoals Steven Spielberg.

Wel valt op dat het soms toch wel melodramatische dat in het verhaal sloop, nergens werd gecompenseerd zoals in de film la vita è bella van Roberto Begnini. De voor Van der Zuiden nogal stijve of houterige bewegingen van de personages in het gruwelijke deel van het boek ademen meer de sfeer uit van de film the Pianist van Roman Polanski, maar dan opnieuw weer zonder de ironie. Die deprimerende neerslachtigheid is een minpuntje van dit boek.

De euforische epiloog daarentegen is een beetje een bizar geval. Een roodharige vrouw in Manara-stijl met knipoog naar Gustav Klimt geeft het verhaal enige closure. Het nogal groteske einde maakt echter van het verhaal ook bijna een persiflage van de film Operation Finale van Chris Weitz. Hier kon Desberg zijn voorliefde voor geheimagenten niet beheersen en kreeg het verhaal een nogal bizar happy end. Wie houdt er echter stiekem niet van eind goed al goed?

Emilio Van der Zuiden, Stephen Desberg, Silvester Strips

Gustav Klimt

12 november. Net binnen: Koerdisch trainingskamp in Nederland opgerold

Auschwitz was nog nooit zo mooi