Verkiezingen in Zwitserland zijn saai, maar toch is ook daar de Europese onderstroom terug te vinden. Bij de federale stembusgang voor de Nationalrat – 200 gekozenen – blijft de uiterst rechtse Volkspartij (SVP) als grootste vooruitgaan: 62 zetels, +9. De klappen vallen bij de groene partijen: samen 33 zetels, -11. Maar anders dan bij ons houdt het centrum onverminderd stand: Sociaaldemocraten (41), die Mitte (29), en de Vrijzinnige Liberalen (28).

Maar de samenstelling van de Nationalrat wordt traditioneel geneutraliseerd door de gelijktijdige verkiezing van de Kantonkamer of senaat – de Ständerat. Die telt 46 leden. Zij worden vrijwel overal volgens het meerderheidsprincipe (first past the post) gekozen. Bijkomende tweede rondes zijn voorzien voor wie niet de helft plus 1 haalde.

Merkwaardig is dat bij de tweede ronde ook nieuwe kandidaten in het strijdperk mogen treden. De uitslag was wat was voorspeld: de twee historische landspartijen, de liberale FDP en de conservatief-katholieke CVP krijgen het merendeel van de zetels.

Onder curatele

Niet onbelangrijk daarbij is dat beide kamers alle wetsvoorstellen moeten behandelen, en ze het ook eens moeten zijn voor de regering ze mag goedkeuren. Die regering staat dus eigenlijk onder curatele: ze kan alleen een standpunt vastleggen als vooraf iedereen het licht op groen zet. Een beetje zoals de Belgische minister van landbouw in Europa alleen mag verdedigen wat de drie deelstaten onder elkaar hebben afgesproken (als ze daartoe al in staat zijn).

De regering bestaat altijd uit zeven ministers, twee voor de drie grootste partijen, één voor de vierde; vier Duitstaligen, twee Franstaligen en één Italiaanstalige. Zetelende ministers zijn niet afzetbaar, tenzij ze zelf ontslag geven of sterven. De ‘eerste minister’, de voorzitter van de regering, kan geen druk uitoefenen op ministers en parlementen. Want de zeven zijn gelijkwaardig en elk bevoegd voor hun eigen werkterrein (financiën, defensie, buitenlandse zaken, milieu, binnenlandse zaken, justitie en economie). Ze kiezen uit hun midden een roulerende president, voor één jaar.

Rechtstreekse democratie

Dat klinkt wat vreemd, maar het is het niet. Zwitserland is namelijk de enige Europese staat met rechtstreekse democratie. Alle macht ligt bij het volk, het is de bewaker van het beleid en heeft daarom het recht om elke wet te onderwerpen aan een volksraadpleging. Grondwetswijzigingen en grensoverschrijdende verdragen moéten aan het volk voorgelegd worden; ze vereisen een meerderheid bij het volk én in alle kantons. Het gebeurt zelden dat voorstellen worden afgewezen: sinds 1848 amper 23 op 220.

Zwitserland is de enige Europese staat met rechtstreekse democratie

Dit soort wetgeving werkt immers conservatisme in de hand, ook al omdat stad (amper 15 % van de gemeenten hebben meer dan 10.000 inwoners) en platteland elkaar in evenwicht houden. Boeren en advocaten zijn trouwens oververtegenwoordigd in de parlementen (elk 10% van de zetels, terwijl ze maar respectievelijk 2% en 0,3% van de bevolking uitmaken). Vrouwen mogen pas sinds 1971 stemmen.

Collegialiteit

Tot een echte ideeënstrijd komt het zelden. Uitzonderingen waren, in 2015, over migratie, en in 2011 naar aanleiding van de kernramp in Fukushima. Even opvallend is ook de collegialiteit binnen de regering. De uiterst rechtse Volkspartij (SVP) die deze eeuw haar aanhang zag verdrievoudigen en nu twee ministers heeft, schikt zich zonder problemen naar de geplogenheden.

Zo heeft Albert Rösti (milieuzaken) de klimaatwetten die hij heftig bestreed, keurig onderschreven, en Guy Parmelin (economie) heeft een vlekkeloos parkoers afgelegd als president. Heilige principes zijn immers compromis en stabiliteit, want alleen dat doet de geldmolen draaien.

Logisch ook, want de Zwitserse banken zijn de grootste beheerders van buitenlandse vermogens. En ook al staat het onder felle Amerikaanse en Europese druk, het beruchte bankgeheim wordt maar mondjesmaat aangepast. Een wetsvoorstel om bij witwasoperaties advocaten de geheimhouding te ontzeggen werd afgeschoten. En dat is definitief want noch de regering noch het Hooggerechtshof kunnen parlementaire beslissingen aanvechten. Vandaag ligt een afgezwakt voorstel op tafel om een register in te voeren waarin de namen van de echte eigenaars moeten worden ingeschreven. Een evenwichtsoefening, want het klopt wat één van de televisiestations schreef: ‘Verschuivingen in Zwitserland zijn eerder tektonisch dan vulkanisch’. Er is wel onderstroom, maar nooit een uitbarsting.

Guy Parmelin

Zwitserland blijft Zwitserland