Nogal wat partijen (Vlaams Blok, Rossem, N-VA, Groen) hebben Antwerpen als politiek lanceerplatform gebruikt. Dat komt omdat in de metropool (stad + randgemeenten) zowat 15% van het Vlaamse electoraat woont. De provincie op haar beurt is met 27% de grootste kieskring.

Hartland

De Britse academicus Halford Macinder (1861-1947) kan beschouwd worden als de grondlegger van de geopolitiek. Hij ontwikkelde de geostrategische hartlandtheorie. Samengevat komt dit erop neer dat de Euraziatische landmassa de belangrijkste grondstoffenreserves- en mensenmassa herbergt. Wie Eurazia regeert, domineert de wereld. Om Eurazië te regeren, moet men controle hebben over het kantelgebied Oost-Europa.

Toegepast op de Vlaamse politieke geografie: wie het kantelgebied van de stad Antwerpen controleert, beheerst het hartland van de provincie Antwerpen. Wie de provincie beheerst, domineert Vlaanderen. Bovendien staat de stad Antwerpen symbool voor het verdrijven van de socialisten van de macht (eerst lokaal, dan nationaal) door N-VA. Tenslotte is niemand minder dan partijvoorzitter Bart De Wever er burgemeester. De Antwerpse gemeenteraadsverkiezingen van 2018 zullen bijgevolg een niet te onderschatten nationaal belang hebben.

Antifragiel

N-VA is veruit de grootste partij in de provincie Antwerpen (39,4%) en ook in de stad Antwerpen (37,7%). Dat verklaart in belangrijke mate waarom ze ook in Vlaanderen de grootste partij is (31,9%). Volgens Nassim Nicholas Taleb is de N-VA ondanks deze massieve electorale omvang geen robuust gegeven. Ze absorbeert electorale schokken niet zonder de essentie van haar macht te verliezen. Ze is een fragiel gegeven dat bij marginaal verlies in de stad Antwerpen haar hele politieke hartland verliest.

De reden waarom N-VA zo kwetsbaar is, komt door de strategische keuzes die ze maakt. N-VA beloofde in 2014 een centrumrechts beleidsalternatief te zijn dat prioritair wou inzetten op socio-economisch herstel. Door de asielcrisis is dit geëvolueerd naar een focus op de identiteits- en veiligheidspositie. Dit is geen centrumpositie meer, maar een duidelijk rechtse positionering met Theo Francken als exponent.

Dit is een strategische herpositionering. Men beseft immers dat de electorale coalitie van 2014 niet samen te houden is. Men moet kiezen welk electoraat men prioritair bij zich wil houden. N-VA maakt de keuze om de voormalige VB-kiezer te bedienen. Daardoor verliest men centrumkiezers aan CD&V en Open VLD. Elke peiling sinds 2014 ondersteunt deze hypothese. In elke peiling verliest N-VA namelijk terwijl links als geheel (sp.a/Groen/ PVDA) wint. Beide trends doen zich bijna altijd voor boven de statistische foutenmarge. Stappen kiezers over van N-VA naar Groen? Allicht niet, eerder is het een indirect verlies: N-VA verliest aan het centrum van CD&V/Open VLD, deze verliezen op hun beurt op links aan Groen/sp.a, sp.a verliest tenslotte aan het nog linksere kamp.

Strategische paradox

Dit is niet zonder gevolgen voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. CD&V duikt meteen in het gat en heeft haar belangrijkste kopstuk, Kris Peeters, naar Antwerpen gezonden. Het doel hiervan is niet de grootste partij worden, maar voldoende centrumkiezers van De Wever recupereren. Bovendien zoekt CD&V nadrukkelijk de allochtone kiezer op. Immers, de straffe uitspraken van Theo Francken en in mindere mate Zuhal Demir kunnen mogelijk de voormalige VB-kiezers behouden, maar ze stoten gegarandeerd allochtone kiezers af. Laat nu net die allochtone kiezer steeds belangrijker worden in Antwerpen. En dat gebeurt precies door het beleid van Francken dat de immigratie niet stopt.

Eerder raakte bekend dat allochtonen stilaan in de meerderheid geraken in Antwerpen. 41,7% van de Antwerpse scholieren spreekt thuis geen Nederlands. Bij de pasgeborenen is dit volgens Kind en Gezin 56,8%. De electorale kracht van deze demografische verschuiving zal de komende jaren dus enkel sterker worden. Daardoor wordt het politieke gevolg van een nationale focus op veiligheid, identiteit en immigratie steeds desastreuzer voor de politieke overlevingskansen van De Wever zelf.

Waar in 2012 en 2014 de nationale en lokale politieke strategie op elkaar afgestemd waren, is dit dus niet langer het geval. Zelfs een relatief klein verlies in Antwerpen in 2018 is voldoende om zowel De Wever als heel N-VA te destabiliseren in 2019. N-VA van haar kant heeft het besturen tot het centrale thema in haar discours opgenomen. Dit als negatie van de zogenaamde nutteloosheid van de (VB-)oppositie. Daardoor plaatst N-VA zich op een tweede strategisch vlak in een verloren positie. Het is immers niet N-VA, maar wel CD&V die zal beslissen of en in welke mate N-VA nog beleid mag voeren. Ten tijde van Yves Leterme schreven de kranten dat de staart (N-VA) met de hond (CD&V) kwispelde in het kartel. De rollen zijn vandaag omgekeerd.

Briljante strateeg

Na de totale blokkering in 2010 met 541 dagen zonder regering en daarna de regering-Di Rupo kregen we in 2014 de verandering in de vorm van 5 jaar communautaire windstilte. In de aanloop naar 2019 maakt geen enkele partij, de N-VA incluis, van confederalisme een punt bij de volgende verkiezingen. Dat betekent dat aan de essentie van België niets verandert. En die essentie is dat de Vlaamse democratische meerderheid vergrendeld wordt zodat Vlamingen moeten blijven werken om de Franstalige factuur te betalen. Dat is het resultaat van de politiek-electorale strategie van N-VA waarbij ze niet anders kan dan verliezen, zowel in het stemhokje als in het realiseren van de essentie van het eigen programma. Bart De Wever zal de geschiedenis ingaan als de man die met het dubbel van de stemmen van Hugo Schiltz geen enkele stap vooruit kon zetten in de staatshervorming, maar daarentegen het Belgisch systeem gered heeft. Van een briljante strateeg gesproken.

Halford Macinder

Antwerpen, hier groeien partijen