Nog twee maanden en het is zover: kernenergie blijft Belgisch of het stopt. Weinig tijd rest voor de burgers en het beleid om tot zinnen te komen. Een e-boek over atomen van de Leuvense emeriti hoogleraren Walter Bogaerts en Paul de Meester is elektronisch beschikbaar. Lezen!

Eerste editie van Paul De Meester

Technologisch zijn de groenen ukkepukken. Angst en kommer vormen hun wereld. Bijvoorbeeld over atoomstroom. Ruim dertig jaar geleden, in 1985, verscheen Kernenergie: nee bedankt, ja graag? van Paul De Meester. Dat boek situeerde de voordelen en de valkuilen van de atoomkracht. De auteur verstond het onderwerp in de grond. Hij was gewoon hoogleraar kernenergie en materiaalkunde aan de KU Leuven en voordien actief aan Amerikaanse universiteiten en het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK), populair gekend als het atoomcentrum in de Kempen.

Paul De Meester, voorstander van Leuven Vlaams, verheven tot baron en actief in raden van bestuur, was een elegante, welbespraakte en publieke intellectueel die de kernenergie verdedigde. In panels over nucleaire energie aan de universiteit en ver daarbuiten streed hij zwierig. Zijn leesbare boek dialogeert met het Rapport van de Club van Rome van 1972 en betwist de Belgische kernuitstap.

Tweede editie met Walter Bogaerts

Professor Walter Bogaerts nam het op zich, en is erin geslaagd het boek als Nucleaire Technologie in de 21ste eeuw: Kernenergie — Nee Bedankt, Ja Graag? heruit te geven en aan te vullen op een brandend moment. In maart beslist de regering-De Croo over het openhouden van twee kerncentrales, en is daarvoor aangevallen door haar groene partners die atoomenergie ‘monsters van Hiroshima’ noemen.

Emeritus professor Walter Bogaerts kent de kernenergie, doceerde jarenlang de cursus Nucleaire Materialen aan de KU Leuven en aan het Belgische interuniversitaire programma Nuclear Engineering. Tussen 2007 en 2015 leidde hij Belgoprocess, de nationale verwerker van nucleaire afvalstoffen in Dessel-Mol. Walter Bogaerts lag mee aan de basis van de technische discussies die hebben geleid tot de noodzakelijke sluiting van de ‘scheurtjescentrales’ Doel 3 en Tihange 2. Zijn herwerking van het boek van Paul De Meester is gestempeld door wetenschappelijke ethiek. Ik sprak met Walter Bogaerts en legde hem enkele vragen voor, nadat hij zijn toelichting op de heruitgave gaf:

‘De heruitgave is in de eerste plaats een innovatief e-boek met multimedia-illustraties en externe hyperlinks in combinatie met een gedrukt supplement. Zo kunnen diverse zaken beter geïllustreerd worden en verschijnen nuances van internationale experten naast de basistekst van Paul De Meester. De structuur van de oorspronkelijke publicatie is grotendeels behouden, bijvoorbeeld het historisch overzicht. Ook verschijnen opnieuw de “Kritische vragen rond kernenergie en de maatschappelijke aspecten” en de “Algemene Besluiten” die brandend actueel zijn.’

Bleef alles bij het oude? Neen: ‘De hoofdstukken over de afvalproblematiek, nieuwe nucleaire reactortypes en de economische context zijn geactualiseerd en de veroudering van de Belgische centrales is gekoppeld aan de kernuitstap in 2025. Rond de veiligheid is de nieuwe eindtekst terughoudender.’

Eerlijke discussie?

Hoe eerlijk is de discussie over het voortzetten of het stoppen van de kernenergie?

‘Eigenlijk beschouw ik mezelf als een soort groene activist en heb, bijvoorbeeld, al zowat twee hectaren bos bijgecreëerd in de vallei van de Grote Nete. De discussie rond kernenergie is echter verworden tot een ideologisch discours waarbij de groenen in noord en zuid hun slag willen slaan. Ik spreek met veel parlementsleden van alle strekkingen en ken er geen enkele die de Belgische kernenergie weg wil. Waarover discussiëren wij dan in deze moeilijke energietijd waarbij wij vervangende CO₂-spuwende centrales zouden bouwen?’

‘Paul De Meester pleitte in de oude editie van het boek al voor gezond verstand en wetenschappelijke ernst. Wordt Engie de grote overwinnaar en zullen België en Vlaanderen verplicht verder leven op een nucleair kerkhof en daarbij zelf opdraaien voor een belangrijk deel van de ontmantelingskosten?’

Hoe ziet u dan de evolutie van het nucleaire in België?

‘Ik heb er al naar verwezen in de besluiten van het boek Kernuitstap, Nee Bedankt?…, in hoofdstuk 10. Ik zie twee heel grote problemen bij een volledige uitstap: behoud van nucleaire knowhow en financiën. De zgn. financiële “garanties” voor de ontmanteling van de centrales en de gebruikte nucleaire brandstof zijn op drijfzand gebouwd en de verantwoordelijkheid voor de Franse eigenaars wordt onherroepelijk bevroren bij een volledige uitstap. Ook spreken over een mogelijke nieuwe generatie reactoren voor de toekomst (zogeheten SMRs of Small Modular Reactors) of het gebruik van thorium als alternatieve kernbrandstof zal niet meer voor Vlaanderen zijn. Onze nucleaire ingenieurs zullen verdwenen zijn, terwijl ze ooit aan de wereldtop stonden.’

‘Dat betekent niet dat kernenergie an sich probleemloos is. Er zijn strikt noodzakelijke veiligheidsvereisten en er zijn de milieuaspecten van het nucleair afval, die ook uitvoerig in het boek worden besproken. Maar er zijn potentiële oplossingen voor. Bovendien, als men de klimaateisen (en CO₂) echt au sérieux neemt, dan is kernenergie in een betrouwbare toekomstige energievoorziening haast onafwendbaar.’

Heeft de verslaggeving over kernenergie in de Belgische media niveau?

‘Zij is middelmatig. Er zijn landen waar de wetenschappelijke en technische verslaggeving stukken beter is. Ik denk bijvoorbeeld aan het Verenigd Koninkrijk met de BBC, The Guardian en andere media die stelselmatig docenten inhuren, bijvoorbeeld van de Open University, om reportages vooraf te evalueren. De VRT met Luc Pauwels doet het anderzijds niet slecht. Wel moet ik met pijn in het hart vaststellen dat er ook journalisten zijn, van wat zichzelf kwaliteitskranten noemt, die soms teksten produceren die noch correct, noch objectief kunnen genoemd worden. Wat meer (technische) achtergrondstudie zou misschien nuttig zijn.’

Hoe evolueert de studierichting kernwetenschappen in Vlaanderen, België?

‘Jammer genoeg is de instroom van Belgische studenten, na een jarenlang succes, opnieuw tanend. Tot minder dan tien of slechts enkelingen. De oorzaken zijn velerlei, bijvoorbeeld de onzekerheid over de nucleaire toekomst van België. Met Paul De Meester en Willy Dutré zaliger legde ik, als jonge academische secretaris van de Leuvense postgraduaat-opleiding “Kernenergie”, mee de basis van de fusie met de gelijknamige opleiding van de UGent. We hadden zodoende meer studenten en voegden de beste docenten van de twee universiteiten samen.’

‘Later volgde een intra-Belgische fusie met de collega’s van Franstalige universiteiten en met een uitgebreide medewerking van het SCK. Mol zorgde voor alle soorten nucleaire labo-faciliteiten die wij aan de universiteiten niet meer hadden. BNEN, de Belgische interuniversitaire opleiding Nuclear Engineering in het Engels, wordt in gans Europa bewonderd. Dus, ja, spijtig, bij BNEN daalt het aantal Belgische studenten terwijl het aantal internationale studenten groeit.‘

Welke weerslag heeft de groene kritiek op het SCK?

‘Als Groen of gelijk wie een van de voornaamste bekommernissen rond kernenergie, in casu de afvalstoffen, ernstig zou nemen, dan zou men volop moeten kiezen voor de opwerking van de gebruikte brandstof. Zij is voor 97% recycleerbaar. Bovendien zou daadwerkelijke ondersteuning van het SCK met zijn P&T-projecten, scheiding en transmutatie, logisch zijn. Met P&T worden zorgwekkende, langlevende isotopen, bijvoorbeeld americium, omgezet tot beheersbaar afval met een levensduur van circa 300 jaar. Het Myrrha-project van het SCK onder de leiding van professor Hamid Abderrahim, een fantastische Belgische wetenschapper, is hierin cruciaal.’

Tijdelijke (gratis) link e-boek: www.kernenergie.online

Gedrukte uitgave: Standaard Boekhandel

Hamid Abderrahim

Het Leuvense credo van het atoom